9-1-1943. Z. Elke avond wel vliegtuigen in de lucht die voorbij gaan.

16-1-1943. Z. Geen rokerij kunnen kopen, zodat ik morgen op Nan moet teren, die met zuinig beleid en Belgische Zwartehandelshag altijd nog wat heeft te roken.

18-1-1943. M. Zwaar zeegevecht achter de Krim te zin en te horen.

19-1-1943. D. Vandaag hoorde ik dat Leningrad ontzet is na een belegering van 18 maanden. De halve bevolking gestorven, terwijl 2 millioen soldaten de stad verdedigden. Naar ik meer is enige tijd geleden Rostov weer in handen van de Russen gekomen. Van het Afrikaanse front hoor je maar weinig. En de mensen hadden daar nog wel een gelukkige dag toen Amerika daar begon! Eergisteren grote luchtaanval op Berlijn met verlies van 20 (?) toestellen. 86 gedoden waaronder 50 krijgsgevangenen. Duitse soldaten zouden niet meer naar de radio mogen luisteren.

20-1-1943. W. Een klein voorval heel in de verte bracht de meerderheid der Nederlanders in verrukking. Er is nl. een princes geboren in de West-Indië. Naam nog onbekend. Verwijfde kerels krijgen blijkbaar geen zonen. Nan trok minachtend de neus op, toen ik even over de geboorte begon. Och, je wordt er niet beter van. Als elke princes je een tientje opleverde, zou dat wel anders wezen. Toen maar naar Job, samen naar de Fonteyn, waar niets te zien was, al hoorde je eerst veel geschut.

21-1-1943. D. Margriet Franciska. De bloem v/d Vrijheid. Ik ken ook Jacob v/d Vrijheid, maar dat is een stuk verdriet. Vliegerij naar Duitsland.

27-1-1943. W. Geweldige ophef over de zender over de bijeenkomst van 10 dagen in het stiekeme van Rooseveldt en Churchill te Casablanca met andere geallieerde heren, uitgezonderd Stalin. Dit jaar is het jaar van de daad, van de invasie, van beslissing. Geen conferentie over rhetoriek, maar daadzaken.

28-1-1943. D. Vannacht met angst wakker geworden van afweer dat fel lichtte in mijn kamer.

31-1-1943. Z. In Duitsland zijn van 16-65 alle mannelijke krachten opgeroepen. Ook de vrouwen worden gevorderd. Stalingrad dreigt te ontglippen. Rostov wordt door Rusland genaderd.

[Nu begon het hart van Piet onregelmatigheden te vertonen]
1-2-1943. M. Dr. Renout kwam niet. Dus had ik geen poeiers. Als ik het eten op heb ’s avonds dendert mijn hart door mijn hele romp als een dronken kerel.

3-2-1943. W. Ik hoorde de Engelse zender krakelen over de val van Stalingrad, hetgeen een voldongen feit is. Er zullen meer dan 200000 (230000) soldaten hun leven hebben gelaten, terwijl veel is achtergelaten. Het ingesloten leger zal wel zowat geheel weggevaagd zijn. De Russen schijnen nu 30 km van Rostov te zijn verwijderd. Zal zich ze de nederlaag van Duitsland voltrekken? De mensen zijn optimistisch.
Er is ergens een grote zeeslag aan de gang tussen USA en Japan.

4-2-1943. D. Officieel in de krant bekend gemaakt de val van Stalingrad. De vele offers zouden niet tevergeefs zijn gegeven. Op andere plaatsen zouden hierdoor triomphen zijn of werden behaald. Er heerst 3 dagen rouw in Duitsland en de bezette gebieden, en al wensen de mensen de volgende week wel 7 dagen rouw (niet iedereen), ik voel wel mee met het leed dat Stalingrad aan velen gebracht heeft.
’s Morgens werd een vliegtuig neergeschoten in het Marsdiep, het brandde lang en niemand kwam er uit. Ik heb alleen het schieten gehoord en iets zien vliegen.

5-2-1943. V. ’s Middags om half 3 naar Nan’s huis, waar zijn oom Wim ook was, en gepraat over Hitler als genie, als mens. Daarna cigaretten gekocht en bij Dia aan.

6-2-1943. Z. De regeringspersonen van Italië zijn uit hun ambten gezet en Mussolini heeft die overgenomen. Dus die is nu een soort manusje-van-alles. Ciano is dus ook afgetreden.

8-2-1943. M. Nan kwam laat thuis, praatte van moord op lt.gen. Seyffart, de oprichter van het Ned. Vrijw. legioen, en de moord op de zoon van de proc.gen. Feitsma. NSB ers moesten in uniform zijn en verschillende gebouwen in het oog houden volgens vader.

9-2-1943. D. Ik neem zo min mogelijk beweging voor de rust. Seyffart is dood. (350) studenten opgepakt. Dader ontkomen. Hij werd ’s avonds aan zijn deur geroepen, en zo neergeschoten. Laf, en de gevolgen drukken weer zwaar op anderen dan de dader. Sluitingsuur vervroegd tot 9 uur, terwijl na tienen niemand op straat mag in N. en Z. Holland. Seyffart leefde nog, was blij als een soldaat te sterven en wenste geen wraak op mensenlevens, naar ik hoorde.

10-2-1943. W. Een gerucht zegt, dat alle jongens uit de hoogste klassen van de HBS, Lyceum, Gymnasium uit grotere plaatsen van N. en Z. Holland naar Duitsland moeten (in gevangenschap).

12-2-1943.V. Secr. Gen. Raydon werd bij een aanslag (Dinsdag?) zwaar gewond, en zijn echtgenote enige uren bevoren gedood. Een WA man, die Woensdag van de begrafenis van Seyffart terug keerde, werd ook doodgeschoten. Verder schijnt vandaag brand te zijn gesticht in de Arbeidsbeurs te Amsterdam. Vandaag de Veensoldaten te leen gekregen, het boek over de Duitse concentratiekampen onder toezicht der SS.

14-2-1943. Z. Prachtfilm met een mooie walsmelodie. Om 9 uur direct naar huis bij W.V. achterop, daar we 10 uur binnen moeten zijn.
Vanmorgen in de wilde luchten 18 vliegende forten in groepen van 7 en 11, terwijl op de treintjes van Oudeschild naar het Horntje gemitrailleerd werd, waardoor een stoker getroffen werd en door de stoom verbrandde.
Naar ik nu verneem, is op proc. Gen. Feitsma slechts een moordaanslag gepleegd.

15-2-1943. M. Rostov is gevallen met Worronessisk (?). Zo gaat het steeds meer terug. Alles wordt onomwonden toegegeven.

16-2-1943. D. Er wordt gezegd dat Charkov ook is gevallen, maar de kranten hebben dit bericht nog niet bevestigd.

17-2-1943. W. Er volgen Thommys heel hoog in de blauwe lucht.

