2-1-1944. Z. Dr. Van Drommelen opgepakt, vergezeld van gissingen en geruchten.
De ondergedokenen van 1922 kregen een paar dagen geleden Ausweis, zodat ze weer opgedoken waren. Riskant. Berlijn schijnt in het nieuwe jaar al weer gepakt te zijn.

3-1-1944. M. Een ietsje vliegtuigen ’s morgens, wat de moeite niet waard was. De politieke toestand begint zeer te spannen. De Poolse grens wordt sterk benaderd. Japan moet veren laten door eilanden te offeren. Zowel het Duitse als het Engelse gezichtspunt is dat 1944 de eindstrijd zal brengen, met als inleiding een stevige invasie. In Rusland wordt hevig gestreden bij Kiriwograd en Kwirorog(?), terwijl van het Italiaanse front niets wordt gemeld. Berlijn moet voor 2/3 plat liggen, de mensen lopen met zenuwtrekkingen rond. Het zal wel m.i. de grootste gebeurtenis van de mensheid zijn, dat zoo’n reuzenstad geslecht wordt vanuit de lucht met brandbommen en nu ook steeds meer brisantbommen. Maar je voelt het niet in die omvang. Er wordt nu ook gericht meer op Kiel, Munster e.a. En de invasie zal wel een vele km brede kuststrook omploegen.
Begin en einde smelten samen, en een overzicht is niet meer mogelijk. En in deze warwinkel hakketakken haast alle mensen honderd uit, weten het bar best, vitten tot de vonken eraf vliegen, en hebben allen een klaarhelder, allerbest standpunt t.o. van dit grootse wereldgebeuren. Het gros beseft niet eens dat ze door de bomen het bos niet meer zien.
Ik behoor niet tot die politiekers. Dat is mijn standpunt. Maar de vergelding komt.

6-1-1944. D. Wat mist eenieder het vliegtuiggeronk in de lucht.

7-1-1943. V. Als iemand later dit zou lezen, zou hij zich zeer verwonderen. Het werd geschreven toen een ongelofelijke worsteling en moordpartij de wereld deed schudden, en de reactie daarvan is in dit geschrijf practisch niet te bespeuren, in ieder geval slechts sporadisch onder woorden gebracht. Was de schrijver dan van diamant, zo koud en gevoelloos? Toch niet, hij was slechts een kind van zijn tijd, als ieder ander. Te klein om het machtige te bevatten. Te zwak. Anders waren we allen gelijk tenonder gegaan aan een gebarsten geest. Alles went. Later, als we terugzien, als onze geest, mentaliteit, zich niet meer beschermt tegen deze vreselijke zaken, dan zullen we schrikken, slaat de angst door de ziel, en vragen we ons af, dat we zomaar koelweg daartussen hebben geleefd, als een marmeren standbeeld. De mens is kneedbaar, en voor grote aanpassing vatbaar.

10-1-1944. M. Het is met de oorlog hevig op het moment. Rusland komt als een stoomwals aanrollen. Polen binnen, en schijnt in het Zuiden een massa te willen omsingelen. Duitsland spreekt van en verpletterende overmacht. Het enige animerende is, dat de Duitse soldaat zich ondanks overmacht, superieur voelt. De tijd van wereldvormende en –ontbindende gebeurtenissen staat nu wel zeker voor de deur. Ik reken nog steeds op vrede deze zomer.

11-1-1944. D. De Engelse zender moet hebben gezegd dat de beslissing in het Oosten een kwestie is van uren of dagen. In Polen moet worden opgetrokken worden naar Lemberg, terwijl Rowno is bezet. Ik meen dat de invasie dan wel de beslissing in het Oosten zal plaatsvinden. Het zal wel langs ons heen gaan. In Z. Rusland zullen 6 divisies worden ingesloten. Ongelofelijke dingen gebeuren er, zonder dat je je er druk om maakt.

12-1-1944. W. Ik denk dat velen een periode van strubbelingen meemaken, gevolgd door een crisis en daarna de klaarheid en opgang van gedachten en geest.

14-1-1944. V. Naar Den Burg, en shag gehaald. Dia, die weermachtsvacantie heeft, speelde voor werkster. Aangezien de maan tegen tienen pas zou opkomen, kon er vanavond weer gevlogen worden, wat inderdaad gebeurde. Voor zessen begon het al tot half 7, en een keiharde bom (op Driehuizen) brak ruiten in de Kogerstraat. Een 150 tal brandbommen viel over Driehuizen naar de Hemmer, begin van brand bij Sambeek [hoeve Irene, Theo van Sambeek x Trien Maas], al verbrandde veel nog.
Onder les om half 9 al kwamen ze terug, en evenals op de heenweg ging het afweer flink te keer. Nog een zware bom viel (in de duinen).
Thuis vertelden ze van een brandend vliegtuig dat op huis afkwam, toen zwenkte en dichtbij is neergekomen. We hadden geen glasschade. Dit is dus het begin geweest.

15-1-1944. Z. Het vliegtuig is boven Jonker uit elkaar gebarsten, zodat de stukken rondom wijd en zijd verspreid waren, en ook in de Dennen op het Fonteinspaadje verbrandden.
’s Middags naar Job, die te bed lag, maar gisteravond trotzdem naar het toestel was geweest.

16-1-1944. Z. Job bezocht die zijn ziekbed weer had verlaten. Via WV, waar het daverde van de vliegtuigdebatten.

19-1-1944. W. ’s Avonds kwam Job, die vandaag voor ’t eerst buiten was en met Conyon het hele vliegtuig had bekeken. Conyon goochelde geld uit de verkoolde lijken.

20-1-1944. D. Ik moest om half 6 een nieuwe stamkaart halen. Vliegtuigen tegen tienen met afweer, Berlijn was het doel geweest.

22-1-1944. Z. Vannacht kwamen vliegtuigen terug van Maagdenburg. Novgorod en nog een plaats is kort geleden overgegeven. Bij Leningrad begint een felle strijd volgens de krant. Churchill sprak van een invasie vóór half Maart. Iedereen houdt aan de overkant al rekening met de invasie, als je dat zo hoort.

23-1-1944. Z. Ten Zuiden van Rome hebben de Engelsen en Amerikanen een nieuwe invasie gedaan. In de sector Leningrad Ilmenmeer ontstaat grote strijd. Wat gebeurt hier na de invasie? Sommigen praten over totale krijgsgevangenschap, dus onderduiken. Ik denk dat alles een zeer snel verloop zal hebben, daar Duitsland op eigen terrein zeker niet zal vechten.
Een paar weken geleden ging een escorte vliegtuigen op Berlijn af, en pakten Leipzig. Er moeten nu vliegtuigen gemaakt worden, die vliegen op samengeperste lucht, dus zonder propeller. Effect evenwel eerst bij ± 1000 km snelheid.

24-1-1944. M. Een paar weken geleden is veel stof opgewaaid wegens het ter dood brengen van graaf Ciano e.a. te Varenna. Vliegtuigen houden zich koest.

25-1-1944. D. Voor eten naar Den Burg naar Bruin voor een nieuwe photo, daar de andere mislukte. Toen ik uit huis kwam, regende het, en was het zó donker, dat ik absoluut niets zag. Toen ik een poosje later vlugger kon doorlopen, liep ik weer langs Bruin. Dat ik was teruggekeerd, had ik nooit gemerkt.

27-1-1944. D. Ik was de hele dag zeer optimist, maar of ik teveel deed (?), ’s avonds was de hartslag weer zwaar, wellicht mede door een lange rij brandbommen, die door Walenburg tot de Min. Ruysweg werden uitgegooid door een enkel vliegtuig, samen meteen zware bom, die aan het fietspad viel. Bij de peperbus op de driesprong verbrandde een hoek hei. Ik was nijdig, dat ik niet volkomen kalm kon blijven.

28-1-1944. V. Cor Maas, met verlof uit Duitsland [van 22-1 tot 2-2] scharrelt nogal bij ons rond. Ik rookte Italiaanse cigaretten van hem.

29-1-1944. Z. Verjaardag van Hans. ’s Middags had Hans vrouwenvisite, ’s avonds daarentegen Job, Wim Visser en Cor Maas. Het arme kind kreeg niets dan prenteboekjes. Ik had en autobus op het oog, maar geen money in the pocket. Deze week is Jantje Reuvers gestorven na een ziekte van wel 3 jaren. Wat zal die niet al gedacht hebben.

30-1-1943. Z. Met Job uit het Casino naar huis gewandeld door de maanavond, waarbij veel Thommys overvlogen. In de vooravond zeer zwaar schudden en soms dreunen.

2-2-1944. W. In de kranten staat nogal eens ophef over de Anglo- Amerikaanse aanval op Sophia. De aanvallen breiden zich steeds verder uit. Dat de mensheid degenereert, blijkt wel uit de volgende feiten. Volgens een vliegend blaadje zijn onlangs 1200 Joden op transport gesteld, waarbij de mannen nog wel, maar de vrouwen totaal ongekleed waren. Een krijgsgevangene schreef, dat dagelijks 5 a 6 stierven, door onthouding van elke vitaminehoudende stof. Ze moeten zelf hun makkers begraven, en verdienen daarmee een boterham. Een schoolarts vertelde Broere, dat hij in een kamp met de anderen dagelijks op de blote ellebogen door het grint moest kruipen. Alle geruchten konden volgens hem geloofd worden. Toen in Amsterdam de Jodenbuurten uitgeklopt werden, werden kraamvrouwen en babys niet ontzien. Het was beestachtig en waar. ‘De Vensoldaten’ zal dan m.i. ook voor het grootste deel waarheid spreken.

3-2-1944. D. Vliegtuigen trokken vandaag heen en in grote getale terug, een tijd lang tenminste. Enkelen kwamen eenzaam onder het wolkendek, en werden van harte onder vuur genomen, zonder resultaat. De aanval was met 1200 toestellen op Wilhelmshafen gericht.

5-2-1944. Z. Gisteren ging de mare rond dat aangeplakt was een bericht over komende inundatie van N. Holland. Ik snap niet welk nut dat kan hebben, als het niet als pesterij is bedoeld.

7-2-1944. M. Sinds enkele dagen schijnen 10 divisies a 20000 man in Rusland te zijn ingesloten, waarvan volgens o.T. al 6000 zouden zijn gesneuveld. Dat heet dan vernietiging op grote schaal. Het zou me tengoede komen, als ik zoiets momenteel wat duidelijker voor de geest kon stellen, en me daardoor beter kon schikken in mijn lot.

8-2-1944. D. Lopend naar Den Burg en shag gekocht. Onder de les een enkel vliegtuig.

10-2-1944. D. Groepen vliegtuigen vlogen in het Zuiden over. ’s Middags werden bommen op Den Helder gegooid (4 doden) en in zee, doel was een aantal schepen.

11-2-1944. V.’s Middags vroeg al naar den kapper, om bioscoopkaarten en aardige cigaren.

12-2-1944. Z. Vliegtuigen pakten Den Helder (het convooi) met een paar misgegooide bommen. Samen met Job naar Den Burg. Met 2 fietsen (massief) terug. De barakken worden daar weer afgebroken. Ja vraagt je af of het weermachtswerk werkelijk wel enig effect heeft. Het gaat zo grillig, of niemand overleg gebruikt. De arbeidskracht die gegeven wordt, zou oneindig meer resultaten kunnen afwerpen, als alles systematisch te werk ging en niet afhankelijk was van de grillen der hogeren, die het zo zelden met elkaar eens zijn. Dat smijten met materiaal heeft tenslotte een enorme verarming van het land tengevolge. Maar daar let een idealist niet op.

14-2-1944. M. Ondanks de mooie dag en avond was er geen vliegtuig te horen. Goënga kwam met een breed gebaar aankondigen, dat Nel morgen bij hem kwam, terwijl de weermacht had afgedaan, wat het nodige stof deed opwaaien. Nel moet nl. eerst worden ontslagen en verder wil ze niet naar Goënga meer, trouwens helemaal niet bij particulieren. Goënga deed zich zo authoritair voor, dat ik voorgoed een hekel aan hem kreeg. Net of hij maar vrij kon beschikken over Nel, net of ze maar een slavin was.
Ik was om half 11 thuis. Kort daarna kwamen vrij wat vliegtuigen over van Duitsland, en brachten Loodsmansduin in actie, zodat de scherven hier door de lucht zoemden en overal neertikten. Eerst zag ik een rode gloed in het N.O., dat later bleek te zijn van een vliegtuig dat even buiten de kust achter Oost was neergestort. Wat later werden de wolken achter paal 9 bloedig verlicht en kwam al gauw een laaiend vliegtuig hel ver weg in zee gestort. Toen kwam ik nog een keer uit bed en zag rood oplichten achter Den Helder. Daarna keerde de rust weer.
In de krant groot bericht over veel vrijstellingen van arbeidsinzet, waarvoor weer een massa gegevens door diverse ondernemingen moeten worden opgezonden. Daarnaast heeft een hoog staatsman (?) geopenbaard, dat nog veel meer Nederlanders in Duitsland moeten worden tewerkgesteld. Hij maakte er geen geheim van dat velen niet kwamen, of bij verlof wegbleven. Gelukkig heeft een zoo’n kerel niet alles te vertellen. De invasie kan evenwel zulk plannen eerst doeltreffend verijdelen, en die moet niet langer op zich laten wachten.

17-2-1944. D. Nel kreeg haar ontslag van Stoepker, met beleefde opdracht om morgen Goenga uit zijn moeilijkheden te helpen, wat ze niet verkiest, en dus vanavond witheet naar Stoepker koerst.
Uit de krant noteerde ik volgende feiten: Bij Cassino vroegen niet de D. maar de A. tot 2 maal gevechtspauze om hun doden te begraven. Zonder ruchtbaarheid werden deze verzoeken ingewilligd en uit dankbaarheid voor dit grootse gebaar draaide de vijandelijke pers de feiten volledig om. Abdij van Cassino gedeeltelijk verwoest. Ten Z van Staraja Russa mislukte aanvallen. Grote beschouwingen over de invasie voor 15 Maart. Oorlogsmoeheid v/h Britse volk. Al met al dus een treurig vooruitzicht, van de kant der krant gezien.

18-2-1944. V. Goënga kwam Nel ophalen, maar die ging niet mee, en zei hem niet voor particulieren te willen werken, waarna hij woedend wegliep, en met Stoepker wel zou bekonkelen dat ze weer bij de Wehrmacht kwam. Italië practisch bezet gebied
wegens georganiseerd verzet door het volk. Moederklooster der Benedictijnen met bommen bewerkt, terwijl Duitsland zich streng aan de geestelijke eisen had gehouden. In Italië heeft gen. veldmaarsch. Kesseling de leiding v/h Duitse leger.

19-2-1944. Z. Er was geen rokerij te krijgen. Felle branden in de havens Anzio en Vettuno. Staraja Russa door Duitsland prijsgegeven (frontverkorting).

20-2-1944. Z. Van half 4 tot over zessen wakker gelegen, waarin het een en ander gebeurde. Al om 12 uur werd gevlogen, maar later kwamen steeds losse vliegtuigen terug (storingsvliegtuigen?), waarvan 1 een duizend (?) brandbommen en een zware brisantbom losliet recht voor huis bijna, in de buurt van de Witte Engel, hetgeen ik net waarnam. Tegen zessen kwam de grote stroom over, en werd soms geschoten. De hele dag werden af en toe vliegtuigen gehoord. De Beemster staat blank, terwijl 3 N.B.-polders ook al onder water moeten staan. Men zegt dat 100000 bunder onder water gezet zullen worden. In Den Helder zagen we licht, daar werd beton gestort voor de U-bootbunkers.

21-2-1944. M. Nel in het Weeshuis gedeponeerd, morgen te beginnen. Katrien Hogenbos schommelde naar Goënga, wat hier veel leedvermaak veroorzaakte.
De (bij Tsjerrkassy?) ingesloten divisies zouden zijn bevrijd. Terroristen te Middelstum (G) doodgeschoten. Terreuraanval op Midden Duitsland. Het brandde overal in Londen. Versterkte druk bij Kriwoirog. Klooster v. Monte Cassino totaal verwoest. De eigengeteelde tabak komt goed gefermenteerd terug. Kees Mets, de bemiddelaar, kreeg van 240 pond net 4 ons cadeau. De mensen zijn zeer sympathiek.

22-2-1944. D. Er werd ’s morgen op zee geschoten. Bij de NSB is weer toetreding mogelijk gemaakt. Van Zaterdag op Zondag zouden wel 3000 toestellen naar Duitsland zijn geweest. Het viel me die nacht zomaar op dat je datgene wat je hoort ook vaak in je verbeelding vorm geeft. Eerst de nacht met de stilte en enkel geruis etc. haast tastbaar en egaal, zodat ik het zag als een geluidshorizon, een rechte lijn die als een kring om je heen ligt. Soms kwam een vliegtuig ver voorbij, en kwam een paar tel binnen het gehoorveld, zodat je de indruk kreeg dat de stilte ging golven (tekening van een recht lijn met wat golven). De cirkel werd dus heel even gesneden door de weg v/h vliegtuig, daar waar je kan zeggen, ik hoor je, ik hoor je niet. Daarna duren de golven wat langer, volgen elkaar vlugger op, komen deels tegelijk en verhogen elkaars werking, en tenslotte is het 1 groot dak van zwaar, hoog geluid boven je, in veel weinig uiteenlopende toonaarden. Daarna krijg je het spiegelbeeld, nl. de afname, tenslotte nog een enkele siddering, en dan wordt de geluidskim niet meer gestoord.

24-2-1944. D. Het was een prachtdag, en ± 90 toestellen trokken, tegelijk practisch, over. Even later aanhoudende dreuningen van massa bommen, nog een poosje later kwamen ze weer allen terug. Ze vlogen beide keren ongewoon laag, en lieten geen witte strepen na. Nijmegen, Arnhem en Enschede zwaar gebombardeerd. 7 saboteurs doodgeschoten. Bij zwaar bombardement op Londen lanceerde Duitsland verschillende nieuwe aanvaltechnieken. Kriworog ontruimd. Distributierovers worden voortaan als saboteurs veroordeeld. Dan word je natuurlijk gefusilleerd.

3-3-1944. V. Volgens de krant sprake van wapenstilstand v. Finland. ’s Morgens en ’s middags kwamen groepen vliegtuigen over, richting O.N.O. De Duitsers pesten bar. Jaap Boon’s vrouw was ziek, maar hij moest naar de weermacht niets te doen. P. Boon had het in zijn rug, toch heen en papiertjes prikken met een stok. Fridel Plaatsman werd met de revolver naar de jeugdherberg gedreven, waar 5 meiden niets deden, terwijl haar moeder ziek is.

4-3-1944. Z. 20 personen (jong) gefusilleerd. Sneeuwval en vliegtuigen. Veel geschrijf over Nijmegen.

6-3-1944. M. Konvooi met 15 kabelballon. De Russen rijden met luchtbandenwagens, die van de Eierlandse boeren zijn gevorderd. Bonn en Keulen, en Rome aangevallen.

10-3-1944. V. A.M. de Jong zou uit wraak door NSB zijn vermoord.

11-3-1944. Z.’s Avonds gepraat etc. en het geval Jaap Maas besproken, die een weermachtshond moet hebben gecastreerd, en gisteren is gepakt. Ze kwamen bij ons om inlichtingen. Ik had het bloedende dier gezien, en heb het ook gezegd. Ik wist toen nog van niks.

13-3-1944. M. Zilveren Bruiloft met hondenweer. De kamer zag er feestelijk uit met de witgedekte tafels vol bloemen en de kleurige guirlandes. Van Nel en mij kreeg het bruidspaar een jeneverstel en onderleggers. Nel had het gekocht en is dankbaar voor elke goede gave. We kregen 3 Azalea’s, 4 bossen seringen met rode tulpen, 1 bos seringen met rode anjers, 2 kamerbrem, 2 Cineraria’s, 1 witte primula, 1 Kalanchoë flammea, en een taart.
’s Morgens zette Michiel Bakker de vlag, om half 6 ’s avonds kwamen 2 van zijn dochters te feliciteren, zodat de dag eigenlijk leeg en lang was. Ik was lang niet goed wat mijn hart aanging, maar voelde me niet suf. Maar na het eten kwamen de gasten tot over negenen Job en Jannie van Boven de rij sloten. De gasten waren: t. Afie, o. Klaas, Dia en Aad Verseput, Klaas Hemke, t. Marie en o. Aris Jan, Nan en Dia, Truus Koorn, Hanna en Dirk Roeper, Grieta Roeper, Jannie v. B. en Job, t. Alie en o. Piet, Neeltje, o. Klaas, Henk Bakker (accordeon), Joh. Bakker (hulp) (3 Klavers en 2 Schakel, voor elven weg) en de schuimers Cor en Joh. Witte. Al met al werden 7 voordrachten etc. afgedraaid, wat geen kleinigheid was. Nan en ik hadden niet te klagen over gebrek aan succes, want wat we deden, kenden we goed, en vooral de 2 voordrachten voor ons beiden werkten nogal op de lachspieren. Alleen Dia vond het te kras dat haar Nan op de pot moest.
Voor twaalven was ik tenslotte bekaf, maar na twaalven en de medicijnen ging het vrij goed, en heb ik veel meer gedanst dan mijn plan was. Gedronken heb ik weinig, en hossen etc. daaraan deed ik niet mee. Nan (en Dia) hadden een groot aandeel in het slagen van de avond. Job weigerde hardnekkig elke voordracht, maar heeft net als ik de ronde gezoend. Nan presteerde 7 voordrachten etc, ik 6, Dia 2, Bloemwijk en H. Bakker elk 3 mooie.
Om 5 uur gingen we eten, maar daarna was de stemming nog niet van naar huis gaan. Eerst om kwart voor 7 ging ik te bed, en toen zaten Klaas, Job en Aad nog trouw op hun afwassende dames te wachten. Over zevenen ging Klaas Hemke als laatste weg. Truus kwam en ging met Nan en Dia. We hadden schitterend licht en geen vliegtuigen. Met de polonaise stevenden we vrolijk door stal, zaadkamer, schuur en hooivak heen, verschillende malen.
Ik was voor tienen alweer wakker en stond om half 1 op. De anderen, behalve Jan, waren niet te bed geweest. Ik was niet lui, en ’s avonds beter dan de vorige avond.
’s Middags kwamen alleen Nic. Maas en Jos, die ik bij de deur afpoeierde. Na een degelijke maaltijd van wit brood en ham en kaas, met echte thee, begon de ontvangst van nieuwe horden. Het speet me dat Nan en Dia niet opnieuw kwamen. Job kwam vanmorgen half 9 van Oudeschild koffie drinken! Henk Bakker en zijn vrouw, Reyer Eelman en egaa, Sinabuur en Jaap, die voor elven weg gingen, buurvr. Bakker met Kees, Johanna, Martha, Cornelia, Jacob en Tinus, Buurm. en buurvr. Broere, Mich. Bakker en vrouw met Cor en Theyes. Met de rest werd doorgegaan tot tegen tweeën, tot slot nog dansen op de viool van buurvr. Broere.
’s Morgens om 11 uur opgestaan, en voor ’t eerst weer aan de studie. Ik was niet beroerd direct. ’s Avonds hadden we vliegtuigen, evenals de vorige avond enkele.
Cherson opgegeven.

16-3-1944. D. Hans Mulder is vannacht gestorven nadat hij vorige week een twede blindedarmoperatie heeft ondergaan.

17-3-1944. V. Finland verwerpt de vredesvoorstellen.

20-3-1944. M. Vannacht zijn overal hier massa’s blaadjes uitgegooid van de Vliegende Hollander, 19 Febr. aldus niet zo erg actueel. ’s Middags anders dan vorige week naar de grote en aangrijpende begrafenis van Hans Mulder, die drie kwartier duurde. Wim sprak als eerste aan het graf, wat me heel erg trof. Verder trof het me dat Tine Rab, die haar broer heeft liggen, geen traan liet, terwijl de andere sportleden druk huilden. Vooral Annie Keyser had m.i. graag een ererondje gemaakt door de mensen om haar betraande ogen te tonen.

21-3-1944. D. Bom achter Aurora! Midden op de middag! Noordwijk verbrand doordat kinderen brand stichtten!
Om les en bij Nan nog een politiek napraatje gehouden met zijn oom Wim. In Amsterdam in de bios: Mussert krijgt van zijn vrouw een kop thee. In de zaal: Dank u wel, tante! Na het nieuws een NSB er die zegt: Als het een flinke kerel is, staat hij op. In de zaal een stem: Alle flinke kerels vechten aan het Oostfront. NSB er weg. Doek (waar gebeurd).

23-3-1944. D. 14 kabelballons. Om 9.15 kwam een lange witte wolk aanstomen, afkomstig van Thommys. Ook veel zonder gasontwikkeling. Ik telde 66 76 59 72 36 126 9 7 12 5 8= 476, terwijl ik 2 groepjes niet kon onderscheiden. Wat afweer heel in de hoogte. Een enkele terugvlieger. En hoeveel zijn er gegaan, zonder dat ik ze kon zien?

24-3-1944. V. Duitsland trekt Hongarije binnen om Rusland aan de grenzen op te wachten. Rusland dringt langzaam maar zeker als een taaie lavastroom op. De zware gevechten tussen Boeg en Dnjestr duren voort.