18-2-1943. D. Henk Broekman is uit fietsen, evenals de hele cursus van Maarten Mantje, verder ook Ko Hermes. De scholieren worden op school op straat in de overval wagen geduwd, of van bed gelicht. Het is heel erg. De zwarthandelaren Jan Mosk en Jan Trap zijn vel over been. De eerste zei, het geen 2 maanden meer uit te houden, steunde tegen de muur. Voedsel mogen de familieleden hen niet verstrekken. Het gaat op de Veensoldaten lijken, temeer daar mishandelingen plaats vinden. Ik maak me nog niet bezorgd, aangezien ik niet op school of universiteit loop. Ze hebben minder vat op me. Maar toch is het uitsluitend uitgevoerd door Hollanders.

19-2-1943. V. ’s Middags naar Den Burg, waar ik nog een pakje shag kreeg. Geweldige schieterij op 5 bommenwerpers boven Den Burg, terwijl er elders nog meer schenen te zijn. Het daverde. Naderhand vernomen dat bommen op en naast de Werf waren gegooid, waardoor een tweetal straten waren verminkt en een torpedofabriek was geraakt, terwijl met vrachtauto’s de getroffenen werden weggereden. En dat alles met een stralende dag.
In Haarlem moet men om 7 uur binnen zijn, in Amsterdam 8 uur, aanslag op Haarlemse burgemeester, verder de hele mannelijke bevolking bijna telkens 4 uur wacht lopen. Het schijnt steeds erger te worden. Veel kinderen v/d ULO school opgepakt op school, op straat, thuis.

20-2-1943. Z. Schakel even op bezoek. Wim Mulder uit fietsen, na 10 dagen de overvalwagen voor de deur. Ik maak me nu een beetje bezorgd. Een romantische vlucht langs velden en wegen en Texels dreven.

25-2-1943. D. Seys-Inquart heeft dezer dagen uitgebreider bevoegdheid gekregen over het beschikken over arbeidskrachten, zodat natuurlijk de poort naar Duitsland wijder open staat. Ik sta nergens ingeschreven, noch als studerend, noch als werkend. Hoe lang zeil ik er nog tussendoor? Volgens zeggen moet Jurrien Beumkes en enkele anderen die bij de gemeente werken, naar Duitsland. Frauduleuze slachters dezer dagen in arrest genomen. Ze zullen uitgebeend worden. Verschillende Texelse jongens zitten al in de Ned. Arbeidsdienst, die een vooroefening voor het militaire leven betekent, maar niet direct een hondenleven van je vergt.

26-2-1943. V. Troepjes Thommys in de lucht, waar niet op werd geschoten. Ze schijnen vrij spel te hebben. De stemming in de kranten is veel veranderd in de laatste maanden. Soms lijkt het op een voorbereiding tot een desillusie. Bravour vindt je niet, wel een soort noodkreet om toch vooral in te zien dat het Bolsjewisme een mensengevaar is, en dat Duitsland alleen, met inzet van alles en allen, dit gevaar kan afwenden. Een soort beroep op ieders gezond verstand, wat evenwel vergeefs is.

27-2-1943. Z. De dag werd weer prachtig, terwijl in de verte vaak onafgebroken gedreun was te horen. Er werd ook gevlogen. Vannacht en gisteravond afweer van Den Helder, hetgeen nogal enerverend was voor me. De twede keer uit bed om 3 uur, terwijl het afweer vrij laag over de grond nu en dan recht op mijn kamer gericht was. In mijn angst wist ik niet precies waar het vliegtuig belandde, waarvan het geronk zomaar ophield. Als het viel, dan niet op Texel.

28-2-1943. Z. Henk Broekman gesproken, die puur bang was voor den burgemeester. Ik niet zo. Denk wel veel over schuilhouden. Hans Mulder gezien. Ko op Texel.
Door bemiddeling van de burgemeester behoeven de gemeentelui niet naar Duitsland. Een ieder vlast op de invasie. Ik krijg ook wat de kolder, maar weet dat alles onzeker is, en dat we het alleen zo maar graag willen. Laat ik me misschien wat meeslepen omdat mijn positie kritiek wordt? Hoevelen zullen nog het houten kruis krijgen?

3-3-1943. W. Sinds gisteren weer om 11 uur binnen. Naar huis gaande, een groot rood schijnsel boven de duinen dat afzakte, maar niet verdween. De vuurtoren brandde, teken van een convooi, aldus dacht ik dat een tankboot in de lucht vloog, o.i.d.

4-3-1943. D. Naar de Dennen, nadat ik 19 bommenwerpers (en een jager) in de lucht boven ons zag, waar zeer achterlijk op werd geschoten. Pas in het bos bij de stobbetrekkers of we hoorden weer mitrailleurs etc. en renden op de bosrand tot bij Van der Star [Ruige Landje, nu Rozendijk 21 (denk ik)]. Wat ik zag was een groep van 28 bommenwerpers, en daarvan gescheiden enkele toestellen, omringd en beschoten door vele jagers. Totaal aantal toestellen schat ik op 50-60. Vlak hierna maakte een groot toestel een looping en ging zig-zag, vrij langzaam recht naar beneden waar het met een geringe klap in brand vloog. Ergens bij de Postdijk gebeurde dit. De grote groep heb ik niet meer gezien. Hierna zag ik verweg (met de andere jongens) een vliegend fort aankomen recht in onze richting en ik riep dat ze getroffen was. Al gauw (nog hoog) maakte zich een stip los van het toestel en kwam als een draaiende komma naar beneden. We volgden het toestel, zochten dekking, en waren erg zenuwachtig, of liever overrompeld. Het daverde in de lucht door de herhaalde aanvallen op het zakkende toestel, dat zich in rechte lijn handhaafde, en achter de duinen tenslotte verdween. Dadelijk daarop zag ik de parachutist, die ik een tijdlang niet kon zien doordat ik me dekte achter het huis.
Je kon niet alles tegelijk zien. Ik zag Job naar de vliegenier rennen, kreeg ook het idee om heen te lopen, tegelijk met 2 soldaten, die hem gevolgd waren met de ogen, en zenuwachtig niet goed wisten wat te doen. De een riep van schieten, de ander suste dat er niet werd geschoten, moeder Van der Star krijste en gilde en gierde, en zond in het openbaar een telegram naar hare moeder Gods, en hield haar man aan zijn jasje tegen. Alles was vrij verward, maar ik was zeer positief, en behield mijn verstand, evenals verschillende anderen.
De parachutist lag op 100 m afstand te worstelen met het scherm, en Job hielp hem al aan zijn riemen, toen ik aankwam.
Ik wilde veel vragen, vroeg alleen “Are you hurt” en dat hoorde hij niet. De Duitsers schreeuwden van weggaan of we schieten, niemand schonk veel aandacht. De jongeman (± 21 jaar) was wat in de war en zei weinig. Hinkte wat, en had een tand door de lip. Hierna hadden we internationale optocht van 3 vertegenwoordigde naties. Van der Star pikte gauw de kleine parachute in. Ik keek ook nog rond, probeerde Job met de riemen te helpen, maar had er geen verstand van. Kreten over invasie werden gehoord, en Hogenbos kraste van sla ze dood, zag er uit als een dier, en was weg van de zenuwen. Ik lachte hem uit en haatte hem.
Er kwamen verschillende Duitsers van Den Burg op de fiets, terwijl geen enkele auto te zien was. De optocht koerste al gauw naar Den Burg, terwijl de Thommy bij een Mof op de stang zat en een cigaret kreeg. Ik kan niet anders zeggen dan dat hij goed werd behandeld, al raasde de ene mof wat, hetgeen misschien meer aan ons vrijpostig gedrag was te wijten.
De hele middag rumoerde het hoog in de lucht, maar ik zag nooit wat. Na het gebeurde kwamen de praatjes los, waar ik weinig van schrijf, omdat het wel weer hutspot leek. Heel waarschijnlijk is, dat nog 2 parachutisten (in het Noorden) zijn gedaald, terwijl de boot drenkelingen in een rubberboot heft opgepikt.
Het is me meegevallen dat ik ondanks mijn overspanning veel waarnam, en nuchter bleef. Alles maakte veel indruk op me. ’s Avonds op tijd te bed, terwijl moeder en vader naar Hendrik Kikkert waren.