25-3-1944. Z. Er werd ’s avonds iets gevlogen, en in de vooravond brandden een aantal mitrailleurs los en strooide het lichtspoor door de avondlucht. De laatste tijd doen we niet meer aan mitrailleurs, maar alleen aan kanonnen.

26-3-1944. Z. Mijn HBS ligt sinds enige dagen plat, samen met andere gebouwen [te Den Helder]. Die heeft de 50 dus niet eens kunnen halen.

27-3-1944. M. 14 kabelballons. In Zeeland mogen de boeren het nodigste nog doen en moeten dan hun paarden inleveren. In de Wieringermeer moet een zaaiverbod zijn uitgevaardigd. Ymuider haven gebombardeerd. Zijn dat de voorboden van het einde der kermis? Wordt Nederland weer waterland? Texel heft profijt van zijn splendid isolation!

28-3-1944. D. In het Oosten is de strijd nu tot de grenzen van de met Duitsland geallieerde staten genaderd. Radio Hilversum zou hebben gezegd, dat het D. volk zijn uiterste krachten moet inzetten, om de totale vernietiging te voorkomen. In Tarnopol Kowet vergeefse aanvallen, evenals in de Pripetmoerassen. Oprukken tussen Dnepr en Tsjaussy.

29-3-1944. W. Veel witte kringen en cirkels in de lucht, alsof er luchtgevechten plaats vonden. Niets te horen. Ymuiden moet in de havens zwaar zijn getroffen.
Op de gele kaart moeten stempels en handtekening worden gesteld. Waar dat weer goed voor is? De Vesuvius braakt de laatste dagen 1500.000.000 mensen op de wereld. Vordering van vissers om op het strand palen te spuiten.

30-3-1944. D. Vordering in Den Burg van melkboeren, kappers etc. voor de Südbatterie. Paalspuiten. Op tijd te bed, waarna wat vliegtuigen hoorbaar waren.

31-3-1944. V. Enkele vliegtuigen. Huis aan de Pettemer in een ommezien afgebrand. Gele kaart afgestempeld. Het vorderen gaat nog door. Het schijnt dat een Thommy een stuk over strand heeft gereden. De waarheid ontdek je toch niet.

1-4-1944. Voor de weermacht schijnen 300 man te worden gevorderd, meest oude garde. Ze vergeten mij nog.

2-4-1944. Z. Arie Lap is gevorderd, ik word vergeten. In Haarlem, Amsterdam, Zaandam, Steenwijk, en andere plaatsen is het al niet anders dan hier. Hemes is ook al gevorderd. Die zal het mooi versieren.

3-4-1944. M. Verzetting van het uur, zodat ik nu na de middag ook nog een poos van de zon op mijn kamer kan genieten. Alle onderwijzers gevorderd. Texel steekt zijn pennen al uit, want voor huis bij de Witte Engel verrijzen de eerste palen al boven het land.
Op de film werd de Finse golf door een U-boot afgesloten.

4-4-1944. D. Door het vorderen schieten de geruchten weer als paddestoelen uit de grond. De hoofdschotel vormt wel de evacuatie van Texel. De gevorderden moeten gaten maken, terwijl de onderwijzende macht (dat schoolmeesterspak is er goddank bij, voor Nan) kabel legt bij Klumpert, onder Goedhart.

5-4-1944. W. Op het Raadhuis zingen ze van ‘vorderen is mijn leven, vorderen is mijn lust!’ en ze gaan er vrolijk mee door. ’s Middags in de Dennen naar Job en Ane, die in het hout rustten met Kaukasiërs en Duitsers. Een enkel troepje Thommys werd hoorbaar, maar bleven buiten zicht.

8-4-1944. Z. Beste WII cigaren gekocht. Gedreun overdag in de verte. ‘k Ben in Parijs geweest, speelde me door het hoofd. Dat kunnen verschillende Duitse soldaten nu en later ook zingen. Enkele vliegtuigen, och, dat was niet eens de moeite. Zolang het niet in de honderden loopt. Opluchting in Berlijn, omdat het grootste gevaar voor de Westelijke vleugel is geweken. Ondertussen is Odessa het doel van drie R. colonnes. Tarnopol en Kowel handhaven zich tegen den overmachtigen vijand.
Al met al dus een heel gewone oorlogsdag. We worden intussen lelijk door de Engelsen bedonderd. Ik hoop dat hun heerschappij en mentaliteit menselijker is dan die van de Duitsers met hun kampen, want dat is dan de enige reden waarom ik antiduits en pro-engels zal wezen. Verder geloof ik tenminste aan geen grote verschillen. Ik geloof nog wel in een of andere grote gebeurtenis in dit voorjaar. Als ze tenminste de zaak zo maar willen laten doorsudderen, tonen ze al heel scherp, dat de belangen van de hoge heren lang niet stroken met die van de volkeren. Enfin, dat is zo ook wel te weten, hoewel zelden te begrijpen.

9-4-1944. 1^e Paasdag. Z. Ik meende gisteren Rauter te zien, en vandaag hoorde ik dat hij er inderdaad moest zijn. Dat doet de film. Gen. Veldmaarschalk Rommel zou ik ook zo herkennen, evenals de andere hoge heren. Over de hele dag werd bepaald niet krenterig gevlogen. Door elkaar was het Paasweer en ’s morgens zelfs warm. Hermes had een vrije dag, morgen weer kuilen graven en palen poten. Op de dag dat hij het hardst had gewerkt, had hij 3 gaten gegraven. Als je al die verhalen hoort van de gevorderden, dan kom je aan het begrip saboteren. Ondergedoken zijn is ook een kwelling.

10-4-1944. M. 2^e Paasdag.’s Morgens hadden we schietoefeningen.

11-4-1944. D. Enkele vliegtuigen hier en daar. ’s Avonds kwam Jaap Maas terug, terwijl vader, moeder en Nel in de Dennen hout bij elkaar haalden.

12-4-1944. W. Wat vliegerij en cirkeltrekkerij, waarop wat afweer volgde. Willy Derby is gestorven, een massa liedjes en herinneringen nalatende.
Politiek: Zware gevechten op de Krim. Garnizoen van Tarnopol handhaaft zich nog steeds.

13-4-1944. D. Den Haag gebombardeerd (regeringsgebouwen). Duitsland wacht de invasie “op zekeren dag”. Kertsj ontruimd.
’s Middags rotsplanten gekocht, 2 populiertjes en 2 lijsterbesjes, een Viburnum Opulus var. sterile, ofwel Sneeuwbal, en een Jap. sierkers, Prunus errulata Siki-yama.

14-4-1944. V. Bij Cor Bakker de bloementuin bewonderd met een nieuwe soort tulpen van een letterlijk verblindende helrode kleur. Beste cigaren, cigaretten en shag gekocht, Voortaan wordt nog meer 1 soort eenheidsshag gekocht. Strijd op de ruines van Tarnopol.

15-4-1944. Z. Vliegerij in de lucht dat aldaar tenslotte een daverend applaus veroorzaakte. Twee dubbelstaarters vlogen héél laag over de duinen naar zee, waardoor langs de hele kust mitrailleurs begonnen te ratelen.

16-4-194. Z. Regen en dan weer zon. ’t Mooiste weer.
Duitsland piekert over de schuilplaats van de R. Zwartezeevloot, aangezien hij de Krim toch het liefst over zee wil ontruimen. Het kerkhof bekeken dat werkelijk schitterend is geworden.

17-4-1944. M. God mag weten waar Tsjerkassy ligt, maar de helden van Tsjerkassy (ook ‘Nederlanders’) schijnen daar wat bevrijd te hebben en houden nu een soort huldigingstournee. Het zal wel reclame zijn voor de een of andere firma. Ondertussen gaat het in het Oosten langzaam maar zeker steeds vooruit. Feodosia en Siniferopol zijn nu ontruimd. Veel meer dan een afgekloven geraamte zullen die steden wel niet meer zijn. Tarnopol-ruines zijn nog steeds in Duitse handen, terwijl Sebastopol tot het uiterste zal worden verdedigd. Hoeveel maanden heeft het gekost voor de stad zich overgaf? Het is toch wel een grote teleurstelling, als je je moeizaam verworven buit stuk voor stuk weer moet prijsgeven. Bombardement op Roemenië. Trots de hardnekkige geruchten van de laatste tijd zijn de oliebronnen nog niet in Russische handen.

18-4-1944. D. Duitse legerleiding gewapend tegen elke verrassing. Invasie laat niet lang meer op zich wachten. Harde strijd op de Tarnopoltuines. Sowjetaanvallen bij Sebastopol storten ineen. Palenzetten op het land weer afgewinpeld. Die bij ‘de Witte Engel’ hadden op de Krim moeten staan.
Nan zal voor Dia, en ik voor Nel naar Stoepker om hen vrij van de Wehrmacht te krijgen. Er worden maar nooit anderen gevorderd, terwijl er genoeg zijn, die nu de anderen kunnen aflossen voor een jaartje.

19-4-1944. W. De krant wordt steeds meer spontaan in zijn uitingen. Dag der invasie wordt verwacht. Troepenconcentraties en -verplaatsingen in Engeland. Nervositeit in E. ten top gestegen. Tarnopol ontruimd na 2 dagen strijd. Odessa was op het juiste moment ontruimd. Weer terreuraanvallen op de Balkan. Engeland sluit zijn grenzen voor buitenlandse journalisten. Cor Vermeulen ± 20 maart in Rusland gestorven. Hij en zijn vriend Haye de Jong tekenden voor de NSKK. Als je als vriend in die hel alleen overblijft, is al niet veel beter dan er te sterven. Vanavond een moment veel mitrailleurs van Den Helder enz. Dat hoor je maar weinig.

20-4-1944. D. Verjaardag van onze geestelijke vader Adolf Hitler. Mussolini op sterven. Dat kan nog net. A Tisket, a Tasket. ’s Morgens vroeg werd een vliegtuig neergeschoten op het strand bij paal 8. Ik zag het nog net. In Beverwijk 500 jongens v. 18-15 jaar opgepakt, naar Duitsland als represaille. Van Zoelen werd daar vermoord wegens aanbrenging van onderduikers. Gisteren 5000, eergisteren 2000 toestellen naar Duitsland, naar men zegt. Sowjets boeken nergens succes. Diefstal bij Janus de Porto, door gevangenen uit de Pelikaan.

21-4-1944. V. Weinig ophef over Hitler’s 55^e verjaardag. Vertrouwen in de overwinning betekent de halve overwinning. Over de andere helft zullen we weinig woorden vuil maken.
Stoepker was weer niet thuis. Het geloof maakt m zelfs helemaal niet meer warm. Meer is dit het geval met de vraag over een juiste levenswijze.

22-4-1944. Z. Ab Keyser overleden. Vannacht moeten bij Den Hoorn tijdbommen aan parachutes zijn neergelaten. De parachutes waren al weggepakt.’s Middags naar Jac. Hin, waar geen klimrozen meer waren, en toen via Huijsman met Dia de kant van Stoepker uit, die weer niet thuis was.

23-4-1944. Z. Ik hoorde dat Cor Vermeulen bij Tarnopol stierf. Daar vluchtten de Duitsers terug met de Russen achter zich aan. Het moet erg zijn. Wie weet, komt mijn berekening van een beslissing deze zomer toch nog wel uit.

24-4-1944. M. Turkeije staakt de chroomleverantie aan Duitsland. Rust aan het Italiaanse front. Bij Sebastopol slechts plaatselijke gevechten. Engelse luchtaanvallen op N. Sumatra. Vorige week bommen op Parijs.
’s Avonds kwam Cor Maas, met verlof, met lekkere cigaretten bij ons de avond doorbrengen.

25-4-1944. D. Vlootconcentraties in Z.O. Engeland. Duitsland houdt veel invasiebespiegelingen. Het kan een algemeen wereldgebeuren worden, in Europa, Indië. Met 5000 toestellen Frankrijk geteisterd.

26-4-1944. W. Mooi weer. ’s Morgens 58 57 32 13 32 51 14 45 en meer vliegtuigen. Sowjetaanvallen bij Sebastopol afgeslagen. Zware terreuraanval op München. Ontmoeting tussen den Führer en den Duce. Men zal schouder aan schouder voor de overwinning strijden. Ausweis voor de landbouw ingetrokken. Op N. Guinea hoop Japanners omsingeld.
Op het Arbeidsbureau een heel pleidooi gehouden, zonder succes.

27-4-1944. D. Evacuatie van Koog en Cocksdorp op handen. Gisteren vond de begrafenis van Ab Keyser plaats onder zeer grote belangstelling. Als er van in de krant komt, moet Nan nog eens zeggen, dat men alleen in de mast klimt voor elitelijken en niet voor het gewone volk.

28-4-1944. V. Er was eens een man, die met een pook de kat van zijn buurman vermoordde, en hij kreeg 1 maand gevangenisstraf. Dit is geen sprookje, maar gebeurde onlangs in deze tijd van etc. Afweerslag bij Jassy (?). Verder rust aan de fronten.

29-4-1944. Z. Oefeningen overdag, waarbij ik telkens een wolk helder rose-rode kruitdamp bespeurde. Wat vliegtuigen, na eten een daverend afweer over ons heen. Vliegtuig werd neergeschoten, brandde in zee achter paal 13. Niets van gezien. Konvooi met 12 kabelballons.

30-4-1944. Z. Schietoefeningen. Cor Maas voor de derde maal op visite, in zijn verlof van 10 dagen. Al 3 jaar loopt hij eigenlijk Nel al na, maar al is hij haar niet onverschillig, ze neemt hem niet. Hevig dispuut over verkering en de losse vriendschap, die toch eigenlijk niet alles is. Wat koop je voor een ‘verkering’ van een half jaar of langer, zonder de bedoeling van trouwen?

1-5-1944. M. Tussen Karpathen en Dnjestr nieuwe D. terreinwinst. Eerst Sumatra, toen Palaoeeilanden, Madang en op N. Guinea Eitape, Humboldtbaai, Tanamerahbaai aangepakt door USA . Kikvorssprongen van Gen. MacArthur. Hollandia veroverd. Aldaar guerilla-oorlog verwacht. Duitsland praat veel over de invasie, gissingen omtrent hoe en wanneer.

2-5-1944. D. Mussert zegt dat de eindstrijd is begonnen. ’s Middags was er een militaire begrafenis.

3-5-1944. W. Florence gebombardeerd. Terreinwinst voor Duitsland. In de Balkan zouden 5000 bandieten (soldaten toch wel) zijn gedood.

4-5-1944. D. Verjaardag van moeder. Wat vliegtuigen. Tante Afie, t. Marie en Miek, Hanna Roeper op visite. Dirk Roeper hebben ze Maandag zonder reden afgeslagen en getrapt, onder leiding van Karel II (Conion). Het is wel bar geweest. Wat zijn dat voor wezens? Vermoedelijk zit de sympathieke Kikkert enz- familie er achter. ’s Avonds kwamen o. Klaas en o. Piet, Klaas Eelman, buurvr. Bakker en tenslotte Job.

5-5-1944. V. Vliegveld Bergen hevig gebombardeerd. Naar men zegt is Comm. en zijn staf van Kreta gevangen genomen na een landing van anderhalf uur. Ook zou Spanje de chroomleveranties stoppen, en de geïnterneerde D. en I. vloot aan de geallieerden hebben uitgeleverd. Duitsland heeft nog onbekende troeven in handen. Aanvallen bij Sereth.

6-5-1944 Z. Dichtopeenvolgende Sowjetaanvallen bij de Sereth. Sterke opeenhoping van troepen en materiaal aan de Sowjetzijde. En toch geen enkel succes. Luchtaanval op Boedapest en op Belgische steden.

7-5-1944. Z. Vliegtuigen met afweer, en wat dreunen.

8-5-1944. M. Hernieuwde aanvallen op Sebastopol. Terreuraanval op Berlijn. Vliegen. Aanvallen t. O. v. Sereth storten ineen. Ausländer worden in Duitsland de schuilkelders uitgestuurd, zoals Texelse jongens (in Brunswijk, wat steeds weer gekozen wordt?) ondervonden.

9-5-1944. D. De Koog en de Cocksdorp en een deel van het Noorden op de 23^e ontruimd. Terreuraanval op Berlijn.

10-5-1944. W. Vliegen. Sebastopol gevallen. Job en WV enz waren te vissen, zodat ’s avonds niemand kwam. Vier jaar geleden begon de oorlog voor ons. Ik had er haast niet aan gedacht.

11-5-1944. D. Mussert 50 jaar. In het kader der distancieerings bewegingen de puinhopen van Sebastopol ontruimd. Zware tijd bij het bruggenhoofd van Sebastopol. Geringe verliezen voor de ontruimers. Talrijke aanvallen op Frankrijk en België.
’s Morgens naar de Kommandatur, waar ik werd afgepoeierd met de boodschap dat, zelfs bij een Ersatzmädchen, Nel niet van Texla kon vrijkomen. ’t Was toch te gek dat ik daar nog om vroeg!

12-5-1944. V. Van de nacht tegen 1 uur een heidens geklapper van ramen etc en een schuddend bed, soms met geluid, hetgeen met steeds kortere tussenpozen zich herhaalde. In Alkmaar was het ook, niet zo zwaar, te horen, het zal wel en heftig zeegevecht zijn geweest.
Bruggenhoofd bij Sebastopol ontruimd. Cor Bakker kwam ’s middags, en later, voor ik naar Den Burg ging, bekeken we bij hem zijn bloemen. Zijn tabak staat al spinaziedik boven de grond. Den Burg in om shag, scheerzeep en Hansaplast, en verder maar steeds gerust en gedachteloos gewerkt.

13-5-1944. Z. Vliegtuigen genoeg, afweer, gedreun schietoefening, zodat deze mooie dag rijkelijk geïllustreerd was met de nodige muziek. Naar Visser, waar ik het niet trof, daar Job en WV beide waren gaan vissen. Met een boek weer naar huis gefietst.

15-5-1944 M. Uitzonderingstoestand zal gelden ingeval van invasie. Geallieerde waarschuwing aan de D. bondgenoten. Duitsland loslaten of alle consequenties aanvaarden. Laatste troepen van de Krim weggevoerd. Strijd om Sebastopol kostte de Sowjets enorme verliezen. Hevige strijd bij Cassino. Gandhi steeds ziek. Herrie in Alkmaar. Heilo. Wormerveer. Schieterij? Gemeenteraad dook onder.

16-5-1944. D. Hevige strijd in Italië. Naar Hermes, waar ik met een natte voet weer vandaan ging, daar ze evacues verwachtten ’s middags, en met de waterspuit in de gallerij rondrenden.
’s Avonds bij Nan op bed uitgeraasd, en hem wat moeten ‘troosten’, omdat zijn eerwaarde Koogse familie bij hen de intrek zal nemen.

17-5-1944. W. Begrafenis met muziek. Er schijnen soldaten op een landmijn te zijn gelopen. Rusland zal volgens Duitsland aanvallen op het moment der invasie, dus Duitsland wordt dan uit bijna alle windstreken gepakt. Leuven zwaar getroffen (200 doden).
Betonpalenfabriek komt er bij ‘de Eendracht, op het land van Rozenhout. Dat Witte-volk heult en handelt met de Moffen, zodat het niet zoo’n ramp is.

19-5-1944. V. Overdag veel vliegerij en ook wat afweer. Verder werd Cassino zonder slag of stoot ontruimd.

20-5-1944. Z. Materialenslag van ongekenden omvang in Italië, waar de D. reserves nog niet in de strijd zijn geworpen. Alle aanvallen afgeslagen. Mislukte luchtaanval op Oost-Java. Gevangene liep vanmiddag op een landmijn. Het sneed hem door de ziel.
De Koog evacueert al aardig.
Gisteren en vanavond helemaal een Duits vliegtuig in de lucht. Verder alles hetzelfde.

21-5-1944. Z. Piet kwam er ook. In de Koog heet hij Quisling, naar de NSB premier van Noorwegen. Hij heeft een liefje aan de overkant. Geertrui houdt het met een gevangene, en Piet Bremer van den Hoorn is WA man. Uitgelezen familie.
’s Middags wat vliegtuigen, en een beetje schieten. Ik kwam Haye de Jong, de vriend van Cor Vermeulen tegen, ook bij de NSKK. Ik had een pest aan dat volk, maar ik heb nu medelijden met hem. De verslagenheid is van zijn gezicht te lezen. Ik denk maar, als etc.

22-5-1844. M. Ik was (niet ongewoon) gisteravond laat in slaap gevallen tot ik in mijn slaap een roezig geluid hoorde. Tot het tot me doordrong dat het vliegtuigen waren, zodat ik meteen wakker was. Zo erg had ik het nog niet gehoord. Het was net of een brok van de stilte was weggenomen, zo monotoon en massief was het zware geluid in de lucht, dat veel van een dak van geluid weg had. Net een hoorbare koepel, en zo effen en massief, dat je geen motoren meer apart waar kon nemen, en niet kon zeggen in welke richting werd gevlogen. Enkel om te luisteren ging ik even uit het raam hangen. Het was pikdonker bijna. Een zenuwachtig zoeklicht flitste aan uit Den Helder, streek wat langs de vrij laag hangende wolken en doofde weer plotseling uit. Even later werden lichtkogels door een nachtjager uitgegooid. Dat betekent meest luchtgevechten. Ik lag net te bed of mijn kamer werd helder verlicht. Ik dacht minstens dat een vliegtuig brandend neerstortte en was kwiek bij het raam. Het was evenwel slechts 1 breed zoeklicht, waarin een vliegtuig recht op huis kwam aanvliegen, laag nogal en erg snel. Je denkt eerst nog dat het toestel is in brand geschoten en daarom in het zoeklicht werd gekregen, zodat je al bang wordt dat het op huis zal storten.
Drie andere brede zoeklichtbundels flitsten aan, en hemel en aarde werden helder verlicht. Je kon een kilometer ver alles onderscheiden. Het vliegtuig was m.i. een Thommy (blinkend en groot) bestemd als prooi voor de nachtjagers, waarom dus niet geschoten werd. Maar het toestel vloog door tot de zoeklichten het kwijt raakten. Van voor half 1 tot over half 2 bleef ik wakker, toen de vliegtuigen al niet meer te horen waren. Duisburg was het doel. Vrijdagnacht was de aanval op Berlijn gericht.
Na mijn 5-urige werkdag ’s avonds naar Job, omdat ik zonder vloei zat. Job had gisteren zijn fiets aan een Rus geleend, die zijn vriend op het vliegveld voor de laatste maal moest opzoeken, en zijn papieren aan Job had toevertrouwd. Hierdoor rookten we een lange ‘Roth Händle’ cigaret. Al weer tamelijk op tijd naar huis om bekende redenen.

23-5-1944. D. Vannacht vroeg veel vliegtuigen, maar niet zo als gisternacht. Nog steeds 16 kabelballons, die ’s avonds laat verdwenen naar het Noorden. Herderlijke brief van Kardinaal van Roey, protest tegen de luchtaanvallen in België. Verbitterde strijd om Pontecorvo. Als een bijenzwerm bedreigt de invasie Europa’s kusten. Talrijke acties te verwachten.
Naar Den Burg met anemoontjes, die meteen in de schone kamer een plaats kregen. Wat een schoonmaakdrukte, met daarbij nog al het goed van O. Jo van de Koog, zodat huize Huysman wel een uitdragerij leek.
Thuis nu 10 ordentelijke cigaren, en nog Willem II in het gezicht. Dat is wat je noemt ‘ijzeren voorraad’. De Koog loopt leeg. Vanavond werden bij ons ook al de eerste goederen opgeslagen. Algemene opinie is (natuurlijk) dat alle huizen worden afgebroken.

24-5-1944. W. Vliegtuigen overdag, veel strepen, 9 kabelballons. In Italië is de strijd heftig. Zonnig weer.

25-5-1944. D. Gisteren de stukken opgemaakt en vandaag weggestuurd, evenals Henk Broekman, die me nog een doos shag (eigenteelt) cadeau gaf gisteren. Evacuatie is in volle gang.

27-5-1944. Z. Vandaag werden 6 vrachten van de Koog gebracht, waardoor de 10 vrachten werden volgemaakt. Een groot kapitaal aan goederen ligt op zolder. Een enkele heel lange vliegtuigstreep door de blauwe lucht. Naar Visser om een fotographeerhandleiding van WV.
Piet Eelman bracht o.a. een kinderwagen vol boeken, waaronder ‘het sex. vraagstuk’ en ‘Mein Kampf’. Het eerste vond ik de moeite waard om in mijn hol te slepen.

28-5-1944. Z. Vannacht vliegerij. Er moet een parachutist zijn neergekomen op de Hoornder weg, die de koers was kwijtgeraakt. Overdag doorlopend gevlieg, vooral onder de middag toen in het Zuiden een dikke stroom voorbij trok. ’s Avonds werd al gezegd dat Maagdenburg, Brunswijk en Berlijn met een Pinksterbezoek waren vereerd. Naar men zegt is Rome op 30 km na bereikt.

29-5-1944. M. Overdag werd weer gevlogen, dus zal het hier en daar wel een vrolijke Pinksterdag zijn geweest.

30-5-1944. D. Zwaartepunt van gevechten is in Italië verplaatst naar Velletri. Aprilia opgegeven. Terreur op D. steden. Vanmiddag verdronk Kees Zijm in Weegeswaal. Ik kende hem van biljarten. Hij viel op zijn kalm spel, zonder branie te zijn, deed erg sympathiek aan, ± 16 jaar.