5-3-1943. V. Het eind van de week brengt vaak luchtgerucht, maar deze dag ging gewoon voorbij in de Dennen. ’s Avonds weer veel vliegerij, terwijl er een met brulgeluid naar beneden kwam, toen ik al te bed lag. Ik dacht vast dat het zou neerstorten, maar gelukkig klonk het sirenegeloei over ons huis heen en verdween in de verte. Ik heb bijna elke dag zonnig weer. Wonderlijk voorjaar.

7-3-1943. Z. Van de Haagse posterijen moeten en zijn 150 man naar Duitsland. Zeer veel bedrijven zullen worden stilgelegd, kortom, zoveel mogelijk moeten de bezette gebieden aan de oorlogsproductie meewerken. De krant spreekt veel over Britse terreuraanvallen (Brielle geraakt, school met 17 kinderen gedood) en over het prijsgeven van plaatsen (o.a. Rsjev) volgens vastgelegd plan.
Naar huis onder heldere hemel zonder vliegend tuig.

10-3-1943. W. Neurenberg zwaar gebombardeerd. Lichting 1920, 21, 22 zou moeten opkomen volgens Nel, hetgeen ik helemaal niet geloof. De Ontvanger praatte van definitieve regeling over arbeidskrachten volgende week, terwijl Wim Mulder weer zijn lessen volgde.

12-3-1943. V. Naar Den Burg. Bon 12 A voor 5 cigaretten alleen, bon 12 B voor andere rookartikelen, maar deze en de volgende week was geen shag in de winkel, aldus maar cigaretten gekocht. Mijn gemoed op laag peil, wat nog erger werd toen Henk Broekman vertelde over vervroeging van de examens tot Mei en Juni.
Meisjesvordering voor aardappelschillen en andere weermachtwerkzaamheden. Ko niet gezien op zijn weermachtskantoor. Op Nan’s kamer zitten te treuren over vervlogen schone dagen. Naar huis gaand getracht te fluiten etc. omdat een gezonde geest heilzaam is voor het lichaam. ’s Avonds tenminste Job bij me, samen op de pas schoongemaakte kamer, waar de gordijnen nog niet hingen, en we prachtig uitzicht hadden op het afweer en andere lichtverschijnselen in de lucht.

13-3-1943. Z. Studentenleven door Mussert geordend. Alleen verschillende Delftse studenten blijven gevangen, terwijl verder ieder wordt vrijgelaten, mits belovende dat hij zich niet tegen de bezettende macht verzet. Als het maar geen truc is, om de studenten weer bij elkaar te krijgen voor een nieuwe razzia.

15-3-1943. M. Keelpijn. De Westen moet ontruimd worden van alle levende have voor morgenavond omdat er 3 dagen schietoefeningen worden gehouden. Er wordt nu een complete verhuispartij op touw gezet, vooral wegens gevaar van brand (niemand mag erbij) en eventuele vernieling of inbraak. Zo krijgen wij de stal met koeien van Dick Keijzer.

16-3-1943. D. De verhuizing in volle gang, tenminste van het nodigste en kostbaarste betreft. Pakken stroo of lammerhekken voor de ramen.

17-3-1943. W. We hebben een logé, Frans Witte, vader van 9 kinderen, in verband met de ontruiming van de Westen, waar nog niets is voorgevallen. Vannacht moeten de boten varen. Jan slaapt in mijn bed.

18-3-1943. D. Niet goed geslapen. Vannacht veel gerij. Vroeg ’s morgens enkele kanonschoten gehoord. Tegen de middag was alles gebeurd en later op de dag werd alles weer vrijgegeven.

19-3-1943. V. Volgens de krant is Charkov weer in D. handen, terwijl Wjasma volgens plan ontruimd is.

21-3-1943. Z. Bankpersoneel van 18-35 (?) wordt ontslagen, tenzij onmisbaar, hetgeen met Nan eigenlijk het geval is. Daarnaast verwacht hij nog ongevraagde steun van hen, die deze zaken moeten beoordelen. We zullen hopen dat het deze keer ook weer ten goede keert.
Heldengedenkdag. Soort rouwdag, waar ik weinig van en voor voelde. De NSB etc. was zeer actief.
Jan Mosk en Jan Trap zijn gisteren van 6 maanden voorarrest, uitgebeend naar huis gekomen. Jan Lina, werd tenslotte doodgeschoten. De Veensoldaten. Met Kerstmis een liter water en een prik kool. Invasie is erg, maar brengt verademing. Churchill’s naam valt als een vloek, zo vaak genoemd. Het is pappen en nathouden.

22-3-1943. M. Het meisjesvorderen is in volle gang op heel Texel. Of Nel ook gevaar loopt? Soms wordt de enige dochter ook wel genomen.

23-3-1943. D. Zwaar gedreun enige keren, achter den Helder. Jan Mosk zat al weer onverbeterlijk en vrolijk in de Lindeboom. In Tunesië groote bres geslagen in de Duitse troepen. Churchill spreekt over 1944. Zeer bemoedigend.

24-3-1943. W. Cor Bakker sprak over de vele brieven die voortdurend in de Kerk worden voorgelezen. De hele kerk lijkt me een staaltje van verfijnde, gecamoufleerde, dictatuur.
Het meisjesvorderen wordt een obcessie. Ze gaan van het ene huis naar het andere, en pikken overal de meisjes aan. J. v. Tetje, A. de With. H. van Sante, enz.

25-3-1943. D. Zwaar gedreun (bommen?) en geroffel achter den Helder, ’s middags.
Front in Tunesië, door Duitsers hersteld.

26-3-1943. V. De hele avond bij afwisseling vliegtuigen en afweer, terwijl, toen ik al thuis was, een granaat over de buurt gierde.

28-3-1943. Z. Gisternacht Duisburg getroffen. Gisteravond golven vliegtuigen met afweer, doel is Berlijn geweest.

29-3-1943. M. Vanmorgen is Nel als werkmeisje gevorderd, om over 14 dagen bij de firma Bermann in ‘Californië’ te werken. Moeder was ten einde raad en verwenste alles. Ik liet het langs me heen gaan, omdat het niet anders is, en het nog zo erg niet is. Ze komt bij Hollandse arbeiders, met 3 andere meisjes, die nog moeten worden gezocht. J. Kooyman, Annie de With, H. v. Sante gaan, meen ik, vandaag al naar Bos en Zee, terwijl o.a. Truus van Twisk en Ali Kiewiet in de barakken van paal 17 komen, die nog eergisteren beschoten werden.
In Tusnesië is de Mareth-linie weer gebroken en verliezen de Duitsers terrein.
Nu en dan een vliegtuig, verder schitterend weer.

30-3-1943. D. Tenslotte naar huis, waar Nel bericht ontvangen had om morgen in dienst te treden. Moeder ’s avonds met t. Marie naar Karel Stoepker, om te reclameren, met het gevolg dat Nel maar 3 dagen zal behoeven te werken. Dat scheelt de helft. Ze zal voor deze dagen f 8,25 verdienen met de kost toe.
Vannacht om 2 en om 5-6 uur vliegtuig net voortdurend afweer.

31-3-1943. W. Nel voor ’t eerst naar Californië geweest om de zaak te reinigen. Ze had er al aardig schik gehad, al was ze nog als meisje alleen.
In Amsterdam zijn Zaterdag de bevolkingsregisters verbrand door personen in politie uniform. F 10000.- beloning voor inlichtingen. De Joden mogen na 10 April nog maar verblijven in 3 provincies, w.o. N. Holland. Tijdens filmjournaals de zaal niet verlaten of betreden boete f 500.-

4-4-1943. Z. Nel kwam klokslag 11 binnen, hetgeen weer de nodige hartkloppingen teweeg bracht.

5-4-1943. M. We bleven in donker praten over de stemming en verhouding in het bos, die Job niet naar de zin was. Er wordt inderdaad geluierd als bij de Weermacht of werkverschaffing.
Daar we de tijd vergaten, moest Job om 11 uur nog hals over kop de deur uitgeloodst worden.

6-4-1943. D. De kranten staan nog vol over het bombardement van Rotterdam, terwijl nu Antwerpen op beestachtige wijze is bewerkt, met 2000 doden. De bombardementen vonden plaats van zeer grote hoogte. Er zal worden wraak genomen.

10-4-1943. Z. Vannacht voor ik sliep, een Thommy, die van zee af hier kwam cirkelen, waarna het afweer schoot, en tenslotte een granaat giewerend over huis kwam.

12-4-1943. M. Alle Joden zullen worden gedood, zegt Duitsland. Bezette gebieden zorgen voor het leger.

16-4-1943. V. Mijn studie is een hopeloos geval, maar we doen maar net alsof de zaak wel rustig zit. Om examen te doen, moet ook ik eerst een loyaliteitsverklaring tekenen, dus o.a. na de studie een jaar in Duitsland te werk.

17-4-1943. Z. Om kwart voor 11 vrij fel afweer op een vliegtuig.

18-4-1943. Z. Haarlem gebombardeerd, ± 50 doden (?).

19-4-1943. M. Vandaag werd een begin gemaakt met het slopen van het Mierennest, Paviljoen, Badhotel en de Blinkert.

20-4-1943. D. Verjaardag van onze Führer.

27-4-1943. D. Een pakje shag gekocht. Bommen op Zaandam. Bommenwerper bij het Carlton-hotel in Amsterdam neergestort, waardoor het hotel verbrandt. Vorige week al bericht over sluiting der grenzen der bezette gebieden (tenminste Noorwegen) voor personenverkeer.

29-4-1943. D. Vader bracht het bericht dat alle Duitsers van Texel moesten. Bij Den Burg zei Grieta Roeper, of alle Nederlandse jongens en mannen in het Duitse leger moesten worden opgenomen. Bij Nan hoorde ik dat alle voormalige Ned. militairen weer krijgsgevangenen werden. Twijfel of het alleen het beroepspersoneel gold. In Alkmaar en Den Helder aanplakbiljetten.

30-4-1943. V. Frisch aan het werk om 8 uur, hetgeen tegen tienen gestuit werd, doordat Jan vertelde dat in Den Burg aanplakbiljetten waren met de bevestiging van de geruchten van gisteravond. De hele voormalige Ned. weermacht wordt weer in krijgsgevangenschap gesteld en weggevoerd. Aldus moeten Nan, Job, Ben en W.V. ook naar Duitsland en blijf ik alleen achter. Ik wenste maar mee te mogen gaan. Waarom anderen wel en ik niet? Ik kon mijn gedachten niet meer bij het werk houden en dacht aan de ouders van Nan die ook alleen achterbleven. Tenslotte vond ik het maar het beste om daar in de kost te gaan en wat te kunnen helpen, hetgeen misschien veel verlichtte. In Den Burg werd alles druk besproken. Nan’s vader was somber gestemd. Om les, waar ik doezelde nu en dan.
Terug liep ik even de Parkstraat door en… slechts een oproep tot melding voor beroepsmilitairen was er aangeplakt. Dat was na de zwarte muren, die me omringden, bijna te veel, ik kon wel huilen van plezier. Bij Nan waren ze al op de hoogte. Ik gauw naar huis gelopen, gegeten en op de fiets naar Job gerend met het mooie bericht. Daar kreeg ik een ijskoude douche, door Job’s nuchter “da’s mooi” en tenslotte zijn verklaring het niet eens fijn te vinden. Mijn verontwaardiging kende geen grenzen, hetgeen ik ook niet kon verbergen. Een dergelijke stoïcijnse nuchterheid was me te veel. Ik kreeg het idee dat ik gek was, in plaats van hij.
P.T.T. in staking zodat telefoonverkeer verbroken is. Helder, Alkmaar en Amsterdam om 8 uur binnen. Job wil het spel graag zien spelen, en denkt later toch te moeten. Was nu niet gegaan, noch Wim Visser.

1-5-1943. Z. Tot Job om half 5 kwam gewerkt, toen samen naar Den Burg. Job was in een revolutionaire stemming en geloofde vast, ook opgeroepen te worden.
Nan was in politiek gesprek met heer Moerbeek en had geen tijd voor ons. Foto’s van Job opgehaald en een half uur slecht gebiljart, terwijl we vernamen dat de meisjes van ‘Californië’ opgeborgen waren wegens staking. Volgens Nauta lag in Franeker alles stil, terwijl als waarheid werd verteld dat de treilers in de Rotterdamse grachten werden gereden.
Verder schijnt Brabant zeer onrustig te zijn. Afgezien daarvan moet in N. Holland, Overijsel, Limburg en Utrecht de bevolking van 8-6 uur binnen zijn, door afkondiging van het Politiestandrecht. Er was verder bevolen dat op 1 Mei overal moest worden doorgewerkt.
De melding der beroepsmilitairen moet tussen 7 en 14 Mei plaatsvinden in het Weermachtskamp te Amersfoort. Vooral Zondagskleding, extra schoeisel en wollen dekens meebrengen! Naar huis waar ik direct van Nel vertelde. Tien voor 8 naar Job gevlucht omdat ik het thuis niet hield. 5 over 8 kwam Nel me halen. Alles was leugen. Die van de Slufter waren niet gekomen.