31-5-1944. W. Laatste dag voor de Koog etc. Vanmiddag kwam de 12^e vracht met ± 45 deuren. Alles wat enigszins los is, wordt meegenomen. Gisteren werden spoorlijnen beschoten en Roermond gebombardeerd, naar wordt verteld. 12 kabelballons. Vliegerij. Het bombarderen van bezette gebieden wordt volgens de krant steeds heviger. Op 25 km na moet Rome zijn bereikt. De Duitsers schijnen de stad te hebben verlaten. Ik heb een stille hoop dat Vaticaanstad niet gespaard wordt boven de rest. De hele heiligheid is niets anders dan de gewone wereld. Bovendien is er een legertje. Het enige doel daarvan is toch wel vechten m.i.
Het lijk van Kees Zijm is gevonden. Dit geval is zo gewichtig volgens iedereen dat je de toedracht enz honderdmaal ten voeten uit hoort bepraten. Wat zijn de mensen toch prutsers. In een tijd als nu dat elke dag misschien 1000 mensen gedood worden, waarover niet wordt gepraat, zijn de mensen volslagen van touw omdat hier iemand verdronken is, die ze vaak genoeg helemaal niet kennen. Ik heb er nog geen beschouwingen aan gewijd, omdat ik het te zot vind. Het sterven is voor iedereen erg, en gelijk.

1-6-1944. D. Carpineta gevallen. De Britse troepen staan met elkaar in verbinding.

2-6-1944. V. In Italië alles afgeslagen. Grotere terreinwinst bij Jassy. Luchtterreur boven Nederland. Rozendaal zwaar getroffen. Jap. vloot wacht gunstige gelegenheid af. Am. piloot in Duitsland gelyncht.

3-6-1944. Z. 13 kabelballons. Gedurende de laatste 5 dagen werd iedere dag de trein beschoten in de kop van N. Holland. Slachtoffers. Vandaag werd Kees Zijm begraven wat natuurlijk nog eens aanleiding gaf tot uitvoerige beschouwingen.

5-6-1944. M. Bolsjewieken bij Jassy verder teruggedreven. 10 km van Rome. Rome zal open stad worden verklaard. Treinbeschietingen in de krant besproken. Amerikanen zetten alles op 1 kaart. Geweldigste slag uit de geschiedenis. Aldaar 1000 pantserwagens vernield.

6-6-1944. D. De mensen in Den Burg (en overal natuurlijk) liepen op hun kop, want vanmorgen om 5 uur vond een invasie plaats tussen Duinkerken en Calais, waarbij 11000 vliegtuigen boven Frankrijk verschenen. 4000 schepen. Om 11 uur bericht op Texla, om 2 uur over de radio. Verbitterde strijd. Om half 12 was op Texla het inpakken in volle gang, en vanmiddag lagen overal de lonten klaar, voor ’t geval ze moeten assisteren en hier vandaan gaan. Vanavond was alles klaar om direct te kunnen vertrekken.
De prachtige kaart van W. Floor over het kustgebied van België en Frankrijk uitgespreid en aan de boekenbak gehangen, waardoor de operaties goed kunnen worden gevolgd. Als nu de berichtgeving ook maar een beetje duidelijk is!
Nel moest gisteren te keuren naar Den Helder, maar na veel tumult is ze tenslotte niet gegaan. Inplaats daarvan is vader naar Stoepker geweest en op het Arbeidsbureau na flink opspelen klaargekregen dat Nel maar 3 dagen hoeft voortaan. Johanna van de buren moet dan de rest van de week. Vanavond zeilde [buurvrouw] Keetje met volle zeilen en parapluie naar Den Burg. Ze zullen zuur kijken m.i. maar ze waren te crimineel om hulp aan te bieden.
Het benieuwt me erg hoe de Wehrmacht er tegenover zal staan. Enfin, misschien kan Stoepker beter met dat volk overweg dan ik. Als de Duitsers van Texla weggaan, komen er Russen. Nel ziet er al tegenaan, maar voor Johanna zal het dan helemaal wat zijn. Een paar keer meer naar de kerk, en ik zou menen, dat Onze lieve Heer de Russen dan wel even gauw aan de roop zet. Hij is immers zo kwaad niet. Toen de geëvacueerden om huisvesting kwamen, heeft hij ook niets gezegd toen het hok van o. Jan [Veeger], in plaats van de ongebruikt woonkamer werd aangeboden. Dat zat dus wel goed.
En Onze lieve Heer heeft ook vast niet gewild dat het te Zijner ere gefokte vrouwenmateriaal beschikbaar zou worden gesteld bij een niet-Katholiek burengezin, ook al waren de dochters, doordat de burendochter voor de Wehrmacht moest werken, in vrij grote mate beschermd tegen het risico om ook daarvoor te worden gevorderd.

7-6-1944. W. Invasie tussen Le Havre en Cherbourg. Bij Trouville een bruggehoofd van 20 km gevormd. Caen het centrum, het zwaartepunt in N.O. Normandië. Vanmiddag tweemaal het radiobericht dat de aanval was afgeslagen. Ik had schik, toen ik het hoorde. Of het was om de teleurstelling van die overzijdse opscheppers, ik weet het niet.
Drie gevallen van malaria op Texel. Diphterie blijft in mate.

8-6-1944. D. Het schijnt wel dat nog steeds aanvoer van troepen en materiaal plaats vindt, en de aanval niet is afgeslagen, wat de krant ook niet beweert. Maar ik heb de krant niet te pakken gekregen, en weet dus weinig. Het invasieterrein strekt zich over 400 km uit.
Van Dinsdag op Woensdag een vliegtuig gehoord, dat was alles. Toch moeten er 100 nog naar Duitsland zijn geweest. Aan vliegtuigen zal geen gebrek wezen. München werd toen gebombardeerd. Het is evengoed een prestatie. Bij de invasie kwamen graafmachines mee.

9-6-1944. V. De krant bracht veel invasienieuws. Nieuwe invallen worden verwacht. Caen is in vlammen gehuld, nog in Duitse handen. Opgerukt wordt met pantserstrijdkrachten in Z.W. richting. Duitsland heeft bij de inval geen vliegtuig gebruikt. Verder scheen er nevel te zijn, en bemerkten ze aan de aankomende schepen pas wat er op handen was. Een nieuwe groep schepen moet de Noordzee vandaag zijn opgevaren. Verder moeten Vlissingen en Ymuiden vandaag zijn gebombardeerd, en Den Haag en Amsterdam gewaarschuwd.
In Den Burg was vanavond groot alarm voor de NSB. Overal wachtposten samen met de Duitsers uitgezet. Mensen op de straat, later van de straat. Ben zeer benieuwd naar het verloop. De zon wil maar niet doorbreken. Jan had het niet goed gemaakt in Den Helder.
In Italië gaat alles vliegendsnel, misschien om contact met de troepen in Normandië te krijgen. Paar honderd km voorbij Rome. We gaan een warreltijd tegemoet. Naast de 4000 grote waren nog 2000 kleine schepen. In Duitsland moeten vandaag 1100 treinen door beschieting buiten dienst zijn geraakt.

10-6-1944. Z. In N. Brabant op de stations werd hevig verteld dat veel parachutisten op Texel vochten, en de vloot aan de kust lag. In N. Brabant zijn veel mannen en bussen gevorderd voor Frankrijk. Bergen werd gebombardeerd. Bij de invasie gebruikt 200000 man luchtinfanterie, een half millioen, nu aan land, wat 1/10 bedraagt van wat beschikbaar is momenteel.

11-6-1944. Z. De NSB wachtposten waren weer verdwenen.

12-6-1944. M. 13 kabelballons. Nieuwe troepen aan land gezet bij Caen en Bayeux. In Italië Tarquino opgegeven. Volgens de krant gaan de F. steden in vlammen op, zoals Caen, Bayeux en Rouen. ’s Nachts af en toe (m.i.) Duitse patrouille vliegtuigen. Verder hoor en merk je hier heel weinig van alles.

13-6-1944. D. De krant vermeldt dagelijks wel enkele doodvonnissen wegens verboden wapenbezit of opruierij enz.
Nachtelijke gevechten om Carentan. Pantserformaties dringen de stad binnen. Geallieerde landingsvloot opnieuw bestookt. Sowjetoffensief op de Karelische landengte. Verder dringt tot hier maar weinig door.

14-6-1944. W. Schieten op zee.

15-6-1944. D.’s Avonds nogal wat Russengescharrel over de weg. Vertrekt Texla?
Job en WV waren de hele dag gaan vissen.

16-6-1944. V. Vannacht en vandaag vond uit wisseling van troepen plaats. Ymuiden gebombardeerd.

17-6-1944. Z. Vannacht Russen over de weg. Vliegtuigen zonder piloten vallen Engeland aan. Nieuw anti-invasiewapen. Grote snelheid, ’s nachts gele, overdag witte streep nalatend. Geen technische bijzonderheden nog bekend gemaakt. Waar blijven Engeland’s verrassingen? Stad Caen minder ernstig bedreigd. Gevechten golven op en neer. Texla ging naar Ymuiden. Van Terschelling kwam gelijk aantal (70) naar Texla, 145 naar het Westerslag, waar 80 waren vertrokken. Vader moet voor de W.U. rijden, maar we bezitten paard noch wagen. Dat is een organisatie!

18-6-1944. Z. Wat Thommys in de lucht. Door mijn beste rokerij heen. Gelukkig vanmiddag nog een cigaar, die ik Vrijdag van Nan had gekregen. Zelf tabak zetten doe ik niet. Ik loop niet hoog met de eigenteelt. Door de distributie leer je zo spaarzaam roken, dat je best kon afschaffen zonder veel moeite. Maar je doet het niet.
Omtrent de dynamietmeteoren halen de mensen hun schouders op en lachen wat smalend. Ik den razend nieuwsgierig, en heb veelal schik, als de mensen een streep door hun politieke rekening krijgen, en dan een onverschillig gezicht zetten. Of heftig redeneren, tot de streep weer weggepraat is. Een ieder praat zoals hij het wil hebben. ’s Is maar zoals je het bekijkt.

19-6-1944. M. Grommende toon. Geknetter. Gloeiende klomp ijzer. Ontzaggelijke ontploffing. De hele invasie komt erdoor op de achtergrond. Londen is geëvacueerd, want geen schuilkelder houdt stand. Slag om St. Lo een geallieerde nederlaag. St. Lo is geen stad meer. Zaterdag alleen 4000 doden. Door Duitsland de sluizen van Caen opgeblazen. Landing op Elba. Ook al een mislukking. Finnen geven terrein prijs. De ‘dynamiet-meteoor’ is het begin v/d vergelding. Gisteren de Atlantikwal op de film. Monsterachtig en niet te beschrijven. Hoe is het mogelijk.

20-6-1944. D. Vliegen, dreunen. Om 1 uur bommen op Den Helder. Ik zag 3 rookzuilen omhoogproesten. Een schip in de buitenhaven getroffen. Vrolijk afweer. Vier vliegtuigen vlogen even later voorbij. Dit was al lang niet voorgekomen. Als ik soms een brommend geluid hoor, is het een teleurstelling, als het weer geen vliegtuig, maar een auto is. Wat een mens al zo niet bekoort. Aan vliegtuigen is altijd wel een gebeurtenis o.i.d. verbonden, wat de regelmaat v/d dag verbreekt.
Examen wordt weer wat fraais. Enfin, dergelijke dingen moet je langs je heen laten gaan, en dat gaat het ook bij me. Nan en ik zijn van mening, dat de echte invasie nog moet komen. Of hebben de mensen zich teveel van de invasie voorgesteld. In het algemeen veel te veel. Maar ik ben er nooit enthousiast over geweest. Heb tenminste nooit gedacht dat daarna de strijd met een paar dagen zou zijn beslist.

21-6-1944. W. Vliegtuigen, afweer. Schiereiland Cotentin afgesneden. Amerikanen landen op Saipan. Nederlaag bij Caen (altijd volgens de krant). Verhoogde druk op Karelische landengte.

22-6-1944. D. Politiek nieuws komt maar erg zuinig door. Cherbourg staat op het programma. In ’t algemeen gaat het hard in Italië. Schoenenbon. Groentekaart gekregen.
Ik ben door mijn rokerij heen, behalve dan de cigaren, waar ik evenwel niet aankom.

23-6-1944. V. Op tijd naar Den Burg, en rokerij ingeslagen. We hadden deze week tweemaal gebakken vis, een grote extra, dus nam ik voor Nan mee. En hij had voor mij en halve ouderwetse Karel I bewaard. En ik gaf hem een bon ter leen om 10 kleine Karel I te kopen, en ik kreeg een pakje Belgische shag (te leen), zodat de avond voor allebei niet beroerd was.

24-6-1944. Z. Warm weer, vliegerij. ‘s Middags gepolitiekt bij Kobus, Ane, Henk Bakker en Sandee in de Dennen. Er wordt ook nog gewerkt.

26-6-1944. M. Politiek nieuws komt niet door.

27-6-1944. D. Witesk gevallen. In het Oosten langs het merendeel van het front gaan 10 millioen Russen tot de aanval over. Over 40 dagen zou Stalin in Berlijn zijn. Haveninstallaties van Cherbourg opgeblazen. Dat zal een phantastisch gezicht zijn geweest (vandalistische kiemen in de mens). Dag met inhoud.

28-6-1944. W. Vanmorgen enkele lichte bommen in Eierland bij Ruimzicht. Men zegt, er zaten 2 jagers achter de Thommy.

29-6-1944. D. Vliegerij, soms flinke groepen, afweer. Mooi gezicht. Geweldige streep van een vliegend fort. Wat de bosjesmannen me meldden: Slijtageslag in Italië. Verschil Landwachtsman en publieke vrouw: de eerste pikt je pakkie, de andere etc. (Kobus Helsloot). Verschil Duitse geestelijke en Moffenmeid: eerste is een mof met een mijter op, de andere andersom (WV). Heriot vermoord. Aanhanger van Petain, vóór Hitler aldus de krant.

30-6-1944. V. In Frankrijk zijn ze zowat 12 km opgerukt. Toch rekent ieder daar voor de winter op het einde. Ik reken helemaal niet, het kan volgende zomer ook uitgevochten worden. Als het tenminste uitgevochten wordt. Dat gaat niet in 1 klap.
Gisteren was Prins Bernhard jarig. Een oproep blijft nog steeds uit.

1-7-1944. Z. Mooie dag. ’s Avonds boven gezeten. In de verte zag ik boven paal 9 nog een kabelballon, dacht aan een konvooi, toen aan een losgeslagen ballon, die op huis aankwam. Jammer genoeg was de wind even verkeerd en dreef hij heel langzaam, begeleid van mitrailleurapplaus, statig en zelfbewust over de Dennen en de Koog. In de duinen haakte hij een keer vast, en verdween, met de kop naar beneden, om even later weer op te duiken. Bij Epe werd hij aan een hek vastgelegd, maar nam het mee. Epe en moeder Kuip kregen een klap en lagen bewusteloos. Voorwaar geen kinderballonnetje. Bij de Slufter ingehaald. Hij werd niet in brand geschoten. Weg regenjas en windjacks.

4-7-1944. D. Aardige dag met ’s avonds flinke Meiregen. Dag met inhoud. 50 m voorbij Minsk. Oproep ontvangen voor 20 Juli. Niet naar les omdat Corn. Schakel werd geboren.

5-7-1944. W. De heren waren te vissen ’s middags. Tegen de avond wat vliegtuigen en een ietsje afweer. De V. I is een radiographisch bestuurde ‘vliegende bom’. Een 100 per dag op Londen?

6-7-1944. D. Geen politiek nieuws. Caen wil maar niet vallen. Allen winnen de oorlog: USA ter zee, Engeland in de lucht, Rusland op het land, en Duitsland in de krant (WV).
Nel is sinds Dinsdag vrij van de Wehrmacht, maar vanmiddag kwamen 2 luitenants haar weer opvorderen, nu voor de Koog.

7-7-1944. V. Na de les bij Nan boven wat gewerkt en genoten van een radio bij het open raam. Die muziek brengt rust over je en ontspanning.
Nan’s avontuurlijke geest denkt nog eens mee te doen aan Indië’s vrijmaking. Job ook, maar die denkt het m.i. uit pessimisme. En ik ga er fel tegen in, altijd, want ik haat alles wat oorlog is, en wie er zich vrijwillig in mengt, die vernedert zich ondanks mogelijke manhaftigheid of vaderlandsliefde. Vanmorgen weer veel vliegtuigen (Lancaster etc.) op enkelingen veel afweer, bijna steeds er achter. Jan Mosk en Jan Dros van bed gelicht?

8-7-1944. Z. Job en WV waren meteen weg te vissen, zodat ik niets van hen gewaar werd.

9-7-1944. Z. Tot 1 uur wakker, terwijl geen enkel vliegtuig voor afwisseling zorgde.
Sumatra op een mijn in het Kanaal. Morgen oorlogsconferentie in Duitsland. Engeland verwacht prijsgeving van Balkan en Noorwegen. 150 km van de O. Pruisische grens. Barnowiski, een der 5 D. bolwerken, is gevallen. USA heeft ook nu vliegende bommen, die door vliegtuigen dicht bij de doelen als zweeftoestel worden losgelaten.

10-7-1944. M. In Caen gevechten (12 divisies). Siena in Italië. Kowel in Rusland. Bij Wilna hoge druk. Aan weerskant van Baranowice zware gevechten. Straatgevechten in Wilna in volle gang. Strijd om Saipan nadert hoogtepunt, weinig hoopvol voor Japan. Beroep op D. volk, alle egoïsme te laten varen.

13-7-1944. Landwacht koffer met meel, zonder eigenaar in de trein. Zelfreizend meel. De Bonincieilanden de hele week bestookt.

15-7-1944. Z. Kees van Swinderen, 2 weken terug uit Duitsland, nu overleden. Je neemt het niet meer op.

18-7-1944. D. ’s Nachts vliegerij. Heriot zou weer tot de levenden zijn teruggekeerd.

19-7-1944. W. Al vroeg met Job naar Den Burg. In de bus op de koffer gezeten. In Den Helder gewacht op de trein, koffie gedronken en eindelijk weggereden. Ik begon toen een beetje mens te worden. Boerderijbrand in de verte. In een ideale trein van Alkmaar naar Haarlem, toen in een denderend en daverend D. Zugje naar Den Haag op de koffer. Job leerde hier stemverheffing. Staande trammend naar de Kootwijkstraat 33 waar Cock en Aad ons ontvingen. Job weggebracht [naar logeeradres], we wonen geen 5 minuten van elkaar.
Terug gegeten en de levensmiddelen uitgepakt. En toen met de noodzakelijke onderbrekingen in de Reg. wet en Succ. wet ‘gestudeerd’ tot ’s avonds 9 uur. Met een zucht van verlichting de 4 wetboekjes diep weggeborgen in mijn koffer, en geprobeerd weer mens te worden. Een vriendin, Tina, was aanwezig, een prachtexemplaar. Jane kwam nog even, knappe meid, erg enthousiast, heeft haar verblijf bij Jan en Miep in Nijmegen. Gerard vecht ongeveer in Oost Pruisen. Joop staat aan het afweer in O. Friesland. Men. Kurvers nog bij Nijmegen, waar de schadeopneming volgende maand afloopt. Cock thuis in de huishouding, en Riet hele dagen in de banketbakkerij. Tenslotte Aad die na de hevigste bombardementen uit Berlijn vluchtte, en nu als onderduiker met stamkaart zonder bonnen aan vrouwenjacht doet en elders slaapt. Werken is niet nodig. Hij verdiende 3 weken achtereen een hongerloontje van f 35.- en gaf er de brui aan. Nu dus potverteren. Hij keek wel even vreemd toen ik hem Job’s positie en verdiensten uiteenzette.
Kort geleden soort zeegevecht waarbij het kustgeschut alles deed trillen. De gordijnen vlogen tegen de zolder door de luchtdruk. Verder wordt hier de landwacht belegerd en is het een spannend leven door verraderij enz. tegen onderduikers. Ik voelde tenminste een benauwende sfeer, en ik moest niet schrikken en niets weten als soms ’s nachts de landwacht het huis uit bed rameidde.

20-7-1944. D. Vrij goed geslapen, mooi weer, zenuwachtig van het wachten. Job was er al op tijd, toen (Cock en Riet en Job en ik) een tijd op de tram wachten, in de tram staan, een stukje lopen, en eindelijk plofte ik doodmoe op de leren bank naast het schavot.
Na elkaar kwamen de verschillende professoren etc. naar boven om in de kamer links te verdwijnen. Naar een candidaat me zei, was deze week slechts 1 (voor deel I) geslaagd, en was de vorige week ook zeer zuinig. Job enz. wilden mee naar binnen, maar ik moest er niets van hebben. Zo was ik buiten, zo binnen, zonder het gevoel van te dromen, en best helder en uitgerust. De eerste 20 minuten van Rodenbergh waren moeilijk en prima, want ik miste hoogop 2 vragen. Mijs had wat meer spul met me, middelmatig goed. Waldorp had nog meer spul, op het kantje voldoende. Hij bazelde bar. Maar de eerste 20 minuten overvleugelden alles, want 3 grote onderwerpen (plus B.W.) werden doorgeploegd in een debattempo, zonder aarzelingen en een enkele misslag. De laatste 5 minuten duurden lang, omdat de klok al 11 had geslagen. Ik dacht aan een lange beraadslaging met slagen, toen ik er uit kwam, maar de candidaat zei dat ik er absoluut was. Na 2 minuten kon ik weer binnengaan. Geslaagd. Weelde. Ik kon het me niet goed realiseren eerst, maar toen ik op Job’s rug het gebouw (v/d Twede Kamer n.b.) uitgalloppeerde, wist ik best wat geslaagd al niet omvatte.
Toen was de stad plotseling een en al kermis en roezig. Praten en lopen, zonder haast te merken waarover en waar te lopen. Om half 12 waren de telegrammen voor thuis en voor Schakel verstuurd. De ontvanger zal wel op zijn kop staan van plezier. Bovendien is het een erekwestie voor hem. Merkwaardig dat ik slaag, terwijl ik niet anders heb gedacht. Als ik de uren vóór de vacantie telde, raakte het me niet, dat het examen een van die uren besloeg.
We dronken koffie bij Heck en gingen toen naar huis met rozen van 32 cent. Om wat bij te komen, gingen we ’s middags naar Nan’s familie v. Leeuwen, waar we een paar gezellige uren doorbrachten. ’s Avonds kwam de klap op de vuurpijl, want we dansten op de koffergramophoon, maakten foto’s, aten gebak en dronken koffie en bier, en maakten een massa spektakel. We hadden gerekend dat Job mijn logée zou zijn, maar de dames waren doodmoe, zodat ze niet vroegen door te gaan. Job draafde dus met zweet op de neus om 11 uur hals over kop weg.
Aanslag op Hitler in zijn hoofdkwartier. Zelf door de Voorzienigheid beschermd. Broei in de officierskringen. De oudere militairen willen vrede, zegt men. Gisteren inval in het Distr. Kantoor v/d la Reye-weg, mislukt, 1 dode. Einde van een harde dag.

21-7-1944. V. Job opgehaald en samen naar het Zuiderpark, waar we opgingen in de vaak exotische pracht van bloeiende heesters en bomen. Wat een verscheidenheid, met een naambordje voor elke varieteit. We schreven veel namen op. Er werd hardnekkig gevlogen boven ons door een onzichtbaar ‘vliegend fort’ dat steeds van de grond werd bestookt. Om 12 uur alleen naar huis en getracht het examen op te schrijven, maar ik weet bijna niets meer.
Na de middag Job opgehaald die net van kennissen terug kwam, met zijn vieren de koffergramophoon weggebracht, afzichtelijke stukken gelopen, kaarten voor Mikkenie Straszburger gekocht (voor Zondag, zodat ons plan om dan thuis te komen, niet opgaat) vlug naar Rex, waar Job 4 kaarten en ik 4 porties ijs bestelde, en we elkaar niets hadden te verrekenen. Een der minste bioscopen, maar heel wat beter dan het houten zittingzaaltje van Pen. Evenwel was de film een prulding. In ijltempo naar huis om op tijd voor het eten te zijn. ’s Avonds naar fam. Weeninck, dominee, ik had me gelukkig omgekleed, zodat die stadse lui kunnen opkijken tegen Texelse boeren. Job is uit zichzelf in de plooi omdat hij geen open boord draagt in de stad. Al gauw er vandoor en bij van Alsem beroerd gebiljart.
Blokken huizen omgelopen onder bliksemlicht. Ik had gezegd dat Job geen bed had, en toen mocht hij die nacht bij mij slapen, maar Job wilde er niets van weten, liet zich zelfs niet overhalen door de Kootwijkstraat naar huis te gaan. Men. Kurvers kwam om 11 uur met de trein thuis. Er werd boven Den Haag ’s nachts wel wat gevlogen, maar bij Nijmegen was het hevig, en vielen 7 toestellen omlaag.
Op 25 Juli moet in heel Nederland om 10 uur iedereen binnen zijn. Dat schijnt het voorspel te zijn van binnen te zijn ongeveer met zonsondergang. Landwacht beschoten. Engelse mijn voor den Führer, van het allerzwaarste kaliber. Hitler stond er 2 m vanaf. Omzetting Jap. kabinet. Hevige strijd op Golem. De Japanners, gewond of niet, stierven op Saipan de heldendood. Muiterij der D. Marine.

22-7-1944. Z. We trokken met Riet naar het Mesdagmuseum, maar het was gesloten, en wandelden in smiezerig weer (na het onweer) in het Scheveningse bos. Post verstuurd naar huis, Nan, Maarten en Ben. Bij toeval vergat ik mijn examenoproep weg te gooien, en was er erg blij mee, want het is het enige bewijs dat ik voor notaris studeer. Ze houden je aan en pikken je bar gauw in. Ik voel me soms helemaal niet veilig. ’s Middags ging Cock ook mee en genoten we enorm van het Vredespaleis, en van de tuin rondom. Jammer dat de zon niet door het glas in lood alles in sprookjeslicht zette. Daarna naar Heck waar Angela Lenche met haar zoon en orkest goede muziek gaf. Ik begin daar al wat wegwijs te worden. Aangezien elke dag draai- en zweefmolen in actie is daar in de buurt, hier en daar verspreid, pikten we na veel spul en moeite een zweefje, wat bar machtig ging. In de tram naar huis zag Job (moet nu Jo of Joop zeggen) er bleek en beroerd uit, van het gedraai. ’s Avonds was hij weer fit, en trok opgetogen naar het minder goed aangeschreven Cabaret los Palmas, waar we direct contact hadden met La Juanita, zodat we bar gek gingen doen en lachten om niks. Mien Kalkhoven zong van de ‘Groentevrouw’ en ‘Als ik naar jouw schele ogen kijk’, mooi voorgedragen. Verder nog een guitarist met Hutspot, ook wel aardig en wat schuin. Verder was het er ongedwongen, en moesten we veel te gauw weer naar huis.

23-7-1944. Z. Als maar mooie dagen. Laat er uit, bij v/d Vliet kweekerij koffie gedronken, samen naar v. Alsem, en wat rondgelopen. Hitler staat in het centrum der belangstelling. Donderdagnacht 12 uur hield hij een grote rede. Ik hoorde er later stukken van voor de radio, ten blijke van zijn gezonde staat. Hij sprak honds. Landwacht weer beschoten hier.
’s Middags laat naar de stad en weer naar Mien Kalkhoven, met hetzelfde repertoire en weinig geestdrift. Hierna gingen we, in plaats van gisteren naar de zweefmolen, en misten we de tram een keer. Ik koop nu 10-rittenkaarten voor het gemak. Vlug gegeten en toen via Jo in ijltempo naar Straszburger waar we een eliteprogramma kregen te zien, waarvan Cock en Riet evenveel genoten als wij [Opsomming 13 acts]. De rest moest vervallen.
Naar huis, zeer voldaan. Tot 12 uur met Cock en Riet op de radio gedanst. Riet wil wel, maar ik niet. Pa Kurvers straalde toen ik met haar danste. Job heeft het ook in de gaten, teken dat ik me niets heb verbeeld. Cock vond dat Job morgen maar moest blijven slapen, wat ik een reuze idee vond.

24-7-1944. M. Al op tijd naar de stad getramd, want we zouden deze dag besteden voor inkopen. Maar de Bijenkorf was dicht, en de etalages, die vol stonden, gaven ons niet, wat we wilden. Zo stevenden we via een schilderijenzaak waar geëxposeerd werd, en schilderijen van v. Boxtel hingen, naar de Poort van Kleef met zijn vele biljarts. Het werd tijd ook, want de elastiek van mijn onderbroek was kapot, zodat ik met de broek ± tussen mijn knieën maar slecht liep. Gelukkig had ik een jas aan. Lang en slecht gebiljart. Job vind ik niet een echt biljarter, want hij zit niet achter de ballen aan. Ik had een kwade zin, omdat het zo slecht ging, en ergerde me, omdat, als het Job’s beurt was, hij altijd net een eind verder aan het tafeltje aan zijn koffie stond te lurken.
Naar huis getremd, en ’s middags naar de Bijenkorf, waar we een boek ‘Ja ik wil’ kochten, maar dat was ook alles. In de lunchroom ijs met aardbeiencompote gebruikt, en toen op de daktuin gezeten. Met de lift gereisd. Alle afdelingen bezocht.
Naar huis gaande kaas-croquetten zonder bon gekocht, en gebakjes (prima evenals de croquetten) op de bon. ’s Avonds kwam alleen Tina en walsten we machtig op de radiomuziek. Later gaf dat ding niks meer. Na elven moest Job blijven, maar de radio symfonieerde, en dus gingen we zingen en met de knopendoos rumbamuziek maken, en daarop om beurten dansen tot over half 1 we naar bed trokken. Riet smeet Job met water, Job onder bed, ik voor spook in de gang, tot de buren klopten. Nog lang rumoerig en warm en elkaar gekoesterd. We waren allebei zowat op het eind.
SS Todt, Kriegmarine zou later niet meer in Holland mogen komen. Oorlog in 6 weken af. Idioterie. Vannacht werd weer gevlogen. Ostrov en Pleskow ontruimd. Bij Lemberg en Lublin harde strijd. Nu had Hitler de bom in zijn aktentas. De kaartentafel, waaraan hij zat, verdween, maar hij had een paar krasjes en schrammetjes. Voorzienigheid. Elke dag is nog vol van die aanslag. Daders gepakt.

25-7-1944. D. Altijd maar mooi weer. Voor ons fatsoen moeten we vandaag weg, want de bonnen enz. Dezer dagen werd een man door een Lw. man aangehouden, een andere Lw. man kwam er bij en schoot hem meteen maar neer. Och, het is oorlog, dus dan mag je fijn alles doen, waar je zo al zin in hebt. Lekker vrijgevochten leven zonder al die gewetensbezwaren van eerder.
We gingen weer de stad in, zagen mooie dingen die ik te duur vond, kochten parfum voor onze Haagse vriendinnen en kwamen al speurend wandelende door de stad weer thuis. Afscheid genomen bij v/d Vliet, gegeten en tenslotte met een beetje spijt in het hart en toch weer nieuwsgierigheid naar Texel, door Cock en Riet naar het station gebracht, en met veel beloften afscheid genomen. In 1 ruk, halfslapend (want de nacht was onrustig geweest) over Haarlem naar Amsterdam, waar we direct in een oploop terecht kwamen. Even tevoren was bij het station een onderduiker gevat, hij vluchtte het water in, en werd doodgeschoten. Landwacht met het geweer in de aanslag, opgewonden mensentroep, en Job en ik maakten, dat we in hotel ‘de Bijenkorf’ verdwenen. Eerst in de tram door de stad voelde ik me weer veilig. Het stond me anders niks aan. Je krijgt zo het gevoel van willekeur. We tramden aan 1 stuk door tot het stadion, zochten en vonden de bus naar Amstelveen, en reden daar staande heen. Weer wat zoeken in dat mooie plaatsje en we belandden bij Job’s oom Carol, 6 dagen getrouwd. Liqueur en toast, warme maaltijd, cigaretten en gezelligheid, alles zonder bon, en dat was het mooiste, want die hadden we juist niet.
Van half 6 tot half 8, toen op het open balkon van een optimistisch treintje teruggestoomd, rennen naar lijn 11, en voor half 10 al in het hotel. Toen even door de hoerenbuurt, waarvan ik walgde, terwijl Job me steeds meer op het hart drukte, ogen en oren goed open te houden. Een oudere vrouw streek mompelend langs me heen, ik kleurde er van. In mijn verbouwereerdheid verstond ik niet dat ze vroeg of ik nog vis wilde kopen. Om half 10 zaten we op onze verduisterde hotelkamer, wasten de voeten, rookten een cigaret, en gingen al op tijd te bed.
In Amstelveen was gisteren het bevolkingsregister zo volkomen leeggehaald, dat de ambtenaren zaten te duimen.

26-7-1944. W. Geslapen als marmotten. Met Job’s broodbonnen (ik weet al dat 4Bz 1A en op 1 B krijg je 4 gebakjes of broodjes) aten we brood zonder boter met jam. Afgezwaaid, kaartjes gekocht, koffer in depot, en de Kalverstraat in, als maar winkelend. Op het Rembrandtplein koffie en gebak, de Westertoren gezien, Grote Kerk, Paleis en de Dam. Toen naar de Bijenkorf, waar ik een mooi boek over vergelijkende kunst op de kop tikte, maar verder vond ik in het hele gebouw niets, wat op een cadeau kon lijken.
In Rutten’s lunchroom lang in de rij gestaan voor een bonloze maaltijd van groente en aardappelpurée voor f 0.75. Liefhebbers in overvloed. Dik en rond een Jap. beeldje gekocht, en toen naar het station. We konden al gauw zitten en waren om 3 uur in Alkmaar, waar we de stad ingingen. Het was een warme dag. Ik zou Liatris kopen, maar tenslotte kwam ik zonder bloemen weer in de trein.
Marechaussee op het perron om de orde te bewaren, want er was een overstroming van werkvolk. Tenslotte boemelend naar Den Helder getuft, terwijl onderweg Klaas Smit instapte, en we oude dingen oprakelden. 6.45 in Den Helder, gauw in de bus, en na 4 controles (station, postbrug, op de boot en na aankomst van de boot) varen. Het druppelde wat, en we gingen in de 1^e klas kajuit. Op Texel was de eerste bus te vol, en reden we tegen half 9 in een ruime bus naar Den Burg, waar Nel al rondreed.
Mijn slagen stond nu toch in de krant al had ik het verboden i.v.m. eventuele Wehrmachtsperikelen. Toen eindelijk fietsend naar huis, waar alles ook meteen op stelten stond. We waren Zaterdagavond om te beginnen al verwacht. Mijn bericht was gisteren pas gearriveerd. Job trok na de maaltijd door en aan het verhalen kwam geen eind. Brief van Maarten lag te wachten, onbewust van mijn slagen nog. Die zal verrast wezen.

27-7-1944. D. Op tijd er uit, en de examenvragen opgetekend en naar een candidaat weggezonden. Voor tienen binnen.

28-7-1944. V. ’s Avonds weer naar Schakel, die de eerste 20 minuten het zwaarst vond, en die ik er het best van had afgebracht. Als een zonnetje kreeg ik te horen dat Schakel voor deel III best kon opleiden, zodat ik nog een jaar hier kan blijven.

30-7-1944. Z. Verjaardag van Nel. Samen om de koffergramophoon van Jan Visser, en thuis al gauw op prachtmuziek gedanst met Jannie v. B., Dia E., Nel en t. Marie en moeder. Na eten kwam al gauw WV, en toen Job en Naan en Duw, zodat er zowel in de bijkeuken als in de donkere kamer hevig werd gedanst o.l.v. WV, die de gramophoon draaide. Lam en moe buiten uitgerust. Tegen zessen eerst kwamen Nan en Dia, die geen muziek hadden verwacht. Na eten ging het in verhoogd tempo door tot Jannie wegging en Nan en Dia. Toen buurvr. Broere er bij en Job en ik konden weer dansen. Het werd al met al 12 uur, en Job en WV, op hun brandwachtausweis, gingen na sperrtijd over de weg naar huis. Morgen vissen.

31-7-1944. M. Om half 8 togen Kobus, WV, Job en ik vol goeden moed naar ’t Horntje, waar door anderen makreel werd gevangen. Job ook nog eentje, maar wij niets. De schuiten voeren vlak langs de kant, ook vletten. Het was er mooi, maar later werd het triest, en gingen we, omdat het toch niks werd, maar weer naar huis.
Bij het Peipusmeer is een sterk brandpunt.

3-8-1944. D. In een prachtige morgen om half 8 al met WV naar ’t Horntje waar we de eersten waren. Na lang wachten (Job kwam later ook) was het water wat gezakt, en stond ik op klompen met de broekspijpen opgerold op glibberige stenen te vissen. Trapte eens in een gat, zodat het bloed droop van mijn been. Terwijl de makreel eerst zichtbaar was (toen we nog niet visten) was ze later vertrokken, en werd over de hele dag 10 stuks gevangen, waarvan WV 3.

4-8-1944. V. Een prachtdag, maar beroerd om over te schrijven. Van gisteren nog het volgende: Weer een nieuw Fins kabinet, waarin Mannerheim weer zitting heeft, de man van de vorige vredesonderhandelingen. In Frankrijk stellingen doorbroken. Turkeye verbreekt betrekkingen, betekent oorlog volgens Duitsland. D. troepen zouden uit Finland terugtrekken.
Kan vandaag moeilijk lopen, omdat de huis om mijn benen gespannen is.

5-8-1944. Z. Mijn benen abnormaal dik om de enkels. Er werd vandaag gevlogen.

6-8-1944. Z. Vliegerij in de lucht, jagers. Op de film bleek dat Heriot toch echt vermoord was. Soest en Soesterberg (?) van Jan tot Juli om 8 uur binnen.

7-8-1944. M. Na de middag naar Hermes, waar allebei gelukkig thuis waren. Natuurlijk gepolitiekt. Brest gevallen (70 km ten Z. v. Parijs, voorbij le Mans). St. Nazaire bedwongen. Verder zit de Rus in O. Pruisen. Florence wordt beschoten. In 2 dagen werd in Frankrijk 200 km opgerukt. Inplaats van rechtdoor wordt Parijs nu vanuit het Zuiden als doel genomen. Tante Tet vond dat een zoon die bij de SS ging, de deur gesloten moest vinden. Ik ging er natuurlijk tegenin en kreeg o. Teub op mijn hand. Als Ko… enz. Praatjes zolang het een ander betreft. Het was zeer onverstandig dat ik met notities in mijn zak liep.

9-8-1944. W. Terwijl dagelijks over de V I wordt geschreven die volgens lord Halifax 100 huizen per uur verwoest, zijn er al stukken geschreven over de V 2. Stilstand langs het hele Oostfront. Een paar jagertjes waarop werd geschoten, waarna ze zowat buitelend van plezier er vandoor gingen. 75 km van Parijs.

10-8-1944. D. ’s Middags met moeder en Hans in de Dennen gewandeld. Vader verloor een geschil over en koe tegen Aris de Bul, Nel was te werk en Jan was te zwemmen.
23 doodvonnissen in de krant, wat meer voorkomt. In Amsterdam is met mitrailleurs het huis van bewaring opengemaakt en een serie op vrije voeten gesteld. Enige tijd geleden was een soortgelijke aanval mislukt. In Alkmaar 8 uur binnen, Landwacht in het ziekenhuis. In Amsterdam 6 uur, maar dat schijnt een vaag gerucht te zijn geweest. In de Wieringermeer werden bij een grootscheepse razzia 300 personen gepakt. Bij een pont werd de Landwacht neergeslagen, zodat via dat enige vluchtgat 300 ontsnapten. Wat vroeger de Amerikaanse onderwereld was, is nu een Europese bovenwereld geworden. En je wordt er niet koud meer van, zoals vroeger. Onder de mensen verhoogt het alleen de haat. Mijzelf, ik weet het niet, ik lijk er wel erg buiten te staan, het vat me niet, ik sluit me af, geloof ik. ’t Is een verdwazing der mensheid, verblinding door de lagere instincten, waar je zelf bij bent. Tenslotte is de mens een zeer onvolmaakte, hulpeloze en zwakke persoon, overgegeven aan de onbedwingbare evolutie der tijden. De mens blijft wel eeuwig een kind van zijn tijd.
WV is de fanatiekste van ons, en weet van geen wijken of rede, tenminste wat zijn woorden aangaat. Dan volgt Nan, die even erg als WV kan wezen, maar toch makkelijker zich laat veranderen, zeker door zijn onevenwichtige wisselvallige natuur, waar hij mee spot. Dan Job, die door zijn goedheid een fanatiek addertje aan de borst schijnt te koesteren. Tenslotte ikzelf, die misschien fanatiek volhoud, de gulden middenweg te volgen, met verstand, wat makkelijk valt, door gebrek aan een heftige natuur in dat opzicht. Toch ook wel angeltjes. Als bij mij de weegschaal doorslaat, komt hij niet meer in evenwicht, evenmin als bij Job misschien. Nan schommelt beter. En Maarten, wil ook de middenweg, als ik, maar heeft er een weerbarstige natuur bij. En Ben is als WV, maar meer door kortzichtigheid dan wel door fanatisme, want ik geloof niet dat hij zoo’n natuur heeft. Tenslotte kan het veel anders zijn, dan ik het uitduid.

11-8-1944. V. NB: De aanvallers van Hitler zijn tot de strop veroordeeld, terwijl een verzoek om de kogel door Hitler werd afgewezen.
Terreinwinst der geallieerden. Duitse vrouwen worden alle in de wapenindustrie gezet. Aad Bakker was ’s middags bij ons en vertelde van een nieuwe straf, in sommige steden toegepast, nl. Zondagmiddag om 2 uur binnen. Verder grote verhalen over niet op reis gaan, of de fles moet op zijn kop staan.

12-8-1944. Z. Na de middag bij Job en Jan Boon helpen luieren en hei geplukt aan de nieuwe straatweg naar paal 12, waar ik nog nooit de nieuwe toestand had gezien.
Nog 60 km van Parijs volgens Cor Bakker. Verder moeten 600 personen in de N.O. polder zijn gepikt bij een razzia.

13-8-1944. Z. Direct al spanning want overal werd gewaarschuwd (soms al voor de 2^e maal) dat Groene Politie of zoiets op Texel was, en iedereen tussen 18 en 30 zou worden ‘genomen’. Ze zouden al in de Dennen zitten deze morgen, niemand ging op straat of naar de kerk. Later bleek het om zwarte handelaren en onderduikers te doen te zijn, terwijl groepen mensen op straat ook wel eens konden worden gecontroleerd. Landwacht v/d overkant mag onder geen voorwaarde op Texel komen. Grüne Polizei natuurlijk wel. Ook de Inselcommandant moet bij de onderduikers betrokken zijn.
Met dit al kreeg ik rot ideeën en ging na de middag schoorvoetend naar Den Burg, met het plan om café en bioscoop links te laten liggen. Job en WV gingen te zwemmen.
WV zei ook van gerucht dat niemand naar Den Burg moest komen. Toch zag ik jongens de Kogerstraat infietsen. Enfin, bij Huysman, toen bij t. Marie, toen weer naar Huysman, toen moeder kwam om te zien of ik nog niet opgepakt was, en of ik gauw thuis wou komen, want er was niemand op de weg, en in Oosterend niemand op straat. Aldus blies ik om 6.45 de aftocht, terwijl ik wel jongelui op straat zag.
’s Avonds kwamen Job en WV met het bericht dat de bios normaal gevuld was, en de straten in Den Burg ook. En er draaide nog wel een Gigli film ‘Lach dan Paljazzo’!!

14-8-1944. M. Vannacht vliegtuigen.

15-8-1944. D. ’s Middags naar Dogger, Klaver, gegeten op een tuinwal aan de Hallerweg, naar Hermes en toen naar Nan. Zeldzaam mooie dag met zacht windje.
Nieuwe invasie tussen Toulon en Nizza. Weinig tegenstand. 30000 man?
Van Landbouw Crisis Org. werden een (40) aantal uitgepikt voor Duitsland. Ze konden er onderuit, door dit najaar te opzichteren bij de aardappel- of suikerbietenoogst. P. Dogger o.a.

16-8-1944. W. Gelukkig gewandeld tussen veel Duitsers in naar Loodsmansduin en er naast op een bar hoge top genoten van het wondermooie uitzicht op Den Hoorn en omgeving. Rond doorgelopen door duinvalleitjes waar de heiplakkaten hun purper steeds meer lieten zien.
Iedereen wordt nog optimistischer door de inval in Z. Frankrijk.

18-8-1944. V. Prachtig snikheet weer. Na de middag gingen moeder en ik naar Nan, waar de bloementuin werd bekeken. Toen in de hitte het kerkhof bekeken, waar een Italiaan ons aanklampte en graag wilde praten (in Duits- Italiaans- Frans). Hij zat al 11 maanden gevangen en kwam uit Florenze, zodat ik zal proberen meer met hem in contact te komen. ’s Avonds naar Schakel en Nan’s eerste tabaksoogst wat verzorgd. Bij Toulon- Nizza is een strook van 200 x 6 km langs de kust bezet, dat is van hier naar Antwerpen. Vroeg naar huis.

19-8-1944. Z. Snikheet weer met vliegtuigen in de nacht, laag over huis, hard afweer en schervenregen over de daken. Het afweer leek vlak boven huis. ’s Middags laat alleen naar Den Burg om een phototoestel te huren.

21-8-1944. M. In Frankrijk 60 km naar binnen. 45 km van Parijs, strijd in de voorsteden. Patriotten de baas in Versailles (?). In Warschau werd deze manipulatie enige tijd geleden hardhandig onderdrukt. Regering van Vichi naar de Zwitserse grens. Duitse macht uit Normandië naar het Oosten verplaatst. Hevige strijd t. N. v. Toulon. Heen en weer golvende strijd in gebied van Trun. Bruggenhoofd bij de Seine gevormd, daarover getrokken. Luchtlandingen t. O. v. de Seine, waardoor insluiting plaats kan vinden. Luchtaanval op Maastricht, die hevig schijnt te zijn geweest. Mannerheim kreeg het Eikenloof. Wedloop tussen de geall. opmars en nieuwe D. wapens. Luchtaanval op Japan. Felle tankgevechten bij Sandomir.

22-8-1944. D. Vannacht werd ik wakker van dreunen en dacht aan kanonnen. Toen ik keek zag ik flikkeringen. Het lichtte steeds meer achter de wolken, tot het overal wel kortsluiting leek. Ik merkte dat het geen granaatvuur, maar bliksem was. Zo erg heb ik het nooit gezien. Later nog wakker van valse onweersklappen. Verder niets.

23-8-1944. W. Parijs gevallen, door de patriotten, in samenwerking met geallieerden, die voor wapens zorgden uit de lucht. Optrek naar Calais (afsluiting). Herrie in België? Spanje als Turkeye. Opstootjes in Vichi. In ’t Zuiden nieuw Russ. offensief, verderop nog een. In Bordeaux nieuwe invasie. Vanuit het Zuiden is Lyon bereikt, vooral door hulp van Franse troepen natuurlijk. Gedreun in de avond. De avonden brengen elke keer tastbare stilte en rust.

24-8-1944. D. Hete, mooie dag, met zwermen vliegtuigen in de lucht, waarvan ik er ’s middags 200-300 zag terugkomen. Ze waren onzichtbaar, al vlogen ze laag, tot de zon er vat op kreeg. Roemenië keert Duitsland de rug toe en sluit vrede met Rusland. Oorlogsverklaring aan Duitsland. Weg oliebronnen. Koning Michael heeft dus een staatsgreep geleid en Antonscu is er uit gewerkt. Nu duurt de oorlog geen maand meer volgens de mensen.
’s Middags bij Kobus en Henk aan het slootje de vliegtuigen geobserveerd.

25-8-1944. V. Er werd vandaag ook weer flink gevlogen, al zag ik practisch geen vliegtuig.
Meer van Geneve bereikt. Roemenië vecht al (met 2 legers?) tegen Duitsland. Marseille gevallen. Toulon blijkbaat nog niet. De vrije Franse troepen maken de weg vrij voor de geallieerden.
Schaap van Mich. Bakker gestolen. Het vet meegenomen, de rest laten liggen. Dat is de manier tegenwoordig. Er worden nogal schapen gestolen, hetzij door Russen dan wel door werkvolk.

26-8-1944. Z. Vliegend tuig in de lucht. De Parijzenaars hadden vrije uittocht toegestaan, maar de Duitsers vielen de stad weer binnen. Toen kwamen de tanks van de geallieerden in één lange ruk naar Parijs, zodat er nu in de stad wordt gestreden.

27-8-1944. Z. Zon en vliegtuigen. 70 km v/d Belgische grens.
Later naar mijn Italiaan uitgekeken op het kerkhof, maar ik vond hem niet. Naar huis gaande, ontdekte ik mijn Italiaan tussen een groepje landgenoten, lui en laks, vrolijk en innemend. Hij zag later kennis (aan Nel meer dan aan mij natuurlijk, want zij heeft elke Italiaan wel eens gesproken op Texla). Bij ons nog thee gedronken en daarmee de Zondag besloten.

28-8-1944. M. ’s Morgens vroeg (9 uur) al naar de Dennen. Jap. peer en sneeuwbes meegenomen naar huis, met een sleepje brandhout.

30-8-1944. W. Klaas Kokkes lag in Duitsland, later blind en met gaten in zijn borst. Roemloos einde van zo velen. Groot protest aan Washington dat de Duitse krijgsgevangenen op de tanks werden gezet. Duitsland deed idem op Iepenburg, wat WV zelf heeft gezien. De wereld is een hel door de mensen, dus schuw maar niets, want je bent zelf een mens. En laat je niet intimideren, want dat zou slechts gebeuren door je medemensen die niets meer of minder zijn dan jezelf.
Vandaag werden veel paarden gevorderd met emmer en voor 6 (?) dagen voer. Die voor een groot gedeelte naar de overkant verdwijnen. De betaling vindt wel na de oorlog plaats. Prinsenkoog heeft slechts een paar wachten, Texla gaat vannacht leeg.