2-5-1943. Z. Om 7.40 den Burg uitgestevend [na de film], langs de brandende klamp bollendek van Jaap Rijk. Leuk om te zien. Opzet?
De mensen zijn gewoon op hol door de staking. Het is ook erg ongewoon voor hen. Je voelt aan hun niet de ernst van het ogenblik. Algemene opinie is, dat de overige militairen na de beroeps zullen volgen.

3-5-1943. M. Allerwege staking, onzeker en niet georganiseerd terwijl Radio Oranje er geen orde in brengt. 18 stakers al doodgeschoten, met wijde omschrijving in de krant.
’s Morgens om 4 uur weer buiten, in belang v/d voedselvoorziening. Boterrantsoen gezakt wegens disorde in melkvoorziening. De fabrieken ontvingen niets. Gerbrandy heeft gesproken. Geen openlijk verzet, slechts lijdelijk, geen. aanmelding en veel sabotage.
De Groeten!! In Den Helder NSB gebouw in brand. Invasie is een hersenschim, waar ik geen last van heb.

4-5-1943. D. Alle staking schijnt voorbij. Totaal 26 doodgeschoten. Misschien brengt 6 Mei nog roering. Bij Nan in het geitenhok hevig gepraat, omdat we weinig tijd hadden.
In Ymuiden electricieitsbedrijf in elkaar, Velsener spoor getroffen. Later gehoord dat 5 bommenwerpers neergeschoten werden met jagertjes, door de versterkte patrouille van Messerschmidts langs de kust sinds enige dagen. Dus een misrekening.
In Tilburg zouden de soldaten partij hebben getrokken voor de soldaten [stakers?]. Hier stelde een soldaat handgranaten beschikbaar. Sinds weken veel ophef in de krant over massagraven bij o.a. Katyn, waar duizenden (nekschot) slachtoffers der Gepoe begraven liggen. Het ene graf telde dan ± 6000 Poolse officieren. Aanvulling van het tekort aan propaganda objecten,

5-5-1943. Tot over drieën wakker door golven vliegtuigen die eerst heen, en na tweeën terug vlogen, tussen ons huis en Deen Helder. Door. Geregeld afweer, een vliegtuig achter Nieuweschild zien neerstorten, met de verrekijker, weer zware bommen (op Cocksdorper Kerkhof en Bouwlust?) en één lange dreun van vliegtuigen, net als kikkers op een voorjaarsavond onafgebroken doorkwaken.
Inscharing van studenten die geen l-verklaring aflegden, om mee te werken. Ze zullen in Duitsland wel aan het werk gezet worden. Die greep gaat weer langs me heen. Volgens de krant is de orde weer hersteld. Job en W.V. vallen wellicht onder een uitzondering, daar ze beide bij de brandwacht zijn. Nan, als hij wil, kan via zijn directeur steun verwachten van een hoge Duitser, die de macht heeft gehad de Inselkommendant te ontzetten???? Vandaag schijnen de studenten zich al te moeten melden met pak en zak.’s Avonds rustig in de lucht.
Er wordt hevig gestreden om Tunis en Bezerta, waar de D. en I. legers steeds enger naar de kust worden gedreven in en om de stad Tunis en bij Kaap Bon. Aller aandacht is er al weken op gevestigd.

7-5-1943. V. Naar ik meen is Bizerta vandaag gevallen, terwijl Tunis belegerd wordt.

8-5-1943. Z. Alle mannen van 18-35 jaar moeten zich volgende week melden, ter registratie enz. Merkwaardig, zodat Nan zelfs een ongelovig gezicht zette. We waren de hele middag samen, hebben veel plezier gehad en trokken ons van het wereldgebeuren niets aan. Gebiljart, dat het een lust was, boeken gelezen, bloemen geplant en hem een eind weggebracht naar Dia, die hem eeuwig trouw beloofde op politiek terrein.
De bomaanval van Dinsdagnacht was op Dordtmund geweest. Gisteren is de aanmelding begonnen van het beroepspersoneel. Noch staking, noch enig bericht daarover vernomen.

12-5-1943. W. Lichting 1921 moet zich komende week melden. Enkel voor het overzicht op de juiste arbeidsverdeling, staat telkens in de krant!!!

13-5-1943. D. Vannacht grote aanval op Duisburg e.o., 34 verloren. Grootste aanval tot heden. Vanavond gehoord dat alle radiotoestellen, behoudens sommige uitzonderingen, verbeurd verklaard en ingeleverd moeten worden. NSB blijft luisteren.
Van de beroepsmilitairen verneem je niets. Na de eerste overrompeling sust alles.
Ondertussen om 9 uur nog steeds binnen. We leven in een helse toestand, dat merk ik, maar je ondervindt het bijna niet. Ontmanning, ontjoodsing, moderne woorden. Er wordt over volkeren beschikt. Hoe slechter, hoe dichter bij God. Voorzover ik waarnam, gingen die met een zwak geloof alle godsbegrip over boord gooien. Ik kan niet en wil niet geloven.

14-5-1943. V. Woensdagavond is Tunis gevallen. Op het schiereiland Kaap Bon werd doorgevochten, maar dat nadert nu het einde. Het zal wel een belangrijke overwinning zijn geweest (in ieder geval volgens Engeland) daar nu de Midd. Zee vrij is, en de aanval op Europa vanuit die zee kan beginnen). De maanden dat Tunis stand hield, gaf Duitsland een grote voorsprong voor tegenmaatregelen, naar hij zei. De mensen zijn weer optimistisch gestemd. Het blijft anders de verkeerde wereld.
Bij Nan tot kwart voor 9 gezeten. Engelse zender bazuinde. Op dit wapenfeit kunnen we gerust weer maanden moeten teren. Arie Lap wordt weermachtswerker, de Anti, die zelfs door een loyaliteitsverklaring was gedekt. Het bericht over de radiotoestellen is officieel nu. Voor oude toestellen wordt wel f 600 betaald.

15-5-1943. Z. Met Job naar Den Burg. Jonker, Mauve, J. Boon Sr. en Freek Tromp moeten uit hun huizen die beschikt worden voor Duitse officieren. Als het daar bij blijft?
Gisternacht veel vliegtuigen die zware aanval op Duitsland, J. Slavië (?), Velsen, waar de hoogovens brandden. Een mooi bericht was opheffing van het Politiestandrecht en tot 11 uur buiten. Verder nieuws dat een flink aantal Br. Indiërs hier in Duitse uniformen met kalotje of tulband rondstappen. Het schijnt knap donker volk te zijn, wat wel uitkomt.
Bij Nan gegeten, die na achten van de boot kwam, toen een mannenschaar om de radio naar de Britse propaganda over Tunis luisterde. Tegenwoordig hoor je codes.