31-8-1944. D. De koningin is jarig, o, wat zijn we blij. Leve de goudsbloemen. Nog 1 jaar dan is ze 65 jaar, en kan ze met pensioen. Haar zie ik niet meer op de troon. De hele morgen met vader en WV hout gehaald uit de Dennen, achter de Randweg, zodat ik het wel had.
’s Middags WV geholpen met zijn tabak.
De paarden worden zomaar op straat opgepikt. Swama ging met graan naar de haven en raakte ze kwijt. Het schijnt dat ’s morgens wel de boeren, en niet de Duitsers er waren, zodat alleen weer vertrokken. Nu pakken ze voor de voet weg. SS Totenkopfregiment op Texla. Ook andere soldaten terug, wat het uitbundige der mensen doet luwen.
Strijd in Parijs Dinsdag gestaakt. Harde gevechten a/d Proeth. Russ. krachten naar voren naar Ploesti. Hongarije bij Targu Orna binnengedrongen. Rouaan ontruimd. Felle strijd om Chalon sur Marne. Straatgevechten in Soissons. Nieuwe stellingen t. N.W. v. Parijs betrokken door Duitsland. Tussen Parijs en Reims de naar het Noorden trekkenden tot stilstand gebracht. Ten Z. v. Marne optrek naar het Oosten. Chalon sur Marne bereikt. En Rhonedal afgeslagen. In Alpengebied Briancon weer in bezit. In Italië slechts in de Adriatische kustsector gevechten. Vruchteloze aanvallen op het landingshoofd v/d Weichsel, ten W. v. Bazanov stijd ten NO v. Waschau, tussen Boeg en Narev, ten W. v. Modown en Dorpat. Op verzoek D. troepen in Slowakije om rust te brengen. Luchtgevechten bij Wenen. Nieuwe Hongaarse regering.
Alles uit de krant.

1-9-1944. ’s Middags naar den Kapper, kwam Fritz tegen van Loodsmansduin. Die blijft me kennen. Bij den kapper werd een Rus wat in de maling genomen. Kinderachtig om hem in je eigen taal voor de gek te houden. Dat doen dan grote mannen.
Tabaks rantsoen verlaagd, 4 bonnen in 6 weken, dus 2 pakjes shag.
Zware strijd bij Laon- Reims. Bij Urbina en Pesaro in Italië strijd. Troepen opgeroepen in Zwitserland. 6 km van de Belg. grens. Verdun, Reims, Amiens, Sedan gevallen. Over 14 dagen België bezet? 60 km van de Duitse grens?

2-9-1944. Z. In België, niet in België, wel in België.

3-9-1944. Z. In België. Doornik, Dinant en Namen gevallen.

4-9-1944. M. Kapot. En dat terwijl de Thommys oprukken en ieder de bevrijding al proeft. Moet het langs me heen gaan? Maastricht bereikt, Brussel volgens Duitse zender gevallen. Vanavond half 10 binnen, morgen op Texel om 8 uur wegens sabotage bij de dorsmachines. Veel benzine op het strand.

5-9-1944. D. [Dolle dinsdag] Elke dag verandert nu de toestand met sprongen. Weerstand wordt blijkbaar nergens ondervonden. Je moet wel aannemen dat over een paar dagen Nederland ook bevrijd is. De mensen zijn helemaal losgeslagen, en er heerst een stemming van “gooi je werk maar neer”. De berichten van ’s morgens zijn ’s middags al weer door nieuwe verdwongen. Het is of de geallieerden niet anders doen dan met auto’s en motoren rijden, want anders is de snelle optrek niet te verklaren.
Vanmorgen werd op Texla en in de Wehrmachtsheim alles ingepakt. Het is net of de soldaten hun vacantie hebben gehad en ze inpakken voor de thuisreis. Van onrust enz. is geen sprake.
Gisteren zijn Antwerpen en Breda gevallen. Vanmorgen dicht bij Rotterdam. Amsterdam gewaarschuwd. Vliegtuigen en bommen op konvooi voor Den Helder.
Vanmiddag Rijswijk berijkt. Voor heel Nederland de uitzonderheidstoestand afgeroepen, 8 uur binnen, en zonder staan te blijven, na bevel, doodgeschoten. Meer dan 5 man bij elkaar, oproerig, denk om de kogels. Vanmorgen Dordrecht gevallen. Ik reken al dat vannacht hier de bezetting weggaat, op de Russen na, terwijl Den Helder in stelling wordt gebracht.
Arie v. Douwe, Schoorl en Kootje foetsie. Gevechten op de kruispunten. Er wordt gereden met dubbele zijspannen, met een kanon er op. Kabelballon raakte los in Den Helder.
Morgen alle aannemers weg met hun volk. Alle Rijksduitsers moeten zich melden, om weg te kunnen gaan.

6-9-1944. W. Engelse zender geeft geen berichten meer over Holland. Calais en Boulogne gevallen. Met Rotterdam kan nog worden getelephoneerd. Twee kabelballons trokken over. Firma’s weg, werkvolk mag naar huis. Verkoop van firma- eigendommen, die geen loon betaalden. Mitrailleurs in de duinen.
Finland sluit vrede. Bulgarije oorlog tegen Rusland. Te korte benzineaanvoer door de snelle opruk. Aai Fik in vol ornaat, afgeladen er van door. Bij Bakker halen de mensen hun schoenen weg, want hij kon ook wel eens spatten. De mensen wassen hier en daar de vlag uit.

7-9-1944. D. Bom in de nacht. De Engelse zender houdt zich stom, en er ontstaat twijfel, omtrent de vraag of de Nederlandse grenzen wel zijn overschreden. Bernhard zou in België vechten. Ik krijg nu een soort bevrijdingsstemming te pakken.
En nu maar afwachten, tot de bevrijding komt, en er maar zoveel mogelijk in opgaan tot het nieuwe leven je geest en lichaam te grazen krijgt. Dat kan dan in ieder geval alleen voordeel geven, geen nadeel.

8-9-1944. V. Films aangekregen uit Den Haag, waar nog niets aan de hand is. Het komt nu uit dat de Engelse zender een foefje (volgens haar eigen woorden) gebruikt heeft, en de zaak liederlijk heeft bedonderd. De geallieerden zijn nog niet in Nederland.
In Den Haag schenen de mensen al te zijn uitgelopen om de bevrijders op te wachten met bloemen. De pest erin, vooral omdat ik er zelf ook ben ingetippeld.

9-9-1944. Z. Een ‘Liberator’ vloog kalm puffend door de lucht, achtervolgd door blaffende granaten. Verder nog wat afweer. Luik en Ostende gevallen. Trein van Wormerveer moet zijn verbrand (80 doden? Alkmaar- Den Helder?) In een Lokomotievenfabriek komen massa’s lokomotieven aan, ook uit Duitsland. Onze krant verschijnt deze week maat een enkele dag, blijkbaar papierschaarste. In de stad wordt het voedsel zeer schaars, door de transportmoeilijkheden.

10-9-1944. Z. Hooibroei op Capni. Gisternacht viel een brandend toestel in de Slufter. Drie dood, 3 gewond, 2 mankeerden niets. De krant schreef over de vluchtende NSB ers, noemde ze labbekakken. Thommys in de prachtig blauw lucht. Princes per vliegtuig (18 uur?) in Engeland aangekomen. Nel kreeg van haar chef ongevraagd een Ausweis om tot 10 uur buiten te mogen, waar ze natuurlijk gebruik van maakte.
Ben kwam en deed met Wim en mij mee. Daarna raakten we hevig in politiek debat, waarbij ik hem niets toegaf. Hij vond, dat, als je van de voordelen der bevrijding wilde profiteren, mee moest helpen. Hiertegen kon ik niks zeggen. Maar dat er sprake is van hogeherenpolitiek, had hij niet mogen erkennen. En dat je de oorlog vooral moet haten (en dan zoveel mogelijk daadwerkelijk) is ook een feit waar je niet aan mag tornen. Je blijft een mens en geen Christusfiguur, maar daarom kan het geen kwaad dat voorbeeld proberen te volgen, vooral als je gelooft, zoals Ben. Wat zoekt hij in de Kerk?
Ik verlang van mijn vrienden tenminste dat ze de oorlog haten, en in ieder geval niet vrijwillig de oorlog gaande houden. Als je tenminste in je gedachten er afkerig tegenover staat. Als dat niet eens het geval is, wat praat je dan van ellende en onderdrukking en onmenselijkheid? En ik kan het standpunt van Ben veel meer billijken, dan dat van Nan (of van Wim, want die zal meedoen om zijn haat te koelen).
Prins Bernhard sprak dezer dagen, en drong er op aan de leiding der geheime organisatie goed te gehoorzamen. En nu snort Nan naar iemand, die met die organisatie in kontakt staat.

11-9-1944. M. Prachtige dag. Vannacht enkele vliegtuigen. We sliepen met de ramen wijd open. ’t Was een nette nacht. Munitieschip bij Terschelling in de lucht. Kon. huis in Londen door V 1 geraakt volgens de krant. Hongarije tegen Bulgarije (?).

12-9-1944. D. Vliegend tuig in de lucht. Valkenswaard bereikt, evenals de Siegfriedlinie. Verder de (?) Bereike’s barrière. In de steden wordt het steeds zuiniger. De trein van Den Helder naar Alkmaar beschoten. In Schagen werd een munitietrein in de lucht geschoten, terwijl de er naast staande personentrein erdoor werd vernield. In Den Helder bleven de ontploffingen tot 4 uur hoorbaar. Het aantal slachtoffers daalde steeds meer, tot 3 gedode Duitsers, die op de personentrein met mitrailleur de jagers gingen beschieten. Die kwamen terug en raakten o.a. de munitietrein. Een steekvlam, en het spel begon. Ze moeten 5 keer zijn teruggekomen.
’s Middags naar Den Burg om les. Tegen kwart over 7 een radsnelle aanval van minstens 17 Mosquito’s op het convooi voor Den Helder. Twee kabelballons de lucht in, een in brand. Tenslotte 2 toestellen naar beneden, één op het Marsdiep, en 1 bij Den Hoorn, ontploft en aan stukken. De laatste zag ik vallen. Een paar schepen maakten slagzij. ’s Avonds laat moet een volgende aanval nog 1 of meer schepen hebben getroffen. Duinbrand, en een schuurtje verbrand, waar door ontploffing van een vat gasolie Piet Lap [1914-1944] verbrandde. Twee anderen werden erg gewond. Er lagen 24 schepen in het convooi.
De les was meteen af. Twee jagertjes kwamen toen nog onder daverend applaus overvliegen.
Verdun is gevallen. Men zegt het tenminste.

13-9-1944. W. Het convooi was weg. ’s Avonds bij Wim, die vertelde dat de BNO had gemeld een aanval van 30 vliegtuigen, waarvan 6 neergeschoten. Met Job naar huis. Afweer, een granaat bij de Witte Engel, waardoor 3 schapen werden gedood. Overmorgen is het 2 weken geleden dat ik een pakje shag kocht, waarvan ik aldoor heb gerookt, en Job ook, als we bij elkaar waren. Zelfs Nan en Wim rookten ervan. Dat is zuinigheid. Maar Job koopt Maandagmiddag een pakje cigaretten, die dag roken we er 2 van op, en vanmorgen waren ze op. Dat is verkwisting. Op zoo’n manier heb ik er geen aardigheid in om hem van mij te laten roken, terwijl hij zijn eigen rokerij er doorjaagt. Ik heb nog 3 Willem II en 2 Karel I. De laatste moeten er gauw aan geloven, de anderen blijven bewaard tot de bevrijding.

14-9-1944. D. Mooie dag. ’s Middags naar Job, die ik in Bos en Duin vond. Aldaar was een guitaar en een piano, en Rita en Guus zorgden voor muziek. We bleven tot 5 uur op het terras bassen en neuriën en zingen. Het dreunde soms in de verte. Later binnen gezeten. Een Engelse beschrijving gelezen van het graf op de Fonteinsnol, wat we later bekeken. Op de top was het schitterend mooi. De zon was zacht oranje, door de schaapwolkjes heen, en het was bladstil.

15-9-1944. V. De voorsteden van Aken zijn bereikt. Maastricht is bezet. Het vervoer is ellendig. Auto’s veelal op de weg door jagers stukgeschoten. In de grachten en kanalen vind je gezonken schepen.

16-9-1944. Z. ’s Morgens zag ik een witte kurketrekker in de lucht. Er werd vandaag weer wat gevlogen. In Maastricht wordt oranje gedragen, terwijl de NSB opgsloten, en de Moffenmeiden kaalgeschoren zijn. In N. Brabant is de Hollandse SS gek geworden en schiet op alles wat voor de voeten komt. Duitsers maakten hun wapens onklaar. Munitiedepot door Holl. SS in de lucht bij Dn Bos. In Duitsland hing de witte vlag in een stad. De mensen voorkomen liever erger. Er zou een hoeveelheid Engelse cigaretten mee worden aangevoerd. Brest is in de krant gevallen. Om tactische redenen is Maastricht ontruimd.

17-9-1944. Z. Vliegen. ’s Middags op Nel’s fiets naar Nan en Dia, waar we de laatste Karel I oprookten. Zoo’n cigaar smaakt tienmaal lekkerder dan in normale tijd. Nan had het over NSB ers (ook over Dia’s vader) die toch vaak weinig verschilden met lui die van de Wehrmacht leefden, of handelaren met soldaten. Er zijn niet veel mensen zuiver, en met recht van spreken. Maar de grootbekken die zwart handelen met Moffen, zijn een NSB er gelijk. Maar die voeren net de boventoon als Anti-duits. Zeeuws-Vlaanderen binnengerukt. Goebbels bereidde het D. volk voor op het prijs geven v/h Rijngebied. Maar dan zullen we de beslissende slag toedienen, en hebben we de oorlog gewonnen! Dreunen in de avond. Bij Arnhem zijn parachutisten gedaald.

18-9-1944. M. Bij Nijmegen, Tilburg en Arnhem zijn parachutisten en tanks door een enorm spervuur gedaald. Vannacht veel losse vliegtuigen langs de kust. Vanmorgen vliegerij. ’s Middags dreunen in de verte. ’s Avonds half 10 zwaar gedreun ver weg, om 10 uur weer gevlieg. Feestdag voor de Kaukasiërs, waarvoor die een extra rantsoen schapen stalen.
Het is een ellende om 8 uur binnen te moeten zijn, maar het spreekt al aardig van zelf.

19-9-1944. D. Tegen negenen kwam het bericht van fietsenvordering in Den Burg. Wat later kwam vader thuis met het bericht dat in het Gerritsland de fietsen werden opgeladen. Onze fietsen stonden al tussen de populieren, en Nel was naar de Koog, dus we waren gerust, en ik werkte later gekalmeerd door.
In Valkenszwaard was gisteren feest. Sinds de Invasie is de landing bij Nijmegen de meest grootscheepse operatie geweest. Het is zeker wel erg belangrijk. In Eindhoven (?) werden de fietsen van kinderen en al van de straat weggepakt.
Na de middag kwam Job lopend van den dokter, en was blij dat hij Den Burg uit was, want het was er een ellende. Iedereen werd opgevangen, overal wachten met geweer over de arm op straathoeken, je kon met de fiets het dorp niet uit. Zeer grondig onderzoek, waarbij fietsslachtoffers moesten helpen onder toezicht van een soldaat. Dat is iets waarover je je beledigd kan voelen. Autopeds, bakfietsen, frames, auto’s, motorrijwielen, banden, autobussen en al werden ingerekend, en op meerdere plaatsen kwam een hele berg.
Bij Nan hadden ze net alles een flink stuk kunnen werken. Zijn O. Jo hielp in Den Burg. Je moest maar zo ongelukkig zijn. Onze fietsen werden naar een kolk gebracht, een stuk van huis, wat wel noodzakelijk was. Met Job mee naar zijn huis, en direct met de fiets het bos in, en hem daar begraven, terwijl ik nog 4 fietsengraven vond. Over heel Texel wordt natuurlijk ijverig gespit. Ik was natuurlijk op zo’n dag rotberoerd, zodat je je weer overal buiten moet stellen. Tegen half 7 nam ik Job mee naar huis. Kees Visser (zonder fiets) vertelde van razzia over Eierlandse jongens, even verder vertelde Hoogenbos dat er al een aantal was opgepakt. Terwijl hij het bericht van Kees had!!! Nel lopend naar huis, net voor de vordering aan de Koog. De Posterführer waakt er nu over.
Troepen bij Amersfoort uit de lucht, wat een vals bericht weer. De V I wordt vast van Petten geschoten. Een knal, geroffel door de lucht, dat ver wegsterft. Veel gehoord vanmiddag. Hoe dat geval werkt, blijft een raadsel. Ik geloof aan draadloze besturing, want zuiver afschieten om Londen te treffen, is volgens mij een onmogelijkheid.
Thuis wisten ze niets van razzia’s en wij zwegen natuurlijk.

20-9-1944. W. Het vorderen gaat snel voort. Zeeuws-Vlaanderen is ontruimd, maar ’t is een vals gerucht. Tegen tienen een Rus en een Duitser, die Nel kwiek afpoeierde. Aber natürlich können Sie suchen. Bitte. Begraven fietsen veelal opgespoord. De begraverij aan Den Hoorn werd van Loodsmansduin met de kijker waargenomen, zodat alle fietsen weer opgespoord werden. En zo ging het aan Oudeschild. Nu naaimachines, stofzuigers, weckflessen incluis. Alles wat voor de voet komt, tot 50 jaar moet iedereen helpen.
Om 3 uur een nieuwe echte vordering aan huis van 7 a 8 man. Sommige hadden hun ogen op het hoofd, ze fonkelden van roofzucht, een beetje dierlijk. Ik had zoiets nog nooit gezien. En dan de manier, waarop ze op huis afstormden. Nel’s fiets kenden ze, maar ze moesten tenslotte onverrichterzake de aftocht blazen (Pech gehabt). Ik had de kijker in mijn zak en reageerde niet. Later kwamen ze zonder wat terug. Boterpotten op een bakfiets. Iedereen wandelend om bonnen. Grappig gezicht.
Vliegerij, afweer van mitrailleurs. Om 7 uur korte dichte stroom vliegtuigen met afweer van Loodsmansduin. In Nijmegen. Eindhoven gevallen, evenals Geldrop. Afsnijding v/d kust?
Vader met de kruiwagen, buurvr. Broere met de kinderwagen naar Den Burg.
’s Avonds kwam Cor B. tot half 11 praatje maken. Van een vordering of razzia (zeer geliefkoosd woord) in Eierland was natuurlijk geen sprake, maar toch: wees op je hoede want ze vorderen en pakken iedereen. En Maandag van 9-9 grote razzia op iedereen. Een feit is dat leeglopers via Amersfoort naar Duitsland worden getransporteerd. Dat las ik in de krant.

21-9-1944. D. Nel’s fiets blijft onder hoede v/d Posterführer, terwijl zij een andere krijgt toegewezen. Aan 60 personen werden vanmiddag fietsen gegeven. Op sommig plaatsen hadden parachutisten van fietsen geprofiteerd? Strijd in Nijmegen.
N. en Z. Holland en een gevaarlijke positie volgens een minister. Den Helder, Alkmaar en Beverwijk ontruimd. Brug bij Nijmegen bezet. De spoorbrug in de lucht. In Amsterdam 5000, in Enschede 4000 man te vorderen. Onderduiken dringt de Engelse zender steeds op aan.
Om 5 uur naar Visser, later een half uur genoten van prachtige Hawaii platen enz bij Jan in zijn tuinhuis. ’s Avonds kwam Theus Bakker te praten, ging om 10.45 weg, achteruit, waar hij werd opgewacht. Vannacht algemene vanbedlichterij, zodat op de Duinweg velen al uit huis waren. Mannen van 15-35 jaar. Zonder veel bedenken schoot ik een jas aan, een sjaal mee, en ook naar buiten, waar niemand meer was. Prachtig lauw weer, zonder maan. Licht v/d sterren. Ik was al gauw weer gekalmeerd, zocht een los boetje op, wat niks was, en nestelde me toen tussen 2 bollendekklampjes. Ik lag zacht op mijn zij, met iets hards in mijn rug, wat het wiel van een verstopte fiets bleek te zijn. Later geruchten, Wim v. Engelen charterde me, Cor en Theus en Bertus doken ook op. Cor had zich doodgeschrokken, omdat hij al half sliep.
Henk B. en Jaap Maas waren ook ‘ergens’ evenals de meisjes van Michiel Witte [Bontekoe]. Theo en Michiel Bakker e.a. Tenslotte met Theus en Bertus naar de bollenschuur, waar al een onderduiker knorde. Verduisteren tot en met. Cor en W. v. E. kwamen er ook bij, tenslotte zaten we in een enge kring met een shagje om een aansteker. Toen bleek halfhoog nog een onbedekt raam te zitten!
Cor sprong over een sloot, die geen sloot was. W. v. E. bleek achteraf voor zijn kostbaasschim op de loop te zijn gegaan. Tegen de wand uitgeblazen, twee op zolder, Cor, Theus en ik naar buiten met een bundel zakken. Op het land lagen hopen bollendek, waar we (in formatie) inkropen. Eerst een lang gat, daarop zakken, zakkenkussen, te bed, en trek de wanden over je heen. Onvindbaar onder de blote hemel. Het was bladstil.
Een enkele keer een fietslicht, verder wat weerlicht. Overigens zelden zoo’n rustige nacht meegemaakt. Zelfs geen vliegtuig. Alleen jankende honden, die je uit de slaap hielden. Om 1 uur te kooi, tegen vieren in slaap. Eerst last van warmte. Geen last van kou. Cor lag steeds te ritselen en te woelen, later klonk een rustig gesnurk van Theus over het vlakke land. Het was prachtig. Ik had geen spijt van de nacht.

22-9-1944. V.Tegen half 7 kwam er leven op het land, wat weer de nodige hilariteit te weeg bracht. Tegen twaalven uit bed, niet fit. Mocht natuurlijk niet om les, maar had er geen lef toe ook. Om 5 uur de anderen geholpen met het uitgraven van een kleine klamp, na eten voortgzet en afgedekt. We kunnen met zijn vijven naast elkaar slapen, genoeg ruimte boven ons, en voldoende ventilatie door de ingang.
Het was vannacht blijkbaar loos alarm, wat we wel moesten erkennen, want er was nergens iets gebeurd. Er is wel al 2 weken onderduikersalarm. Ik vind het het beste af te wachten tot onderduikers een sein krijgen. Verder zijn het immers toch geruchten, vooral in deze weken.
Nel haalde een mooie fiets, en dook meteen te bed. Bij de barakken stond veel volk. Die ‘leeglopers’ zijn dus niet bang of secuur. Verder de hele dag aan Oosterend razzia, ook aan Den Hoorn, maar dat was al gauw niet waar. En aan Oosterend werd geloofd dat aan Den Burg een razzia gaande was. Nu woon je bijna op elkaar’s erf, en nog dazen de geruchten vrolijk rond. Door dat geklets was ik ook schuweig geworden, maar nu sta ik er weer bovnop, dus basta met elk gerucht. Eens zien, wie er gek is! Maar ’t kost nu zelfbeheersing, want door dat geklets zou ik ook al aardig onzeker zijn geworden.
Arnhem in brand? Vooruitzichten zijn goed.

23-9-1944. Z. In de regen werd ons clubhuis verder afgewerkt, en het resultaat is geweldig. Met 5 man naast elkaar, 2 lichtpunten, ventilatie. ’s Middags laat naar Wim, die me glashard in mijn gezicht uitlachte, zodat ik [me] bijna niet meer kon beheersen. Hij had rustig thuis geslapen. Maar hij was ook niet gewaarschuwd. En als hij… dan nog had hij zich niet er aan gestoord. ’t Is mogelijk, maar hij heeft een klein hartje, dat weet ik. Ik weet ook, dat ik me voortaan ook niet te gauw meer laat opdraaien, en het gerucht over Maandag raakt me alzo niet. Naar huis gaande 2 toestellen, toen zag ik er 8 (’t waren er 13), al gauw 4 maal 2 bommen, die ik zag inslaan, afweer, nog eens afweer, en een fel spervuur in een inktdonkere lucht.

24-9-1944. Z. ’s Nachts om 1 uur een keihard afweer met vliegtuigen, later 2 lichtfakkels boven zee. Alle fietsen [van Huijsman] zijn later gevonden, zodat ze met hun verbergerij niet het minste succes hadden. Nan had niet gedacht dat de eeuwig kalme (dat was ik dan) zich zou laten verleiden tot een nachtelijke onderduiking.
Bij Arnhem wordt versterking aangevoerd. De brug nog in Duitse handen. Er moesten 200 personen voor de Wehrmacht werken. Als de gemeente ze niet bezorgde, zou voor de voet gevorderd worden. Er schijnen er 190 gevorderd te zijn door de gemeente. Dat is dus de bron van alle geruchten over morgen. En in Oosterend waren 3 gevorderden niet komen werken. Toen werden ze opgehaald. Ziedaar nog een schrikbarende razzia.
’s Avonds tegen achten onder veel rumoer aftocht van Russen. Later trokken ook wagens van het Westerslag weg. Kobus Helsloot dacht dat ik benauwd was, en daarom met Job meeging. Ik was haast teruggekeerd. Ze kunnen me niet meer treffen dan te denken dat ik laf ben o.i.d.

25-9-1944. M. We lagen net te bed toen een 4-motorig toestel laag overkwam uit zee, best zichtbaar. Het zal wel helemaal een Duits toestel zijn geweest. ’s Middags mitrailleurs, een vliegtuig en een gillende granaat. Tussen de Lek en het Flevomeer trekken de Duitsers terug. Kontakt verkregen met het twede landingsleger. Troepentransport op Texel. In de namiddag aanval uit zee op het convooi, ± 8 bommen, geen vliegtuig te zien. Het afweer bleef doorgaan en we zagen uit het Oosten heel laag 40-50 toestellen aankomen over zee en over Texel. Een toestel kwam een paar honderd meter voor huis langs, ook erg laag. Duidelijk te zien waren 10 vaste mitrailleurs in de vleugels, ook een man in de koepel. De toestellen gingen onder de Helderse daken langs, en brandden er overal op los. De lucht zag vuil van de granaatpluimen. Het toestel voor huis gooide vuurbollen uit die duinbrand veroorzaakten. Een toestel viel brandend neer voor huis op zee, anderen deden ook raar soms. Al met al was het een heidens kabaal. Ze doken met meerdere toestellen schietend op Loodsmansduin af enz. Ik kon alles prachtig zien van mijn kamer, maar er was teveel tegelijk te zien.

26-9-1944. D. Wild weer met vliegerij in de morgen, ook later, in de middag grote groepen, tweemaal 80 N.O. en 20 N.W. Fantastisch door de zon, net glas in de lucht. Russische verhuizing compleet. Naar WV die dol bleek door de politiek. Toen ik de Grenszschutz een goed woordje toesprak.

27-9-1944. W. Vliegtuigen om 8.45, om 10 uur 3 jagers met afweer, 2.10 witte voortschietende streepjes. Om 10.45 Afweer, ook om 10.55, keihard boven huis. Een toestel slechts te zien. 11.20 licht afweer, 11.30 vliegen, 1.30 vliegen en een mijn. Verder storm. Dit heb ik zomaar eens genoteerd als teken van de doorsneedag. Weinig of geen vooruitgang. Maandag waren 8 van de 50 neergeschoten, zei de krant.

28-9-1944. D. Vliegen om 8.25, 9.40, 9.50, 10.30 (jager met afweer), 11.15 (mijn), bui, Thommys erin natuurlijk. Dan komt er een bui aandrijven, en vanzelf hoor je er binnenin het kwaadaardige geknor van een stelletje vliegtuigen. 11.20 afweer, 1 uur vliegen van 1 jager, later 3. Nog eens een harde mijn. Eg Boekel wandelde in Den Burg met een stok met fietsbel, en maakte alarm op de hoeken. Bij Arnhem hebben de geallieerden de zaak opgegeven.

29-9-1944. V. Nel is alweer herstellende van de geling, is overladen met appels, peren, suiker, koffie en thee van de Posterführer. Calais gevallen.
Elst weer in ‘onze handen’. Arnhem is wel deels door brand verwoest.

30-9-1944. Z. Sierd Keyzer in Letland gestorven. Adam en Jasper zitten ook in Duitsland. Mijn stukken zitten wel in Arnhem, als ze intussen niet als as in de lucht zijn verstoven. Het valt niet mee om het wereldgebeuren in zijn hele omvang in een dagboek te beschrijven, want er zijn zoveel dingen, waar je aan gewend raakt, zodat je ze niet meer opmerkt. Dat merk je dan pas als later de tijd achter je ligt. Je moet eigenlijk alles waarnemen als iemand die eens een kijkje komt nemen, en er ‘neutraal’ tegenover staat. Churchill heeft het over voorbereiding van de grote slag. Aangezien je van voorbereidingen niets merkt, is zoo’n nieuwtje al weer gauw uitgebrand. Waalbrug met Duitse bommen bestookt.
’s Avonds zagen we langs de maan een ster omhoog komen, die klein over ons heen trok. Hij doofde niet uit, en liet een witte streep bij de maan achter, die een paar minuten bleef hangen. Even later rommelde het, ik kreeg het idee van V I, maar geloofde er zelf niets van.

1-10-1944. Z. 5 km van Den Bos. Onze fietsen gingen met de boot mee. De Russen verruilen hun fietsen soms voor een habbekras. Als ik een Rus tegenkwam met Nan’s fiets, zou ik hem aanklampen, maar zijn fiets is wel met de andere besten naar de overkant vertrokken.

2-10-1944. M. Uur verzet. In Den Bos? Zeeland ontruimd? De Engelse zender drong er op aan, omdat gebombardeerd zou worden.
De electr. rantsoenen zijn tot een minimum beperkt. Toen ik naar huis ging hing de nog bijna volle maand boven de horizon. Alleen vliegtuiggeronk was hoorbaar, terwijl het afweer van Vlieland zichtbaar was. De knal met geroffel schijnt wel van de V I afkomstig te zijn.

3-10-1944. D. Er worden hier en daar weer fietsen gevorderd, deels door verraderij, zoals bij die van Veeger en Bakker (en Schilpzand) waar ze precies wisten hoeveel ze er moesten hebben. ’s Avonds ook nog vliegen.

4-10-1944. W. Roffels door de lucht. Walcheren loopt onder, omdat de dijken door bommen zijn vernield.

5-10-1944. D. De V I is nu te zien aan de witte streep. Daarna hoor je een roffel. Een dikke stroom vliegtuigen trok ’s morgens tussen ons en Kijkduin over. Later aanhoudend gedreun. Later weer vliegen met hoorbaar luchtalarm. Duitsers zochten naar parachutisten. Aftocht van verscheidene NSB ers. De Joden worden in grote gaskelders verstikt.

6-10-1944. V. Vliegerij, flikkering achter Den Burg, ’s avonds weer vliegen.

7-10-1944. Z. Dit werd de derde morgen dat er een stoom vliegtuigen naar het Oosten trok. Daar de lucht lichtbewolkt was in de verte, werden ze zichtbaar, en begon ik te tellen door de verrekijker, toen ze al een poosje hadden gevlogen. En toen ik eenmaal bezig was, wilde ik niet stoppen, voor de laatste voorbij was. Ze vlogen zo, dat doorlopend 3 tot 4 groepen zichtbaar waren. De eerste groepen samen 187, toen 68, 35, 5, 24, 19, 4, 38, 33, 37, 4, 33, 4, 37, 56, 15, 43, 24, 32, 2, 37, 41, 3 x 37, 48, 28, 33, 27, 6, 19, 19, 12, 34, 63, 40. Totaal 1218 toestellen. Ze waren zo scherp, en vlogen zo rustig en langzaam, dus vergissing vrijwel uitgeloten was. Later nog dreunen en schieten. En aldoor los gevlieg. ’s Middags half 3 doorlopende dreuning, buiten niet te horen. Landing bij Wageningen.

8-10-1944. Z. Eisenhower, de geall. bevelhebber in Frankrijk, in Nederland zit Dempsey. Warschau is door de Duitsers weer geheel in vaste hand. Rotterdam en Amsterdam worden bewerkt, doordat alle installaties in de lucht worden geblazen. Holland krijgt er van langs.

10-10-1944. D. Zon, dorserij in de schuur met de handdorsmachine. Ongeren brulde los met een paar daverende klappen. Vandaag zou Nan’s examen plaatsvinden, maar nu kan het nog wel heel lang duren. En toch werd er maar 2 jaar voor gewerkt. Enfin, misschien is die uitstel van korte duur. Verder kan je niet zeggen dat je gezakt bent, wat anders volgens Nan lang niet onmogelijk leek. Zo houd je een reputatie die klinkt als een klok… nog nooit gezakt!
Overal wordt het licht afgeknipt, zodat het een ren is om kurken en kousjes, die drijvende in koolzaadolie licht moeten geven naast de vrij zeldzame kaarsen. ± 400 huizen waar electrisch werd gekookt. Bij Huijsman hadden ze een electrofoorlamp, die 1500 uren moet branden.

11-10-1944. W. De krant sprak van bittertafel- en zwarteborrelstrategen. V I in de lucht. Aken was ingesloten, gaf zich niet over en wordt nu als Rottrdam platgegooid, terwijl de kanonnen rondom nog een schepje er bij doen. Vorige week van Vrijdag op Zaterdag gooiden in 2 uur 4825 vliegtuigen 12000 ton bommen af.

12-10-1944. D. ’s Nachts regende het onmenselijk hard. Met zon naar huis. Russen stoomden op broodkarren voorbij. Vordering voor de N. Batterij. In Utrecht (omsingeling) zijn er 2000 opgepakt, en naar het Noorden getransporteerd. Personen worden doodgeschoten, o.a. 400 in Vught, toen dit verplaatst moest worden. Hier schijnt het afgewimpeld te zijn door den burgemeester.

13-10-1944. V. Wandelend naar Den Burg. H.R. is afgezet. Die zat in Nijmegen. Bij Bergen op Zoom is strijd. Enorme verraderij van fietsen. In de kerk te Oudeschild fietsen en motorrijwielen. De Grensschutz werd door de Komm. gewaarschuwd.
Ik ging door de Kantoorstraat om shag. Nieuw Russisch offensief.

15-10-1944. Z. Twee jagers brulden onder eten laag over Den Burg, en losten een kort salvo.
Nan moest ’s morgens met 2 geiten naar de bok. Loetje en de geit. ’s Zondags met een ouwe jas over de arm door den Burg, kon vroeger niet. Dit zal dus ook wel wat zelfoverwinning gekost hebben. Maar als het met zijn tweeën moest, dan waren 10 geiten nog niet veel. V I.

16-10-1944. M. Naar Visser, waar Wim van een weddenschap 2 pakjes cigaretten thuis bracht, terwijl vandaag nog 2 bonnen werden aangewezen. Men zegt, dat het de laatsten zijn.

17-10-1944. D. Een onderduiker, Wim van Twist, dacht zelfmoord te plegen, door de hopeloze toestand, zonder bonnen en slecht in de kleren. Ik had bar met hem te doen, er is al in voorzien, zodat de moordplannen verdwenen.
Gen. veldmaarschalk Rommel is gestorven. Hij zag er niet onsympathiek uit, en was een groot man in zijn soort.

18-10-1944. W. Verschillende gezinnen mogen weer naar de Koog. Jannie Kooyman kwam ook met een wagen om goederen. Dat koninginnetje van vroeger lijkt waarachtig nog en tikje verlegen te zijn, wat ze camoufleert met druk gepraat. Onweer.

19-10-1944. D. Algemene oefening voor Russen enz. waarvan vader de dupe werd, omdat hij ze met de wagen terug moest brengen. Brief van Riet ontvangen [uit Den Haag]. Ze lopen 2 uur in het Westland, en hebben nog vaak niks. Geen gas, weinig stroom. Al met al sombere vooruitzichten. V I? Gerommel, wat niet verder viel te definiëren.

20-10-1944. V. Gisteravond is aan de Hallerweg een verdwaalde V I neergekomen, en maakte een gat van 20-25 m doorsnede. Een jongen van Mantje werd gedood, doordat hij van de trap viel. Veel ruiten in Den Burg kapot. De boerderij vlak bij het gat werd half omvergeblazen, dus de uitwerking is betrekkelijk matig. Een ton springstof enz. aan gewicht. Venlo en Breskens schijnen te zijn gevallen. Zijn de geallieerden over de Rijn?

21-10-1944. Ik ging later bij Piet Koorn op de wagen met Nan en zijn moeder naar de Dennen. Ik had een prachtmiddag, maar was geen mens. Ik hield Nan’s moeder gezelschap, terwijl de anderen hout sleepten. Boven op de takken terug door de Dennen, waar de herfsttinten alles een beetje Oosters maken. Het was warm zonnig weer.
Er is een oproep tot steun gedaan in de krant voor noodlijdend Amsterdam. Er heerst hongersnood. Aken gevallen? Gedreun in de verte.
Het is een tijd waarin je de mensen in hun ware gedaante ziet. B. v. Rieswijk vroeg een pond boter aan een arme weduwvrouw, anders verkoos hij de schoenen van de kinderen niet te maken. Een ander maal had hij boter en eieren genoeg, spek was alleen nog van zijn gading.
En zo is het met Willem Boon de metselaar, en vele anderen ook. Vooral van winkeliers valt de omgekeerde houding natuurlijk sterk op. Niet alleen dat zulk volk dom is (er komt een andere tijd) maar het pleit lang niet voor hun mentaliteit, om af te snauwen terwijl ze vroeger voor je in het stof lagen. Ze benutten de wantoestanden om rijk te worden. Een goede klant en een goede winkelier zijn onder alle omstandigheden dezelfde.

22-10-1944. Z. Tot goed verstand van zaken dient te worden opgemerkt dat de V I van Donderdagavond geen V I was, maar een bom, door een Engels zweefvliegtuig afgeworpen, en later wel een V I, nagemaakt in Engeland, en vandaar afgeschoten. Er werd vandaag nogal gevlogen. De oorlog kent geen Zondagen.

23-10-1944. M. Tegen de avond naar de Dennen, waar met houthakken is begonnen om de ergste brandstoffennood in de eerste plaats voor grote gezinnen te lenigen. Job was er ook en samen, elk een zak op de schouder, togen we naar huis. ’s Avonds gekaart, terwijl er werd gevlogen.

24-10-1944. D. Overdag en ’s avonds vliegerij. Breskens weer Duits. 30 km van Boedapest. Optrek van de Russen. Met Dia naar cadeau voor Nan uitgekeken, wat (haast vanzelf) mislukte. Bij Nauta alvast een mooie strandfoto voor St Nicolaas besteld.

25-10-1944. W. Vliegen in de morgen.

26-10-1944. D. Om half 2 werd er stevig gevlogen. Het afweer werkte later nog. Brief van Cock [uit Den Haag]. Geen gas, geen licht, centrale keuken, bomen worden afgezaagd, de V I had ze op 2 minuten afstand zien vertrekken. Groeten aan Job, die ze een fijne knul vond, naar aanleiding van de gestuurde foto’s. Vanzelf had Riet mijn photo in haar album.
Bij het houthalen zette Job me onverbiddelijk aan het zagen, wat ik wel wat kras vond.

27-10-1944. V. Vandaag werd er gevlogen. Ook het afweer werkte.
’s Middags deed Dia het verhaal van Nan, die een scherf voor zijn voeten kreeg. Bijna op zijn hoofd. Inplaats van mijn deelneming te betonen, ging ik uit van de veronderstelling dat de lange dunne bris was raak geweest, en Nan nu met een hoorntje op zijn hoofd rondliep.
Na de les werd ik aan het tabaksnijden gezet. Dia ging naar huis, gelukkig voor mij, want toen kon ik met een gerust geweten blijven, en de tabak verder snijden. En om 10 uur zaten we met een hoop eigenteelt (van Nan) en gesausde rooktabak (van mij) voor ons op tafel te mixen, de koning te rijk.

28-10-1944. Z. Over elven wandelde ik naar huis en zag de vliegerij die om 8 uur al met 4 jagertjes begon. De banen bleven in de lucht, zodat hele lange slingers langs de lucht liepen en voortkropen. Hier en daar kruisten ze elkaar, en achter Den Burg kwamen ze steeds dichter tot elkaar. Zo erg was het nog nooit geweest. Om 12 uur dreinden 4 jagers door de lucht en 1 deed een knetterende uitval, die ik niet zag. De twede keer wel, achter huis, vuurstralend in duikvlucht. Het doel bleek later een militaire auto te zijn geweest, die geraakt werd ook. De inzittenden lagen langs de sloot. Na de middag ging het vliegen door en kwamen de toestellen als glas voorbij, over Den Burg naar Duitsland. In 3 groepen telde ik al 150 toestellen. Op Pijpersdijk werd een vroue door een scherf getroffen. Dat was gistermiddag, toen ik pannengeklepper en ketelmuziek hoorde, en een laag toestel zag gaan naar de Koog.

29-10-1944. Z. Tilburg en Bergen op Zoom gevallen. Straatgevechten in ’s Bos. Landing op Rozenburg, die later een aanval op Rozendaal bleek te zijn. Dat kwam omdat de mensen met een half oor luisterden naar de radio. Vliegerij.

30-10-1944. M. In de kop van N. Holland werd een boerderij door 80 soldaten belegerd. De oude vader en zijn zoon werden meteen doodgeschoten, met 3 onderduikers. De boerderij werd in brand gestoken, en de andere 3 onderduikers verbrandden. Ook werden daar ergens 3 boerderijen verbrand, omdat er een tijdbom lag. In Castricum zouden verscheidene huizen verbranden, als er geen 2000 fietsen werden opgebracht. Er kwamen er 2500, en de brand ging niet door.
Dezer dagen is in Amsterdam ook een villa verbrand. In een kwartier moesten de mensen ’s nachts weg. Dit is alles (op het laatste misschien na) officieel waar. De Noormannen hebben blijkbaar het voorbeeld gegeven. Toch merk je betrekkelijk weinig van de hel waarin je leeft. Zolang het buiten de deur is, stap je er in een dag overheen, en dat moet ook, want anders kan je het hoofd wel in de schoot leggen.
’s Middags naar de Dennen, waar Wim tot 7 uur de wacht hield bij het gezaagde hout. Anders bleef er weinig over, en kregen de grote gezinnen nog niets. Ze zijn ongeveer ingedeeld bij een bominslagschadehulpdienst. Wim accepteerde niet, want helpen doe je ook, zonder je te binden. Maar het gaat juist om vernielde wegen enz. en dan moet de hulp gezocht worden.
Goes gevallen en Breda.

31-10-1944. D.. Er werd gevlogen. Toen ik om les ging, kwam ik Cor Maas tegen, die mager uit Duitsland kwam. Hij was 4 dagen onderweg, had het de laatste 2 maanden niet best gehad.

1-11-1944. W. Over de Moerdijk met parachutisten? 8 kabelballons. Bij onvoldoende verduistering wordt geschoten, schrijft de krant als waarschuwing. Op Walcheren veel overstroming. Andorra bezet. Het plan is dat we voor de winter zijn bezet. Gedreun.
Gisteren vloog er een Duits vliegtuig, volgens Wim. Bij hem wacht gehouden, en gepraat over vertrouwens tussen vrienden en zo. Dat hij weinig loslaat, komt door redeneertalent.’s Avonds kwam Cor Maas (voor Nel) de avond bij ons passeren. Van Keulen is de dom vrijwel intakt, de rest meer uitgebrand. Gave steden zag hij niet. Hij bracht een tekening van Nel’s foto mee, door een Fransman in Duitsland gemaakt.

2-11-1944. D. Gistermiddag van 3 tot 5 dreunde het niet. Vanavond was het ook weer soms één lange roffel. Het front, zeggen de mensen. Kwatsch. Het moet op zee zijn m.i. maar dicht onder de N.H. kust. Vandaag was het ook veelal hoorbaar, vooral ’s avonds. Van 2 en 3 vliegtuigen wat rumoer in de lucht.

3-11-1944. V. Vrij mooi weer met lange roffels in de verte nu en dan.

4-11-1944. Z.’s Morgens vliegen en zon. Laatste boodschap van Walcheren aan de Führer, bevestiging van trouw (tot in de dood). Symbool van zinloze levensverspilling. Maar de eer van een land is het wel waard, zeggen de leiders, die de dans ontspringen. Je kan er lang en breed over schrijven, maar de zaak verandert er toch niet door.

5-11-1944. Z. Vliegen en afweer.
’s Middags niet vroeg met Wim naar Den Burg, waar we nog 2 maal gecharterd werden voor hout, eer we de Schoonoordweg uit waren. Daarna kwam Wim gelukkig geen kennissen meer tegen. Er werd vandaag in Eierland weer gevorderd. Mij mogen ze zeker niet vorderen. Ontploffing bij Den Helder, die Texel in rode gloed zette volgens Nel.
Vlissingen gevallen. Nieuwe troepen bij Utrecht.

6-11-1944. M. ’s Morgens troepen van ± 35 vliegtuigen, die dikke strepen nalieten om de Noord, en tot heel ver in de zon zichtbaar waren. Zeeland en Brabant bezet. 2 km v/d Moerdijkbrug. Tot Antwerpen wordt de Schelde bevaren. Een enkel patrouillevliegtuig telkens laag over.

7-11-1944. D. De Moerdijkbrug kapot, 4 of 5 bogen zijn gesprongen. Willemstad en Heusden vrij. Joost weet, waar die steden liggen. De invasie op Walcheren met de dubbele boten kostte 4/5 van de deelnemende manschappen. De hardste noten worden wel in Holland gekraakt.
Later met Tinus Veeger naar huis gelopen, omdat fietsen niet mogelijk was. Hij vertelde dat Gouda en Utrecht gebombardeerd waren, en dat hier veel lijken aanspoelden, uit Zeeland. We nemen het maar met een korrel zout.

8-11-1944. W. Er werd ’s morgens gevlogen, ’s middags kwamen zware enkelingen terug, die onder vuur werden genomen. Een schoot hoog boven ons terug. Loodsmansduin zag ik voor ’t eerst weer eens in actie. Cor Maas had 2 turbinevliegtuigen gezien, die veel sneller vlogen dan de Messerschmits.
Ik sprak nog even Wim op wacht, die alle hoop had vanavond iemand te snappen. Volgens Marx van het gemeentehuis zouden gauw alle mannen van 16-65 zich hebben te melden. Zal wel weer met een paar scheppen zout worden genomen.

9-11-1944. D. Er woei weer een storm met geren uit het Noorden, wat evenwel niet het belangrijkste is vandaag.
Al voor tienen kwam Helsloot met het bericht dat van 17-35 ieder werd opgepakt, en om 2 uur met de boot mee moest. Moeder joeg me het huis uit, nadat ik nijdig mijn veter uit de knoop had gehaald en mijn vraagstukken meenam, waaraan ik bezig was. Ik geloofde er nog niet zoveel van. In de schelf was het vrij koud, en ik kwam al gauw weer tot rust. Later kwam Cor Bakker al spoedig, en we maakten het ons gemakkelijk door onder dek te kruipen in een luie houding. Theus en Bertus bleven nog in de schuur. Later wilde Cor maar weg (we hadden geen licht en niets te doen) toen zijn vader kwam zeggen dat soldaten rond gingen en al bij hen waren geweest. Piet Peels en Patje waren er al bij. Het was dus wel mening.
We zaten veilig, vond ik, en we leerden niet erg fluisteren. Er werd tweemaal geschoten, ik dacht van jagers, Cor van erger dingen. Toen kwam Wim van Engelen thuis van Den Burg, en zei dat het bar was op de kust. Ze schoten op Gerard Veeger van de Dennen af, die door het land bleef doorrennen. Dus niet dicht bij. Toen kwamen Bertus en Theus doornat en onder de modder binnen, verkleumd, van het kruipen over het natte bouwland. Ze zeiden dat niemand hen had gezien. Vader had heftige gebaren gemaakt bij de achterdeur.
Ze trokken hun doorweekte broeken uit, en werden ingebakerd in mijn jas en deken, waarna we rustig gingen roken. De 1500-uren brander hadden we er ook bij aan. Erg veel gefluisterd werd er niet, en toen we later gerucht hoorden, dachten we meteen aan etenbrengers. Maar toen klonk al gauw een Moffenstem, en riep wat van verraden, waaruit ik opmaakte dat men ons verraden had. Met veel spul en moeite kropen we toen naar buiten. W. v. E. ontraadde ik zijn mes te gebruiken.
Een Feldwebel van de Kaukasiërs en 2 anderen wachtten ons op, da ist ja auch der richtige, toen ik als laatste voor de dag kwam. In de gauwigheid hadden we nog beloofd bij elkaar te blijven. Onderzoek naar wapens, waarbij ze zeer verrast waren over ons verblijf. Ik was voor mijzelf ijskalm, en had achteraf achter de andere schelf kunnen achterblijven. Maar ja, van achteren bekeken had ie een staartje, en kon je niet zien hoe het er van voren uitzag.
Moeder kwam over het land aandraven om de Feldwebel even te vermoorden. Ik dacht aan mijn ziekte en begon over een attest, en ik kreeg klaar dat ik naar huis mocht als ik maar niet “untertauchte”. Hij weet dat ik een broer van “der Nelly” was, en had ook de fietsen gevorderd. Het was wel even pijnlijk toen de andere jongens stil de aftocht bliezen.
Uit de Dennen kwam niets, zodat noch Job of Wim enz. en schoolmeesters waren gepakt.
Het was hondenweer en Nel ging naar Oosterend om het attest, waarna ze het samen met het persoonsbewijs terugbracht.
De jongens bleken naar de Koog te zijn gevoerd, anderen naar de Burger barakken. Ze konden eerst eten. Den Burg was vanmorgen zo leeggestroomd. Toen Nel naar Oosterend ging, waren 4 Russen bij een gesloten boerderij. Toen ze terugkwam, werd een dakvenster geopend en kwam een hoofd voorzichtig de kust verkennen.
Gerard Veeger lag achter ons huis in een greppel toen wij gesnapt werden. Om 6 uur werd nog overal gezocht. Het was hondenweer, ik was beroerd en koud, en al vroeg ging ik te bed, met de overtuiging dat de Duitsers een lelijke pijp rookten door gering resultaat.
In Den Helder aangeplakt melding van 16-67 jaar. In Alkmaar daarentegen was weer niets te doen.

10-11-1944. V. De nacht werd onderbroken door een keiharde mijn, maar ik sliep bijna door. De eerste berichten waren over nieuwe razzia met zorgvuldige huiszoeking. Maar alle plannen waren van onnut, toen Nel ’s avonds bij Huysman was geweest, en vertelde dat Nan om 6.15 vanmorgen van het bed was gelicht. Hij wilde niet onderduiken, vooral nu een bevel tot aanmelding is aangeplakt van 17-35, bij nietmelding worden familieleden gepakt. Zodoende kon Nan zich de vernedering van vrijwillige melding besparen. Dia was naar huis, had Nan ’s middags nog eten gebracht, bij de ULO-school.
Het wordt nu zo dat niemand zich meer kan vertonen. Veel erger kan het al niet.
De Grenzschutz naar Oosterend. Af en toe mitrailleurs. Alles is eenzaam en verlaten. Het land is somber, zonder beweging. Mensen met stroeve trekken. Vanmorgen 8 uur eerste boot weg. Ze willen hun baarden laten staan. Dat kan ik niet zetten. Ik blijf achter met lui als Leo Willemsen en dove Jan van schoenmaker Bakker. Ook al deprimerend. Mijn vraagstukkenboek en de electrofoorlamp van M. Bakker zijn mede ingepikt.