16-5-1943. Z. Er is een stormloop naar tabaksplanten. Om half 7 al op door het prachtige weer. Bij Nan op het aanrecht brood gegeten, terwijl hij met Dia op zijn kamer toefde, en de Engelse zender alle geluiden overstemde.

17-5-1943. M. Prijs de Zondag niet eer het avond is. Gisteravond 11 uur kwam een Thommy laag van zee over paal 9 naar Den Helder. Ik er uit. In het zoeklicht. Fel schieten. Terug schieten. Even later uit elkaar gebarsten en een minuut hevige brand op de grond, met hoge rookkolom. Daarna weer te bed. Zo is de mens op 16 Mei 1943. Het was te laat om met elkaar te bekvechten, wie het het eerste gezien had.

18-5-1943. D. Zondagnacht zijn de stuwdammen in Meule en andere rivieren in het Ruhrgebied met mijnen vernield door vliegtuigen. Bij de 4^e mijn een bres van 40 m waardoor het water 70 m vooruit spoot. Dat was in de Meule. Geweldige vernielingen van turbines, electr. voorziening, en drijfkracht, met herstel waarvan maanden gemoeid zijn. Overstroming. Doden. Een Jood had Engeland erop attent gemaakt, zodat hij en zijn geloofsgenoten nog wreder dood gaan sterven. De Engelse zender heeft weer voor een week stof tot uitzenden.
USA en Japan, eiland Attoe (?) gepakt door USA.

19-5-1943. W. Vandaag moesten de 4 huizen ontruimd worden, waarna veel drukte over de weg van aanvoer van materiaal etc. terwijl aldoor soldaten af en aan reden. Bij ‘Bos en Duin’ opslagplaats. Br. Indiërs staan in een kwade reuk. Komen ze bij paal 12?

20-5-1943. D.’s Avonds naar Job, die met een geheimzinnig papier over aanmelding en Conventie 1929 rondliep, als was het een wichelroede, waardoor we bij W.V. op de bank verzeild raakten.

24-5-1943. M. 2^e Lammermarkt met prijzen tot 100 gulden. Vannacht massa’s vliegtuigen, waardoor ik maar 4 uur sliep. Er zouden wel 7 neergeschoten zijn (?). Een laag toestel daverde om 5 uur over. Daarvan zijn wel de gevonden pamfletten afkomstig. De aanval was op Dordtmund, 38 verloren. De inlevering van radiotoestellen staat op poten.

25-5-1943. D. Koud. Gerucht over aanmelding der overige militairen. Om les en bij Nan verder de avond doorgebracht. Nan produceerde nog een pakje shag dat hij van zijn vader had gekregen. Ik heb niets te roken. De avond was gauw om. Nieuws was er niet.

26-5-1943. W.’s Avonds kwam Cor Maas met vis. Dat gaat er wel in. Hij viel nog niet onder de opgeroepen beroepsmilitairen.

27-5-1943. D. Tussen de middag naar Nan om een cigaret. Het verzoek om vrijstelling wegens onmisbaarheid is verworpen. De enige kans is nog een nieuw verzoek met overheidsverklaring, en anders de Weermacht. Voor Nan is nog wel een fatsoenlijke plaats te vinden. Het komt er op neer dat ik tenslotte de enige ben, die ze te pakken krijgen, tenzij ik ook bij de Weermacht ga.

28-5-1943. V. Gewerkt, naar de kwekerij met heet weer, gewerkt en om les. Nan’s moeder zei me dat notarieële studenten niet naar Duitsland hoefden, waaraan Nan later toevoegde dat ze geen loyaliteitsverklaring ook behoefden te tekenen. De les duurde me veel te lang. Nan zei dat het moeilijk was om bij de Weermacht te komen. Er wordt ondertussen aan gewerkt.
De grenadiers met onderafdelingen werden Woensdag opgeroepen in de krant. Aanmelding voor arbeidsinzet voorlopig nog voor lichting 1922-23.

30-5-1943. Z. Nan komt als boekhouder bij de gebr. Bruin en is dus ook uit de nood. Wupperthal zwaar gebombardeerd. Japan geeft eiland Altoe op. De Br. Indiërs zijn leuk volk om te zien. Ze zijn niet zo kwaad als de mensen zeggen, zijn krijgsgevangenen, en zullen graag naar Engeland overlopen. Er wordt (o.a. te De Koog) meer mee bemoeid dan met de Duitsers.

1-6-1943. D. Duitsers is het verboden intiem met Hollanders om te gaan. Ze krijgen dit jaar geen verlof. Vele tekenen voor het Oostfront, omdat ze dan 14 dagen verlof krijgen, en niet op een eiland gevangen zitten bij een ev. nederlaag.

6-6-1943. Z. Nan weer op de bank omdat de burgemeester dreigde met krijgsgevangenschap als Nan bij Bruin bleef. Maar op de bank krijgt hij ook geen vrijstelling, zodat het er ernstig uitzag. Ze willen nu toch maar de zaak laten, zoals hij is, waarvan Nan zijn profijt trekt. Het is niet zeker of ik vrij van Duitsland blijf.
Japan heeft Atloe opgegeven. Argentinië samen met de geallieerden.

7-6-1943. M. Gemeld voor de arbeidsinzet, en er aardig door opgefrist. Bovendien bevestiging dat ik niet naar Duitsland hoef. Shag gekocht. Bij Nan gegeten, die te scharvissen ging. Positie nog onveranderd, werkt op de bank. Ik heb af en toe zin om alles kapot te timmeren, Nan erbij.

8-6-1943. D. Weer 4 lichtingen Infanterie opgeroepen.

10-6-1943. D. Geschiet op een Thommy om 6 uur, die verdween achter de duinen. ’s Avonds weer schieten op zee. Eerst 6, later 5 jagers in de lucht.

11-6-1943. V. Niemand behoort nu meer een radiotoestel te hebben. De Italianen hebben Pantellaria opgegeven. Volgens de mensen zou vandaag weer eens een invasie plaatsvinden. Wat zal het eigenaardig zijn, als de oorlog eens voorbij is. Het lijkt een ideaal.

12-6-1943. Z. Vannacht afweer en een vloed van vliegtuigen. Meen dat van 2000 toestellen 40 verloren gingen. Het is lang erg rustig geweest.

13-6-1943. Z. Eerste Pinksterdag. Zoals vannacht werd gevlogen, heb ik het nog nooit gehoord. Het was één lange zware dreuning van niet heel hoog vliegende toestellen, dat het afweer zowat overstemde. Bij Zeewijk maakte een toestel een noodlanding in een sloot en verbrandde. Wijdte tussen staartvlekken 7-8 m. Avro-Lancaster- toestel (?), doden, gewonden, ongedeerden.