11-11-1944. Z. Mitrailleurs in de Dennen. Twee patrouillevliegtuigen. Alles in rep en roer voor de melding tot 3 uur, hetgeen een grote drukte veroorzaakte, daar tenslotte bijna iedereen de melding als het veiligste verkoos. Er kwam ’s morgens een Mof extra aanzegging doen, zodat vader me ’s middags meldde. Behalve Job, Wim en zijn broers, Broere en enkele anderen hier, ging na de middag iedereen naar Den Burg, zodat het een treurige processie werd. Ik heb me zo min mogelijk laten zien, en werd weer steeds beroerder. Mijn attest moest worden afgegeven, en afwachten was de boodschap. Den Burg is vol van bepakte mensen, bij de ULO. De dokter is nogal soepel, maar kunnen lopen beter dan kunnen werken.
Ze zouden bang zijn voor valschermjagers. Vliegerij om de Zuid.
V II zal 95-110 km hoog vliegen, weegt een ton, is 50 voet lang, is een lange pijp in de lucht. Antwerpen wordt nu ook bestookt.

12-11-1944. Z. Wim Roeper, al en jaar zowat ondergedoken, had zich ook gemeld. Tegen de middag gingen Wim, Jan en Henk [Visser] zich melden, maar kregen tot grote verrassing van iedereen uitstel tot 20 November. Vader ging weer naar Den Burg, we moeten maar afwachten. Over een hele dag ben ik een paar maal wat beter en beroerder. Job blijft weg, was bij Wim bepakt geweest, en weer verdwenen. Raadselachtig.
Wim enz. sliepen meest thuis en zaten verder onder de duinen bij Jaap Dijksen [Randweg, Duinrust]. Arie Lap en Anton Broekman zijn ook vrij. Hooiberg weggevoerd, zijn zoon verdwenen. Harm Nieboer e.a. vast wegens postduivenbezit.
Die dokter zal wel morgen komen. De Grenzschutz gaat naar Oosterend en Nel gaat mee. Ze kwam laat thuis, ik had haar een grote mond gegeven gisteren, en moeder dacht al uren dat ze niet meer thuis wilde komen. Enfin, alles staat toch op zijn kop, dus wat meer of minder geeft ook niet veel. Zolang ik thuis blijf, zal ik er weinig van merken dat Nan weg is.

13-11-1944. M. Job kwam afgeladen voor de dag en kon na de melding weer terugkomen. Groot spul thuis, waardoor de vrouw van zijn vader bij Visser de deur werd uitgegooid. Ze wilden dat Job zich meldde, en Job wilde niet. Job bleef donderdag eerst te bed, de berichtgeving was uitstekend. Toen telkens naar buiten, om 4 uur klaar om te vluchten, toen de eerste Mof kwam. Kon zijn schuilplaats niet bereiken, zwierf overal rond, weet ik waar, om een mijnenveld, wilde met anderen een hut bouwen van het Waldlager, werd bij de twede vracht al betrapt, omsingeld, over de grond, onder de duinen, binnen geslapen. Enzovoort. En nu dacht hij zonder melding ziek te blijven. Dan krijg je later dubbel op je kop als ze je vinden. Broere en Jaap Dijksen meldden zich ook vandaag.
Nan en zijn groep zijn op Wieringen bar onthaald, en stuurde al bericht uit Witmarsum. Over de Afsluitdijk zijn ze gisteren gegaan. Hij schreef dat zoiets een jonge man niet mocht missen. Ik had niet anders verwacht, maar ik was giftig. Ik ben de zaak zowat zat. Op het ogenblik zal Leeuwarden wel zijn bereikt. Verder schrijf ik niet om wat te kunnen inhalen.
In Zeeland zouden 5000 doden zijn te betreuren.

14-11-1944. D. Het is een marteling om overspannen in huis te moeten blijven. Het was rotweer. Je kan ijzer niet met handen breken. In Assen zijn ze goed aangekomen en in scholen ondergebracht. Dat is wel het eindpunt.

15-11-1944. W. Gelukkig zonnig weer, wat de gemoederen weer wat verlicht. Schieterij. Er werd gezegd dat van Rotterdam e.a. plaatsen ook veel mannen waren weggevoerd, zodat er direct hoop was, dat de rest hier daar niet meer geplaats zou kunnen worden. Beschouwingen komen als paddestoelen uit de grond. Job kwam nog. Wim strijkt maar voorbij (naar Goënga om berichten blijkbaar) maar laat zich in huis niet zien. Uit Assen goede berichten. Nan schreef Dia dat een jonge man zoiets niet mocht missen. Ik heb dit al meer geschreven, en vond het dus zeker erg belangrijk. De arts blijft maar weg. Ik heb me nu zo ziek gemaakt, dat ik nu weer probeer te beteren.

16-11-1944. D. De mensen gaan elke morgen hierlangs naar de kerk, ook niet-katholieken, die anders niet gingen.
Ik kreeg per post mijn attest terug met een Ausweis tot 20 Nov net als de anderen. Het friste me weinig op, ik moet toch op den arts wachten. Stoepker zei ’s middags tegen moeder dat hij niet wist of die man kwam. Job werd niet door hem onderzocht nadat hij uren van het kastje naar de muur was gestuurd. Hij zei dat wat iets lopen kon, weg moet, zodat Job weinig kans heeft om te blijven.
Offensief te Venlo. De Texelaars zijn O.T. arbeiders geworden, en moeten werken.
Er viel een juist afgeschoten V I brandend in zee. Aangeplakt: Bob Kuijper moet voor zolaat zich melden, anders worden o.a. enkele huizen verbrand. Zo wordt hier dus nu ook geterroriseerd.

18-11-1944. Z. De krant verschijnt nu alleen ’s Zaterdags en “er stond niks in”, wist iedereen te vertellen zodat die termijn tot 20 Nov rustig doorhobbelt.
Tegen half 12 kwam de Postenführer me zeggen dat ik naar Boswijk moest gaan, dan zou hij met mij morgen naar de Marinearts gaan om zijn ondertekening. Zo had ik bijna mijn kans verspeeld met wachten. Ik had vanmorgen Nel naar dr. Renout gestuurd, omdat ik zo beroerd was, en die wilde Nel naar Texla sturen om die (verkeerde) arts te vragen. Zodoende kreeg Esler de lucht ervan, en ging op eigen houtje bij de goede arts informeren.
Ik ging dadelijk na eten, liep te hard natuurlijk, en kwam met een trillend, inplaats van een slaand hart bij Boswijk. Na drie kwartier werd ik onderzocht. Inplaats van 70 a 80 sloeg mijn hart 130 toeren, zodat ik vroeger steeds verkeerd heb opgenomen. ‘Arbeidsongeschikt’ op de andere kant van het attest. Er was nog een bon voor tabak geldig, een reuzebof.
En toen eindelijk naar Nan. Toen ik aankwam volde ik voor ’t eerst dat Nan weg was, en moest me er even overheen zetten.
Morgen met een Duitser op stap. Dat doet stof opwaaien.

19-11-1944. Z. Ik ging vrij laat weg met de Postenführer, nadat hij nog een bewijs voor me had geschreven, dat ik op Nel’s fiets kon rijden vandaag. Ik had de pet op voor regen, wind en camouflage, en zo tornden we naar Panorama, waar de arts niet was. Zijn assistent gaf evenwel alvast een stempel op het attest. Eerst zou ik het morgen maar afhalen, maar toen gingen we op jacht naar den arts.
Zo trokken we naar de Wehrmachtsheim, waar we weer moesten wachten op de assistent, die lopend was. Toen naar het huis van de arts, die natuurlijk net weg was gegaan. Wij naar het Casino, maar zover hoefden we niet. We kwamen op de Groeneplaats met nog een stelletje zieke Duitsers, waar het krielde van militairen en ook burgers. Er scheen cabaret te zijn. Er waren veel hogeren, waartussen de assistent en de Postenführer zich bewogen, en een paar maal zag ik een glimp van mijn attest, dat tenslotte naar de Commandatur verdween. Ik zag dat iemand me strak bekeek vanaf het terras, en zakte wat in elkaar, want het kon de arts wel zijn. Tenslotte zag ik mijn attest weer zwaaien en de zwaaier zei dat die Sache erledigt war, zodat ik al gerust kon wezen. Via de Postenführer kwam het weer in mijn portefeuille, en maakte [ik] dat ik wegkwam, expres met de Postenführer, alsof ik geregeld onder Duits geleide stond, want de mensen keken meewarig en nieuwsgierig, en dachten misschien aan insperren.
Ik had de dokter niet gezien, maar enfin, ziek ben ik, en recht op ‘Ungeeignet für Transport’ had ik ook. Job kwam later en was veel aangeklampt, wat toch met Piet Bremer was, want die reed op de fiets van zijn zuter met een mof. Job wist van niks, wat het beste dan maar was.

20-11-1944. M. Na de afwas en wat rust naar Texla, waar ik met een ander verlenging tot 1 Dec. kreeg. Ik had op afstel gerekend. Toen op de fiets naar huis, en de rust genomen.
Later naar Wim, die zich niet meer liet zien omdat de mensen zo giftig zijn op hen, die hier nog zijn. Groter onzin bestaat er niet. Ik liep roodgloeiend aan. Offensief van Venlo tot de Zwitserse grens (120 km).

20-11-1944. D. Vandaag was er vliegerij met helder weer. Ik was al begonnen aan een uitvoerige brief voor Nan, toen ik hoorde van een extra zending naar Assen, en dus de hele boel meetrok naar Den Burg. Ik ging naar Schakel die in afwachting zat, en evenmin als ik tot lessen was gezind. Ik haalde een pakje shag op R 11 en leverde R 12 in.

21-11-1944. W. Ze slapen [in Assen] op stroo zonder stoelen of banken, schreef Cor Bakker. Electrisch licht, centrale verwarming en prima eten. Er zullen 50 lui terug komen.

22 Nov tot en met 29 Nov. Ik moet deze dagen samenvatten, want anders kom ik er nooit doorheen, terwijl bovendien mijn notities weg zijn. Zondag is weer een brief naar Nan gegaan met een Duitser. Verder altijd goede berichten uit Assen. Geen politieke berichten.

30-11-1944. D. Iedereen dacht dat de zaak aan het doodbloeden was, temeer omdat de teruggekeerden tot 31 Dec. uitstel hadden. En nu waait een biljet de huizen in, waarop een meldingsplicht staat, morgen te beginnen. Verder een lijst van personen die naar den D. arts moeten, waarbij ik gelukkig niet hoorde, zodat de zaak wel in orde zal zijn. Ik hoef niet eens bagage mee te nemen, evenals alle anderen, die uitsel tot 20 Nov. hadden. Dus gaan ze niet meteen weg. Job kwam ’s middags met de boodschap het rustig af te wachten, wat Wim ook wel zal doen. Ik moet vanzelf heengaan als ik mijn vrijstelling niet wil verspelen.
Zondag kunnen zich nog onderduikers melden, maar dat levert wel niet meer op.

1-12-1944. V. Nel moest met haar fiets te melden, en nam mijn papieren meteen mee, omdat ik liever niet me op Texla vertoonde. Ze kwam terug met “Doe het zelf maar” zodat ik na de middag om 2.10 er aankwam en met heel wat andere mannen en vrouwen ging staan wachten. Het spel begon laat en eerst half 5 was de zaak in orde. Ze hadden een lijst waar al op stond of je uitstel kreeg. Ik had een rode streep door mijn naam. Er vielen niet veel uit die weg moesten, de anderen kregen uitstel tot 31 Dec. of moeten (zieken) Zondag nog eens terugkomen. Goedhart voerde het hoogste woord. Mijn attesten werden gehouden.

2-12-1944. Z. Dia kwam laat en samen gingen we Den Burg in omdat weer pakken konden worden verzonden. Van der Meulen zei dat dit mannantransport van Leeuwarden naar Assen moest lopen. Thuis vond ik 2 kaarten van Nan, wiens keel weer herstelde, en een brief van Cor Bakker met een smeekbede om antwoord, zodat ik ’s middags meteen begon. Wim kwam en zei dat ze zich gistermiddag laat allen nog hadden gemeld. Hij ging nu inkopen doen. Later naar Job, die thuis zat. Ik had eigenlijk niets te vertellen. Samen gingen we toen nog naar het huis van Wim, die ik later weer bij ons aantrof. Morgenochtend weg.

3-12-1944. Z. O. Vandaag brievenschrijverij, laat op de middag naar Den Burg. Nan heeft me een brief beloofd, waar ik nu op zit te vlassen. Samen het pak en brieven weggebracht naar Jan Rey, zodat Dinsdagavond Nan al de zaak kan ontvangen.

4-12-1944. M. Naar huis met het Sinterklaascadeau, de strandfoto van Nauta. Laat op de middag naar Job, wiens keel steeds meer een krop lijkt. Die slaapt en leest maar. Als hij nu ook eens een dagboek of wat anders onder handen nam. In donker met een sneeuwbui naar huis gescharreld, zodat ik blij was thuis te zijn. Het mooiste is dat slecht 23 (van de 150) mannen nu zijn verschenen op Texla. Ze wachten doodleuk af dat ze gehaald worden. Heel Texel kijkt de kat uit de boom.

5-12-1944. D. Deze dag is zeer vroeg begonnen, om klokslag 12 uur ’s ’s nachts toen het huis werd afgezet en ik van bed werd gelicht. Toen ik van bed opstond, duidelde het even, maar dat was zo voorbij, en mijn geest bleef glashelder. Ze moesten Binsbergen ook ophalen, zodat we tijd kregen om alles in te pakken, wat mee moest. Alleen liet de gefreiter later los dat ik wel in het Revier kwam, als ik ziek was.
Maar eerst naar het Gerritsland. Ik sleep mijn potlood, scheurde de velletjes uit mijn notitieboekje, en zorgde dat niets vergeten werd, terwijl de anderen het werk deden. Tenslotte kwam bericht dat B ook gepakt was en konden we vertrekken. Moeder raakte te bed, maar ik was doodkalm en nuchter, en dacht vast dat het goed moest aflopen, vanwege mijn papieren op Texla. Mijn zak werd welwillend op de fiets van een Kaukasiër geladen, terwijl de Gefreiter en ik voorop de maanverlichte nacht ingingen naar de Dennen. We raakten meteen in diep gesprek over allerhand, hij was 19 jaar en gaf zich helemaal bloot, wat zeker kwam omdat we alleen in de nacht waren. In zoo’n uniform zit dan een gewoon mens, een jong mens nog, die soms verlegen was, en wat van me kon aannemen, inplaats van gezag over mij te doen gelden. Als ik wegliep, zou hij schieten. Ik werd man, als ik ook eens in een bunker sliep. Ik lachte hem uit, en toen zei hij zacht: Ich bin auch nog kein Mann.
B was er nog niet, en zo liepen we alleen door, met de zwijgende Kauk. achter ons. Door de wacht, door dennebomen, een trapje af, en ik had een wachtbunker met Kauk. op kribben binnen. Twee kribben werden meteen ontruimd. Toen ik uitgeblazen was, en had kennis gemaakt met zoo’n ‘woeste Rus’ kwam in een deken B binnen, die al 12 dagen in de kruiken lag. Op den duur bevielen de rieten leunstoelen niet om te rusten, en legden we ons op de kribben, ik onderaan, B in het midden en een Kauk. bovenop.
Voortdurende aflossing van de wacht bracht een hoop luid gebrabbel teweeg, en, al rustte ik onder mijn winterjas, en al brandde de kachel best, slapen deden we niet. Ik maakte kennis met mijn overbuurman tweehoog, Andreo, 24 jaar, die vanonder zijn deken zat te kwetteren. Onder geleide buiten wateren, waaraan de wacht ook meedeed, toen het tijd van opstaan was. Later wasten we ons bij een verre pomp met een balie, en droogden we ons met een luier.
Nel kwam afgesproken tegen 8- 8.30 met eten, en zei dat veel mannen (ouderen) waren opgepakt, zodat ik meteen wist dat ik niet voor het Revier was opgepakt, en het geval van B geen vergissing was. Tegen half 10 vertrokken we, strompelend, de onderofficier van lieverlee achter ons duwend met mijn bagage. Ik stelde mijn speech op, ook voor B die geen Duits spreekt, om op Texla de zaak in het reine te brengen.
Een hevige hagelbui loosde zich op onze ruggen, en B sloeg zijn deken om, terwijl ik in mijn jaskraag dook onder mijn pet. Zo knikten en wuifden we de Dennen uit over het Gerritsland naar de Kogerweg, waar we een wagen moesten aanklampen, en rijdens bij Texla kwamen in het hondenweer. In de bunker gaf de onderofficier de bewijzen af, we zagen nog spraken niemand en konden meteen weer gaan. Ik begreep meteen dat met geen ziekten werd rekening gehouden, en we absoluut in het Weeshuis, en dus weg raakten. Mijn enige hoop was Texla, en die kans bleek niet te bestaan.
We gingen op de tuinwal zitten op een wagen te wachten, hetgeen de militair zelf aanbood. Hij zat met ons aangehaald. Ik drong aan om B en mijzelf ook, in het Revier te brengen, maar dat mocht hij niet. Op de groentewagen van Han Moerbeek, B voorop en ik achterop, reden we toen naar het Weeshuis, de militair op de fiets, zodat het de schijn had dat ik zomaar meereed. Ik sprak Wim even, die naar Huysman ging. Duitsers zag ik bij Van der Ban binnengaan, even later bij de Landbouwschool riep Ma, dat haar vader al vastzat.
Vlak daarop viel ik voorover op straat, bij het schoolsteegje, vrouwen jammerden, en Dik Moerbeek, die naast me zat, gaf een brul naar zijn vader. Ik was wel bij kennis, aldoor. Moerbeek wou me op de wagen leggen, wat B verhinderde. Bij Molenaar werd ik op de grond gelegd, even later waren al 2 doktoren aanwezig, terwijl de onderofficier algauw Texla opbelde, en ik naar het Revier moest worden gebracht. Met de ziekenauto kon niet, met de brancard [kon doorgestreept] wilde ik niet, en toen zijn we gelopen, ik tussen Maat en B in, die er zo ook meteen kwam. Ik werd op een ideaal bed gelegd, onder B’s deken, en liet mezelf tot rust komen. Alle bagage was ook meteen meegekomen, zodat er geen zorgen overbleven, dan tot rust te komen. Boswijk had al een briefje geschreven voor dr. Pilcher, die ’s middags zou komen. Mijn medepatienten waren de asthmalijders Kees Kok, Janus van Beek, Piet Swarthof, Thijs Witte, en Wim Grisnich met nierbekkenontsteking.
Ze zaten vanaf Zondag, in afwachting op den Duitsen arts, die eindelijk vanmiddag naar Piet Swarthof zou komen kijken, omdat die een asthma-aanval had. Het bericht van en ernstig ongeluk verspreidde zich gauw door Den Burg, en al vlug kon ik Jan en W. Bakker naar huis sturen, om ze op de hoogte te brengen van de ware stand van zaken.
Later kwam Nel, en ’s middags Dia en nog meer, en veel andere vrouwen op een afstand. De burgerij had de verzorging op zich genomen, en ik merkte algauw dat dit niets te wensen overliet, en het op verwennen leek. ‘Zuster’ Vonk zorgde extra voor mij en ik moest ’s avonds eten tegen wil en dank. Fien kwam ook nog en haalde Boswijk voor me, die later kwam en zelf medicijnen bracht zodat ik wat rusten kon. De Duitse arts werd aangekondigd, onderzocht Piet Swarthof, en vroeg mij alleen. Niet erg hoopvol, maar ik zou me door niemand meer van bed laten halen. B vergat hij, die glunderde onder de wol, nadat Janus hem had geknipt.
’s Avonds werden Moeder van Maldechem, echtpaar Gerritsen en Neel v/d Werf binnen gebracht, die van gistermiddag in een kleine bunker op elkaar hadden gezeten zonder verzorging, hetgeen erg bar was. Vrouw Gerritsen jammerde aldoor en hield haar man vast, die door moest naar het Weeshuis. Een reuze scene. En ton hij weg was, vertelde ze haar avontuur tegen ieder die het wilde horen en besloot telkens met een huilpartij. Moeder van Maldechem was glashard, en was meteen in diepgaand gesprek of er niets loos was. Ondertussen was haar man in het Weeshuis zonder dat ze hem meer had gezien, drie zoons weg, en haar dochter Bea naar huis om in te pakken. Die had ook in de bunker gezeten.
Allen waren opgepakt omdat zogenaamd een jongen van Jachtlust was overgelopen naar Vianen. De vrouwen kregen strozakken, moeder van Maldechem kwam op een bed bij ons, en langzaam aan gingen we de nacht in. Janus sliep naast me, ikzelf tegen de serre. Een ieder was in afwachting wat de morgen zou brengen, de grootste kans was wel dat we bleven, maar je weet het niet zeker. Zo verliep de 5^e December, of wel Sinterklaas.
Moeder was meteen gerust toen ze wist dat ik in het Revier lag. Ik dacht nog wel aan Nan, die later wel zal opkijken.
[Nol Binsbergen, Zaandam 12-1-1980, Zaandam 25-9-1945].

6-12-1944. W. ’s Nachts een keer naar de WC tussen 2 man in, omdat ik alleen niet mocht. Er werd direct niet rustig geslapen, maar ik was moe en sliep goed. We waren al erg vroeg wakker (voor half 7, en om half 9 ging de boot) en Janus streek er uit om de kachel aan te maken. Maar al gauw rolde moeder v. M. uit haar bed, gooide de jurk over het hoofd en nam het werk uit de hand, omdat mannen toch niet met een kachel kunnen worden. Ze had een bijna afgebrande kaars, en om licht te hebben stak ze nu telkens spaantjes langs de kant, zodat het een wapperende fakkel leek, en draafde zo in en uit, zodat het een spookachtig gezicht was, en zij met haar gebogen hoofd en bril op een heks leek. Het werd al gauw juffr. Snip, en we lachten ons af en toe ziek. De tijd draaide.
Toen kwam Nel in de vroegte binnen te zeggen dat ze straks vader hadden opgepakt, die meteen weg moest. Ze ging zo weer weg en zei: Ik krijg hem wel vrij. Daar lag ik, net zo als het geval er lag, en ik hoopte op vrijmaking omdat Nel het zo zelfverzekerd zei. Ik kon er verder toch niets aan doen, en maakte me verdienstelijk door een verzoekje te schrijven aan Goedhart, omdat moeder v. Maldechem even haar man wilde gedag zeggen. Met al haar gebektheid bewerkte ze hem later, toen hij was gekomen. Hij vertrok nadat ze hem dwong te beloven terug te komen, en we bleven weer in afwachting. Ik geloofde al dat niemand hier weg hoefde, toen Goedhart terug kwam en zei dat de laatste mannen uit het Weeshuis net waren vertrokken, zodat moeder v. Maldechem’s kans was verkeken, en onze kansen zeer vergroot waren. Het moest al gek wezen dat we met een auto werden weggebracht nu nog.
De tijd verstreek en de zaak scheen rustig, tot we hoorden dat de boot los was, en te voren Nel al binnenkwam met het bericht dat vader vrij was, en met de andere vrijgemaakten hier in het Revier werden ondergebracht. Ook van Maldechem was vrij, die later bij zijn vrouw stond te huilen, terwijl zij razend plezier had zonder tranen. Nu begon de vrolijkheid pas goed los te komen. De mannen waren wat overstuur maar dat klaarde al gauw op. O. Teub was er ook bij met alle babbels die hem eigen zijn.
Nel had eerst op Texla willen proberen (6.15) maar werd niet gauw genoeg toegelaten. Toen naar het Revier, en naar de Commandatur die dicht was. Naar Oosterend, terug met de chef, die op Texla het woord deed, en zei dat er niets aan was te doen. Nel wilde de Ortskommandant aanklampen, maar hij had geen tijd meer, en reed naar Oudeschild. Nel vliegend op de fiets heen, dwars door de wacht, waar niemand door kon, eerst alle mannen voorbij. Op de haven driemaal de Ortscommandant aangepakt, tot hij overtuigd werd, en vader liet plaatsen bij de anderen boven de 55 jaar. Anders was hij ondanks zijn leeftijd [56] nog weggeraakt, want hij stond achteraf met 4 a 5 anderen op de zwarte lijst. Nogal een eer, als het goed afloopt, al kwam hem die eer niet toe.
Van der Ban kwam bij ons. Jan Daalder met asthma-aanval in de voorkamer en de rest naar boven. Het was een heidense drukte met veel vrouwen, zodat we nog weer het slachtoffer werden van het kiekspel met meewarige blikken, en vergast werden op voorbeeldig toneelspel van Ali van Teun Pankoek, en na haar verdwijnen ons gemoed flink luchtten. Alles was nu voorlopig in het reine, en we zetten er allen een dikke punt achter, die later met geen enkel gerucht en ouwewijvenpraat meer weggeveegd kon worden. Ik kreeg kwattarepen, heerlijke soep enz. wat me tienmaal meer raakte, dan alle ellende die we hadden meegemaakt.
Glashard en nuchter, maar met goedheid enz. ben ik zo sentimenteel, heb ik nu ondervonden.
We kregen zo ongegeneerd veel te eten van de Centrale Keuken, dat ik overhield, en de hele middag was opgeblazen. De wacht werd sterker, alles lui uit het Gerritsland, erg geschikt en gemoedelijk. ’s Middags kwamen Nan’s moeder en Dia even kijken, en allerhand anderen, zo even de kant langs.
Tegen de avond kwam al het bericht van de aankomst van de boot, alles in goede stemming. Toen werden 2 vrouwen, Geertrui en mevr. de Waard, lachende binnen gebracht, daar hun mannen zoek waren, inplaats van naar Assen. Ze trokken zich nergens wat van aan, lachten, gingen aan het werk, terwijl Geertrui al gauw de leiding kreeg, zodat zuster Vonk het niet zo druk meer had.
We wilden op tijd gaan slapen, maar eer het bivak van de vrouwen en de wacht was uitgespreid op de grond, was het al niet vroeg meer. En toen het donker was begon de pret, want een Kauk. ging zo ongegeneerd snurken, als we nog nooit hadden gehoord. Op het laatst brulde ieder van het lachen bij iedere nieuwe zet die hij deed. B dacht dat hij biggen moest, vrouw Gerritsen dacht dat er een toet in huis was, en ik gilde om mijn druppeltjes, want we waren het einde nabij. Toen ging B met een lucifer schuifelend langs de bedden naar de voorkamer, als een oude kromme wiek, zocht over de grond naar den dader, trok hem aan een poot, en toen het snurken ophield, bracht hij hem aan het verstand, dat de gemeente heus niet kon slapen van zijn chrrchrr. Jan Agter trommelde boven vanwege onze onrust en zijn zenuwen en de rust keerde langzaam. Toen zette v/d Ban in, en het duurde nog lang voor ik sliep.

7-12-1944. D. Ik draafde al vroeg naar de keuken, was vrij goed, maar bij de cigaret na het eten was het mis, en hield ik me onder de wol. Verder lezen, roken, wat eten en praten. Het kon niet mooier. En een innerlijke rust die weldadig aandeed.
Bea van Maldechem was weer opgebracht omdat ze (onwetend?) was thuisgebleven. Haar moeder ging naar huis. De wacht kwam af en toe even binnenkijken en lachte iedereen toe, de anderen zaten aldoor bij de kachel. ’s Middags kwam moeder met Hans en anderen, en een stroom vrouwen, met een nog groter stroom kletspraat, zodat, toen de storm wat luwde, B zowel als Piet als ik, bekaf waren en een uurtje gingen rusten. Het kostte moeite om de goede stemming te handhaven in ons paradijsje, tegen alle geruchten, en ik keek het vrouwvolk voor een groot deel liever weg. Ik kreeg aanzegging van Oberfw. Himms dat ik kon vertrekken, maar ik zei dat ik nog niet kon. Later werden mijn papieren gebracht, ik mocht blijven tot ik naar huis kon lopen, wat iedereen toejuichte. Ik keek even boven rond, maakte met Orodogan kennis, die van ellende aan de drank was.
’s Avonds kwamen we allen uit bed en zaten om de tafel, behalve Piet Swarthof, en langzaamaan begon een regen van moppen, steeds mooier en schuiner, terwijl de Duitser en de Kauk. op het goeie moment dapper meelachten of hun mond hielden. Zuster Vonk had er voor gezorgd dat B en ik om 10 uur nog een bord heerlijke pap kregen. Tot op bed vlogen de moppen over en weer, meest van B, van der Ban en mij. Ik wist niet dat ik er zoveel kende, en vooral de knakworst met het bier in de pot sloeg bar in. Ik had met Janus van bed geruild, omdat het te koud was bij de serre, en had nu ruimte om visite te ontvangen, terwijl de schoorsteenmantel dienst deed als tafel. Ik baadde in weelde, zo vrij en eens onder elkaar.

8-12-1944. V. De hele dag vrijwel in bed gebleven, uit voorzorg en omdat het me best naar het zin in. Een mens is lui voor hij het weet. Vreemd dat ik thuis lang na het eten pas kan roken en hier doe ik het bijna door elkaar. Mevr. Schakel, tante Suus, dr. Renout, moeder, vader, Hans, Nel, tante Marie, bezoek te veel ’s middags. Dat zet zich neer op je bed, met de rug naar je toe, en praat honderd uit met elkaar, terwijl ik achter hun ruggen om naar B gekke gezichten trek.
Af en toe komt Janus om en praatje met wien ik het bar best kan hebben. Tegen twaalven me weer op bed geschoren en me in de keuken gewassen.
Diepe gesprekken met B en ook anderen gaan er in als koek. Thuis willen ze verdold dat ik uit het Revier ga, maar ik bedank er feestelijk voor en heb steun van alle andere patienten. Ze wten helemaal niet hoe ik ben. Bovendien, hier herstel ik en thuis val ik in de oude tred en zie er erg tegenop. De banden zijn eindelijk losgegooid en nu is het een toer om ze weer bij elkaar te binden. Je wilt toch altijd graag jezelf wezen, en daarom is het eigenlijk niet goed om, ziek zijnde, voor gezond te willen doorgaan, want dat wringt ten enenmale.
Na het bezoek zocht ik verfrissing in de koude hal, waar de wacht een lichtje op me richtte en een zachte stem me aanraadde naar binnen te gaan, omdat het hier koud was en ik krank. Ik kende hem al van gistermiddag (ook in het donker) toen hij werd voorgesteld als degeen die mijn bagage had gedragen. Ik bleef op de trap een poos bij hem praten, en hij voelde zich groot, dat hij mijn hele familie al kende. Hij heet Nikolefv en is 28 jaar oud, bar goedhartig en blij als ik zo met hem bemoeide toen hij wacht had. Hij kon een cigaret grif missen. En ik ben de hemel te rijk met zoo’n nieuwe, vreemde kennis, die zo ver weg woont, en heel wat ellende in zijn hart meedraagt. Dan probeer ik altijd er achter te komen, en dan te laten voelen dat het me niet onverschillig laat, wat dan als een troost en verlichting moet worden opgevat.
Na eten hield ds v.d. Leer een mooie avondsluiting met een gedachte en een brief aan hen die weg waren. Het was zichtbaar ontroerend, een jongen huilde en mevr. de Waard had een bloedneus, maar daar verkies ik niet aan toe te geven. Daarna hield B een prevelement over ’s Werelds leed door ’s mensen schuld, waarna de Katholieke, critische en christelijke afdeling fel te keer ging tegen een kwestie die B m.i. juist buiten beschouwing had gelaten, geloof tegen ongeloof, zodat het zijn doel miste. Maar ik genoot. We aten koffie met appelgebak, hadden oliebollen, pannekoek en gebakken vis en weet ik al niet meer.

9-12-1944. Z. In de vroegte naar boven om brood en met een uitbrander naar beneden, omdat ik weg moest, omdat het zo gevaarlijk is enz, maar waarom? Enfin, ik besloot te gaan inplaats van morgen.
De ziekenafdeling werd gezwabberd, zodat we allen het bed werden uitgejaagd. Ik hielp aardappelen schillen want de centrale Keuken verkozen we niet als van ons slag zodat alles uit de Lindeboom komt. Daarna zaten B, Swarthof en ik om de kachel, het ereplaatsje voor zieken, met v/d Ban, en we keuvelden over allerhand, later B en ik over gisteravond, waarbij hij het met me eens bleek dat de oorlog een natuurverschijnsel was.
Ik had juist verteld dat ik zou vertrekken, toen Himm de Ausweise van de vrouwen terugbracht, uitgezonderd Geertrui. Ze waren gauw foetsi, behalve mevr. de Waard, die bleef tot alles weer op stel was. Zo zag je alweer. Alles is nu georganiseerd, met Hermes en Geertrui als kopstukken. Net een klein staatje. Tegen etenstijd lagen we weer kwiek in de frisse bedden boven de gedweilde vloer, of het een echt ziekenhuis was.
Als Goedhart binnenkwam deze dagen, kon het min of meer onheilspellend stil zijn, en als hij weer weg was, bleek duidelijk dat ieder hem als de ergste dader beschouwde.
Schilpzand bezocht B en v/d Ban zette meteen ‘Oranje boven’ in, wat ze allen overnamen. Een burgemeester of een Duitse arts liet zich niet zien. B werd af en toe aan de kaak gesteld. Verder leefden we los van buiten, wisten van weer en wind haast niets af, en leefden in goede harmonie onder elkaar. Ik denk dat niemand zich eenzaam voelde en je zei meer van jezelf, dan je anders ooit deed. Kees Kok kwam in een vertrouwelijk gesprek met een plan tot zelfmoord van eerder aan de dag, wat toch zeker geen gewone praat is.
Ik bekeek de foto’s van B, alle prachtig, en een die ik het allermooist vond. Ik mocht van hem een grote in de boekhandel uitzoeken, en laat die photo levensgroot daar liggen met nog slecht 2 andere. Dat kon werkelijk niet beter.
Na het eten kwamen de bezoekers, en al gauw waren mijn dekens meegenomen en nam ik afscheid van bed. Na veel gescharrel had ik alles op orde, trok mijn schoenen aan, waar de modder van het Gerritsland nog aanzat. In ’t Revier liep ik op ‘onze klompen’ samen met B en P. Swarthof. Tegen vieren kwam het afscheid van zowat 20 man, met beste wensen, toen de wacht en het contact was voor een goed deel verbroken, want ik behoorde niet meer tot de gemeenschap, zoals ik bij latere bezoeken pas bij allerlei dingen kon merken. Ik kwam dan telkens uit een andere wereld.
Via de boekhandel naar Huysman. Zo kwam ik weer in de sfeer van gejaagdheid en zenuwachtigheid, omstuwd van loze geruchten, die toch hun werk deden.

10-12-1944. Z. Barbaars geslapen in Dia’s bed, want de dekens van Nan’s bed waren verstopt wegens geruchten van dekenvordering. Als ik dit schrijf is het 30 December. Bij o. Jo en t. Suus wat gepraat, en na de middag al gauw naar het Revier, ontvangen met bericht dat Geertrui voor alle dagen naar de Kaukasiërs moet, Maandag te beginnen. Maar ze doet het niet. Tijden met B gepraat en gerookt, en toen met moeder en Hans naar huis door regenweer.

11-12-1944. Geruchten over meisjesvordering. Mijndert verongelukt. De mannen zijn via Leeuwarder vliegveld voor een deel in Fries blijven hangen, terwijl de rest met alle anderen in ’t krankzinigengesticht Port Natal zijn ondergebracht. Er zal over de mannen hier vanavond vergaderd worden met den burgemeester, die er het hoogste woord schijnt te voeren, alles vlgens Erler. ’s Avonds vliegerij met afweer.

12-12-1944. D. Oude Sinterklaas. De vergadering is tot nader order uitgesteld. Leiden is last, want het Weeshuis en de Uloschool worden van vers stro voorzien. De grootste helft (behalve ik) brengen zoiets in verband met het Revier of een nieuwe razzia. Maar wien moeten ze nu nog weer achterna zitten?
’s Middags naar de boekhandel om de prachtige wulp, toen het Weeshuis gezien, waarover nu niet gelogen bleek, en door den burgemeester aangevaren, die verrast was, want in Amsterdam al had gehoord van het ernstige ongeluk van me met hersenschudding, zowat op sterven na dood. Eindelijk in het Revier, waar ik kletste met Wim Gr. en Janus en later met B. Ik kan merken, en goed, dat de tijd in het Revier me goed heeft gedaan. Vooral na eten is het merkbaar. Bovendien heb ik nu geen last van mijn ingewanden.

13-12-1944. W. Al tamelijk vroeg naar het Revier, waar alles in het gareel was, zodat ik weer gauw vertrok. De geruchten om het Weeshuis doen nog opgeld. Alle papieren verstopt. Begonnen aan een uitgebreide brief aan Nan, die wel even zal opkijken, en in zorg zitten.
’s Middags even naar Visser, en ’s avonds geprobeerd te spinnen. Verder gaat het vorderen van vrouwen nog hard door, zoals men zegt. Je ziet weinig mensen, er zijn geen auto’s en zowat geen fietsen, maar het gerucht waait zeker met de wind over Texel. Enfin, als het een waar bericht is, heeft zoiets toch weer zijn voordelen.

14-12-1944. D. De militaire arts is in het Revier geweest, heft alle namen opgeschreven en de zieken een beetje bekeken. Verder niets gezegd, dus maar weer afwachten. Erg belangrijk is het vast niet, anders werd zoo’n zaak wel vlugger afgewerkt.

15-12-1944. V. Verder geschreven aan de uitgebreide brief voor Nan.
Het was vriesweer toen ik naar het Revier ging. B werd weer aan de tand gevoeld, algemene opinie is tegen hem. Schilpzand was weer bij hem geweest, was ook op Texla geweest. Verder was alles hetzelfde. Geertrui is er gebleven op algemeen verzoek, want er was geen vaste vrouwenhulp. En het lukte, terwijl ze bovendien nog een fietsvergunning heeft, en nu en dan naar huis mag. Vrouwenvordering voor het graven van gaten langs de weg.

16-12-1944. Z. Brief van Riet [uit Den Haag]. Met 6 man 1 brood per dag. De plundering der winkels, doodgeschoten jongen 3 dagen in een etalage. Alles moet hopeloos zijn. Razzia op mannen van 18-40 jaar.
’s Middags naar Job. Terug naar huis kwam ik B tegen, wat me zeer verraste natuurlijk. Hij bleek met 9 anderen vrij te zijn, terwijl de anderen het Sperrgebied moeten verlaten, met vrijbewijs, terwijl ze zelf hun onderdak mogen kiezen. Daar had ik nu juist niet op gerekend. Ik dacht al gauw aan Griet en Wim Jimmink [in ’t Zand, als onderdak voor vader] en was de eerste met dat adres toen ik gelijk met moeder en Jan thuiskwam. Ze brachten een brief van Nan mee, die me sentimenteel maakte om een paar regeltjes.
Er is vandaag een 40 man na een afbeulende tocht uit Assen thuisgekomen. Wim Roeper was van Januari ondergedoken, meldde zich en ging naar Assen. Net voor het vervelend werd, vrij naar huis, en kan nu weer overal rondlopen. Zo zout heb ik het nog nooit gegeten. Je moet maar boffen, is het tegenwoordig.
Bioscoopkaartjes moeten vooraf op Kommandatur gestempeld worden.

17-12-1944. Z. Op snor naar adressen natuurlijk. ’s Middags naar het Revier, waar het aardig was uitgedund. Voor Janus was het jammer dat hij weg moest, vond ik. Swarthof, Kees Kok, Thijs Witte e.a. waren weg. Kieviet niet met zijn Ischias, ook Daalder niet met zijn asthma. Geertrui is nu vrij, maar blijft tot de mannen Vrijdag weggaan, wat zeer wordt gewaardeerd.
’t Kan me niks verdommen, al zien ze mijn blote kont, zei o. Teub na de beslissing gisteren, toen hij zich moest verschonen.
Via Nan naar huis met moeder. Nel was op snor naar vergunning om naar ’t Zand te gaan.
Aan de overkant is het nu honger en dood geworden de laatste paar maanden. We wonen op een eiland en merken het niet, maar de mensen zakken dood ineen, en maken dagreizen voor een handje levensmiddelen. En wat doe je ertegen?

18-12-1944. M. Molenvordering, op Bloemwijk werd hij al weggehaald. Een poosje later verdwenen nog 4 a 5 molens, maar dat deden de Texelaars zelf. Onze lag ook gauw uit elkaar beneden. Nel was bij Boer de Ortskommandant, die zei dat we hem mochten houden, omdat we al zoveel misten blijkbaar. Verder kon vader nooit vrijkomen, want hij stond op de zwartste lijst. Er was al maanden een ploegje Texelaars aan het werk om stiekem gegevens te verzamelen, waarnaar je dan als al dan niet staatsgevaarlijk werd aangeslagen. Vader heeft Kees van Herman eens de huid volgescholden, verder is er nooit iets geweest, dus we raden verder niet.
’s Middags naar Job. Vliegerij ’s mogens om 1 uur, afweer erbij. Prachtig brief van Cor ontvangen, over zijn verhouding tot zijn meisje, die nu verbroken is.

19-12-1944. D. Verjaardag van Jan, die eerst thuis, toen in het Revier en ’s avonds met Wim Bakker weer thuis werd gevierd. Er is een groot Duits tegenoffensief aan de gang aan de Belgische grens. De mensen laten hun koppen al haast weer hangen. Ik zeg: het wordt niet uitgevochten, maar was dit wel het geval, dan toch met Juli de vrede. En verder basta ermee.

20-12-1944. W. ’s Middags met moeder naar het Revier, waar ik een poos met Kievit praatte, over wiens geval nog nader zal worden geoordeeld. Elke dag mogen 8 mannen van 6-8 naar huis, als bepaalde burgers zich borgstellen. Janus kwam vrij vandaag, net toen hij thuis was, dus een reuze verrassing. De burgemeester in Amsterdam zal nog spreken over de 4 boven de 60, maar niemand geeft er wat voor.
We kwamen aan bij t. Marie en werden meteen in het zware gerucht gedompeld, kersvers van de secretarie, dat de mannen tot 40 jaar wegmoeten. Er viel niet veel regen te zeggen al geloofde ik het niet. In het Revier zei Kelder, dat de toestand dezelfde nog was, dus basta ermee. Toch kwam het rechtstreeks van de secretarie.
Toen we terug gingen, liep Wim Grisnich’s moeder met een huilgezicht, want ze zouwen ze met Ausweis naar Den Helder, en dan zonder verder sturen, zodat ze hulpeloos waren overgeleverd aan de heidenen. In krachttermen zowat heb ik haar wat verteld, ze keek tenminste me nogal schuw aan, maar ze geloofde het toch. In ieder geval haalden we pas weer op toen we buiten Den Burg naar huis liepen en goddank niemand meer konden tegenkomen. Al geloof je niks, dan kan je nog gek worden van die geruchten, en ik voer gewoon een anti-gerucht-campagne, zo heftig dat ze me soms voor een halve grootsmoel aanzien, en wrevelig worden, want dan zouden ze nog liever hebben, dat je een beetje geloof hechtte aan wat ze zeiden, of tenminste onder de indruk raakte.
Ondertussen moeten de Duitsers 30 km van Luik zitten, en vragen de mensen telkens: Is je vader al thuis? Bij het huis van Kees van Herman loop ik langzaam, maar met het hoofd omhoog. Ik had nooit vroeger gedacht dat je zoiets zomaar spontaan kon doen.

21-12-1944. D. Om half 7 was vader al thuis. Allerhand moest worden geregeld. Na de middag ging ik even naar Visser en kwam met winterbloeiende Erica thuis, waar t. Afie, Marie, Miek en Robbie kwamen, een oorverdovend gekwek en lawaai en gelamenteer en gezucht, zodat het flink opfriste toen al dat rokkengetoeter verdwenen was. Na het galgenmaal bracht Nel vader weg tegen half 8, moeder huilde nog een poosje, en toen Nel terug was om half 10, was alles, zoals het de eerste tijd zal blijven. De Postenführer zal in Januari een troef uitspelen, maar dat is iets wat mee in de lucht hangt.
Gisteren was Nel naar Griet, waar vader morgen heen gaat. Ze rijden op fietsen, en als je per dag 2 verschillende Duitsers ziet, mag je niet klagen. Op Wieringen was Zaterdag officieel razzia, maar bij ’t Zand is nog nooit iemand weggehaald.

[Simon Daalder (1908-19xx) van Oosterend, uitgegeven in 1982:
25-11-1944. Razzia’s gehouden en volgens lijsten vele van onze vooraanstaanden ingerekend. Een gedeelte wordt direct op transport gesteld naar Assen. Onderweg naar Oudeschild weten enkelen te ontsnappen en duiken onder. Doch ruim een dertigtal blijft hier nog 3 weken in de Hogerstraat opgesloten, waar ze van de burgers veel sympathie ontvangen en op van alles worden onthaald. Dat valt het besluit dat ze van het eiland moeten worden verbannen. Ze mogen daarbij zelf hun plaats van inwoning bepalen. Ze worden als staatsgevaarlijk gekenmerkt en verlaten enkele dagen voor de kerst ons eiland.
Onder het zingen van Vaderlandse liederen verlaten ze per boot de haven van Oudeschild. Dat was een groot moment].

22-12-1944. V. Kortste dag, zo mooi en lang als het kan, met 2 V I, ’s morgens vroeg. Bij het open raam gezeten van in de vroegte af.
Aftocht der bannelingen, waarbij Nel aanwezig was. De stemming was goed natuurlijk.
De molen weer op dak. ’s Middags naar Job, in de Dennen 4 Kauk. ontmoet, waaronder Nikolefv, die zeer mistroostig keek toen ik van vader zei, en me met een cigaret probeerde te troosten. Ik mag ze toch wel graag, om die gemoedelijke meeleving, terwijl ze zelf niets hebben practisch. Ik wil hem vragen thuis eens te komen en hoop hem er plezier mee te doen. Alleen spreekt hij weinig Duits, wat een handicap is.

23-12-1944. Z. ’s Middags naar de Dennen om sparrengroen en bessen van de Gelderse roos, die in vol ornaat de struiken nog kleuren. Ik zag mijn Kaukasiërs niet, wat me speet.

24-12-1944. Z. Naar mevr. Schakel met boter en eieren. Haar man werkt samen met Nan, ds de Visser, Jullens, jongens van Hin, een Bonte Dinsdagavondtrein volgens Nan.

25-12-1944. M. Ik schreef de brief aan Cor af.
Thuis zat en ging Akebuurt, toen zat en ging Keetjebuur want de Postenführer kwam… met Weihnachtsgeschenken, een zelf te maken truq voor Hans, ganzedons voor moeder, 4711 voor Nel en ‘Isola bella’ voor Nel en mij. Ibisshag in de zak, wat bar rookte. En vanmorgen rookte ik Willem II. Ik heb er nu nog 2 over. Maar daar kom ik niet aan, want de ene is aan Nan beloofd, en ik verkies niet zonder te zitten als hij hem oprookt. Wat zal het smaken in een koesterend Julizonnetje.
Ik reken eind Juni de vrede op redelijke gronden, maar ook zonder dat merk ik dat je er vrijer door kan leven, ook al lijkt het waanzin. En als iemand profijt van zoo’n gedachte heeft, laat hij dan lak hebben aan de werkelijkheid. Een mens leeft toch altijd op zijn ideeën.

26-12-1944. D. Ik postte Nan’s brief (koerier nog niet weg). De maan stond al haast vol aan den hemel en straalde door het twijgenkrakelé der iepen.

27-12-1944. W. Nel kwam al op tijd terug van vader die het goed maakte. Mevr. Blok v/d Velden was hen meegereisd tot het station en probeerde hen over alles uit te horen. Dat is een geraffineerde. ’s Avonds kwam Erler nog even. Vorige week hebben ze Gert Roorda bij Klaver gepakt. Twee strafgevangenen aan Cockdorp hadden met een tekening erbij, hem en 4 anderen daar in de buurt verraden. De anderen zijn niet gepakt, al zochten ze tot Westergeest door. De nieuwe, Sjors, een eersteklas bandiet met een wapen, had de leiding.

28-12-1944. D. Roorda gisteravond in de lichte maan ontsnapt en niet meer gevonden. Heel Oosterend ’s nachts doorgezocht, waardoor een ander gevonden werd. Hij werd ook zeer sloom bewaakt.
Dag in dag uit rijden nu de wagens hout uit de Dennen voor iedereen. De dennen dunnen dik. Naar Job die met brieven het bos in was. Kwam later achter de Fonteinsnol langs thuis, omdat Dick Sten achter hem aan zat, zonder hem te kennen, want Job had een hoed op, en in werkkleren zag dat loeder hem nooit. Hoe hij Job zo gauw verdacht vond? Dat komt zeker door bloedhondennatuur. Vanzelf dat je nu af en toe naar het raam keek, zonder reden. Ik was al van plan om vóór Nieuwjaar mijn Ausweis te verlengen, maar nu staat aangeplakt dat je het moet doen, en Dinsdag van de secretarie kan afhalen. Dus wordt hij vast wel verlengd, en voor iedereen.

29-12-1944. W. Gasverstikking van Geertje Frank door kolendamp, haar moeder ernstig ziek, haar vader in Assen. ’s Middags vroeg naar Texla, waar we dit keer in een paar minuten klaar waren. Het zit vast goed.

31-12-1944. Z. Gevlieg en afweer van Vlieland. Naar Den Burg. Eieren bij Molenaar gebracht, waar in eenmaal zieltogend terneder lag.
Geruchten over melding van 16-40 jaar, wat was aangeplakt. Thuis moest en zou Nel naar de Grenzschutz, Karl Antonie kwam haar ophalen, en na veel gelamenteer vertrok het tweetal. Moeder en ik vierden Ouwejaar met oliebollen en een glaasje zuurtjeswater, tot 10 uur, toen we geen oliebol meer moesten, de kachel koud werd, en het bed stond te roepen. Zo was onz Ouwjaarsavond, dus een goed besluit. Jan was bij Vlaming.