15-6-1943. D.’s Middags met Job naar Den Burg, waar we de begrafenis van 2 soldaten bijwoonden, door mitrailleurvuur uit het vliegtuig van Donderdag bij paal 12 gedood.

16-6-1943. W. Zaterdag op Zondag 2000 vliegtuigen, toen 3000 en daarna 4500, waardoor de Duitse bevolking onrustig wordt. Pantellaria en Lampedusa bezet. Op Sicilië wordt gestreden. Dus m.i. onverwachts schot in de zaak. Oberhausen, Kiel, Bremen, Dortmund e.a. plaatsen waren de Pinkster doelwitten. De ondergrondse pers werkt blijkbaar goed.
Nan weet nog niets over een Ausweis. Ik denk er zo min mogelijk aan, een beetje ongelovig, maar het kan fout lopen. Gisteren bekendmaking dat Lichting 1923 en 1924 zonder uitzondering in Duitsland worden geplant. Verdere inlichtingen volgen met soepeler toepassing der beschikking.

17-6-1943. D. De jongens van 19 en 20 jaar moesten vandaag al te keuren, werden blijkbaar alle goedgekeurd en moeten Maandag of Dinsdag vertrekken naar Duitsland. Deze beschikking gaat dus wel ongewoon snel in zijn werk. Ik heb voor mezelf nog weinig zorgen, en denk er zelden aan dat ik ook nog eens moet. Toch zie ik die mogelijkheid daarom niet over het hoofd. Met Nan loopt het misschien ook nog wel los.
Waarom zorgen voor een toekomst, die onzeker is? Op het moment dat je er aan denkt, is er mest geen vuiltje aan de lucht, anders dacht je er niet aan. Benut die momenten dan. Elke dag is er een. Versta de kunst met zulke dingen bij de dag te leven. Het onvermijdelijke keer je toch niet door te piekeren. De kunst is anders moeilijk.

18-6-1943. V. Naar Nan, die gisteren geen resultaten had. Er worden alleen Ausweise nog afgegeven bij de oproeping en dan nog bij hoge uitzondering.

19-6-1943. Z. Met Bep en Dia gepraat, de laatste was vanmorgen gevorderd voor het Weeshuis. Henk en Gerrit Broekman voelden zich beide al voor Duitsland geroepen. Maandag gaat 1924 weg, o.a. Dirk van der Vliet. Ik reken voor mij nog een maand, heb echter ook wel kans hier te blijven. Eerst eens afwachten hoe het met Henk afloopt, die van 1923 is.
Nan was blij dat Dia bij Moerbeek weg was. Willem Visser was naar het strand geweest. Die durft. Er lag vrij veel cokes. Sicilië is vast niet aangevallen.

21-6-1943. M. Ultimatum aan Italië. Het zal wel weer een gerucht zijn. Vandaag vertrok 1924 naar Hannover.

22-6-1943. D. Voortdurende ophef in de krant over een moord op een NSB er, die bewusteloos begraven zou zijn. De uitslag van het proces is natuurlijk nu al te raden.

26-6-1943. Z. Vannacht veel vliegtuigen overgevlogen tussen 3 en 4 uur. Max. 3 a 4 hier neergeschoten. Een zag ik heel hoog boven en achter de wolken langs brandend neervallen naast Loodsmanduin. Mijn kamer werd verlicht, ik uit bed, en toen zag ik het nog erg hoog. Natuurlijk bang dat het op het huis terechtkwam.
Nan was te scharrenvissen, en had de hele week geen tijd gehad om te komen.

29-6-1943. D. Volledig onderzoek weer door den dokter. Mijn hart is klein, klopt haast te langzaam. Als ik wil, kan ik een hartspecialist raadplegen, maar die doktoren zijn momenteel op de vlucht of al opgepakt voor een goed doel.

1-7-1943. D. Weinig nieuws. De lui van 1923 hebben bericht gehad. Van Henk Broekman weet ik natuurlijk nog niets.’s Avonds kwam niemand. Vandaag zijn dr. Renout en dr. van Drommelen ook ondergedoken. Het wordt weer spannend. Dr. Veening neemt alle practijken waar. Er schijnen 1500 in een concentratiekamp te zitten. Er is geprotesteerd tegen de geringe voedselvoorziening in Nederland, en tegen het wegvoeren voor de arbeidsinzet.

2-7-1943. V. Vandaag koos dr. Hellema als laatste het hazenpad. Grote debatten voor de familieschaar gevoerd, en geluisterd naar Gerrit, die over Jannes verhaalde. Hij was in Kiew, Charkow, Kaukasus en bij Stalingrad geweest.

4-7-1943. Z. Samen met Dia gepraat en gezwamd. Dia mag nu ’s morgens voor de Moffen en ’s middags bij Moerbeek werken, wat haar niet aanstaat. Ze kiest zeer openlijk onze kant. Met Piet Koorn gebiljart, die ook al gauw naar Duitsland moet.

8-7-1943. D. Twee jagertjes vlogen in een boog langs de Mok en schoten de vliegboot in brand. Een jager werd neergeschoten. Vloog even later in brand met een vuur en rookgloed. De andere ging laverend de zee op. Ik heb alles keurig door de verrekijker gezien. De vliegboot rookte zwart en lang.

9-7-1943. V. De lui van 1920 schijnen Woensdag weg te moeten. Doktoren vrij. Donderdag was de dokter er, maar die is ook geen expert op psychologisch gebied.

10-7-1943. Z. De invasie, die volgens de krant al verwacht werd, vond vanmorgen plaats op Sicilië, met een groot aantal schepen enz. Bezetting 100000 Duitsers en 400000 Italianen.
Vannacht vliegtuigen en afweer en bommen bij Californië, dat ruitloos werd, terwijl veel schade aan sommige huizen (v/d Werf) werd aangericht. Ik hoorde ze door de lucht snorren schrok niet van de klap. ’s Middags barstte een tijdbom (60 m van Californië, Nel stond boven). Gat van 15 m.

11-7-1943. Z. Het schijnt dat Hollandse arbeiders in Duitsland eerst naar de kermis moeten en dan verspreid worden. 3000 schepen voor Sicilië?

12-7-1943. M. Volgende week moet Nan zich melden voor de terugvoering in krijgsgevangenschap,

13-7-1943. D. In Rusland geen vorderingen, terwijl Sicilië steeds verder wordt bezet. Dom van Keulen zwaar beschadigd vorige week bij een grote aanval. Hieruit blijkt duidelijk dat Engeland de Europese cultuur wil vernietigen, niet waar.
Gisteren vertrokken Wim Veeger en Gerard Witte, om onder te duiken blijkbaar. Elke keer staan nu afscheidsberichten in de krant. Voor wie het ‘morituri te salutant’?

14-7-1943. W. Vandaag weer het vertrek van lichting 1920. Er schenen slechts 30 van de 60 te gaan. Het beroerde is dat al ben je ondergedoken je leeftijd practisch altijd de zaak verraadt. Weet niets van Henk Broekman.

15-7-1943. D. Nan even gesproken. Melden of je ziek houden onder gefingeerde kennisgeving? Nan wil zich maar melden. Het is een dubieuze post. Als Nan niet in krijgsgevangenschap raakt, is mijn grootste leed geleden. Als arbeider naar Duitsland zal voor hem wel grote bekoring hebben.

16-7-1943. V. ’s Middags met mijn laatste shag naar Job, die nog vloei had, en in ruil daarvoor mijn shag er maar gelaten. Ik heb dubbele bonnen. ’s Avonds voor het eerst gefietst, naar Job, en toen weer samen de shag opgerookt. Job had slecht nieuws: Tot 16 jaar moet iedereen naar Duitsland. De lui van de Weermacht hadden hun loon al uitbetaald gekregen. Enfin, ik ben niet zoo vatbaar meer voor emoties, zodat ik het vergeten kon. Het ziet er anders naar uit, dat over een paar maanden hier niemand meer is. En de ‘invasie’ vordert ook al niet vlug. Als eerst Nan maar geen krijgsgevangene is, dan is het andere al lang niet erg meer.

17-7-1943. Z. Het blijkt nu dat allen (tussen 18 en 27 jaar) die bij de Weermacht werken, Maandag naar Beverwijk moeten om zich te melden voor Frankrijk. Dus hebben ze Nan toch te grazen. ’s Middags kwam de ontvanger die zei, dat not. studenten absoluut vrij van Duitsland waren. Aangezien ik me er naderhand nooit over had drukgemaakt, was het geen grote verrassing. Een gedachte die ik ook bij anderen opmerkte, is: Als iedereen… waarom ik dan niet? Overigens van mij misschien een stuntelige poging om ook wat te willen wezen.
Terug naar Nan, die zei dat kantoorpersoneel niet naar Frankrijk hoefde. Resteert dus nog het krijgsgevangenschap. Daar gebleven, Dia kwam later, druk gepraat en kansen afgewogen. Ik reken vast op Nan’s terugkeer. Nel was tot Alkmaar de 30 jongens uit Californië wezen wegbrengen.

18-7-1943. Z.’s Morgens Hanny afgetekend. Cor Maas, die afscheid nam voor Frankrijk, herkende haar direct. Al vrij vroeg naar Nan, die inpakte. Er was weinig aan de lucht, alleen 19 Duitse jagers.
’s Avonds met Job, Nel en W.V. naar ‘De eed van Stefan Rakitin’ met Gisella Uhlen, Heinrich Georg e.a. Zeer mooi. Een gesprek met een zwartje naast me vlotte niet. Hij hoorde tot Freies Indien. Na afloop nog even met Dia over Nan gepraat, die zonder stamkaart was. Met zijn vieren lopend terug. Om 8 uur veel (± 40?) vliegtuigen, schieten enz enkele branden, kabelballon v/h vertrekkende convooi de lucht in enz.
T. Bakker door (±) dronken burgemeester met revolver bedreigd en opgesloten. Burg. Bakker kon zijn fiets bijna niet meer vasthouden. Verder heeft een juffr. Koorn van het pendulestel zich opgehangen. Ziedaar een afwisselende Zondag.

19-7-1943. M. In Den Burg waren de mensen rumoerig, en mijn moed zakte. Tenslotte naar Nan’s moeder, waar nog geen bericht was. Nan’s moeder wist niet beter of Nan zou terugkomen, en vond mijn vraag nogal merkwaardig. Daar gebleven en gegeten. Rekende voor deze dag op geen bericht meer. Later kwam Job, en toen Dia, en alles was gewoon, en toch broeide het tussen ons drieën. Tot plotseling het telegram om half 9 kwam. Toen moesten we maar net doen of het gewoon was.

20-7-1943.’s Morgens afscheid van W.V. genomen. Van krijgsgevangenschap komt ieder vrij, die een Ausweis heeft, kan je gerust zeggen.
Gisteren vond de melding in Beverwijk plaats. In Duitsland vinden bombardementen plaats, veel erger dan dat van Rotterdam. Als de bevolking niet zo los van elkaar moest leven, niet zo overtuigd waren, had m.i. Duitsland al lang moeten instorten. Eigenaardig hoe weinig ik de Duitsers haat. Alleen gistermiddag, toen ik Nan niet meer terug verwachtte. Maar de gedachte dat ze moeten, dreef toen ook nog boven. Het is voor het merendeel noodlot, samenloop van allerlei factoren. De individu is (hoob ik) niet moordlievend.
Ik merk nu hoe afwisselend de tijd is. Na inspanning telkens weer een ontspanning, een opluchting.

21-7-1943. Naar Den Burg. Verwachtte Nan, die ik inderdaad op de Groeneplaats tegenkwam, hijgend met zijn zware koffer. Hij had veel te vertellen. In Alkmaar overnacht, en toch om 11 uur al klaar in Amersfoort. Zowat iedereen een Ausweis. Rode Kruis doet er veel goed voorde krijgsgevangenen, die eens per week vertrekken, uitgeleide gedaan door heel Amersfoort onder het Wilhelmus. De Amersfoortse bevolking biedt gratis nachtlogies voor hen die melden. Het reizen is erbarmelijk. Lange queue voor het loket, stormloop op treinen enz. De jongens voor Frankrijk zitten nog in Beverwijk.
Nan bracht grote cakes mee uit Duitsland en textielgoederen. De omgekeerde wereld.
Nan vond de melding een zuivere registratie. De Groene Politie had daar de macht. Oude grijze Duitsers zorgden voor de formaliteiten. Algemeen hoor je over een barre zedelijke verwildering. Mannen in Duitsland laten hun vrouwen in de steek en omgekeerd. Soldaten op verlof ontdekken gezinsuitbreiding waaraan ze part nog deel hebben. De natuur heeft de mensen bij de kladden en zorgt dat het door de massamoord verbroken evenwicht weer wordt hersteld. De mensen zijn driftig, vliegen uit de boog, zijn dadelijk optimistisch en pessimistisch. Alles gaat op haren en snaren staan.

22-7-1943. D. Al eerder geruchten dat tot 35 jaar de mannen van de Weermacht wegmoeten. Lichting 1922 was vandaag te keuren. Scholen enz. schijnen nu niet te worden uitgezonderd.
Rest cigaretten opgerookt. Nu ben ik geen bon meer op voor.

23-7-1943. V. Vorige week Hans, nu moeder en Jan een soort tongblaar, dat veel pijn geeft.
Palermo gevallen. Cor Maas zit in Aken.

25-7-1943. Z. Nel en Jan ’s morgens vroeg naar N. Niedorp, waar de Tex. Gym. vereeniging 3 eerste prijzen haalde.
Vandaag Amsterdam weer gebombardeerd, erger dan vorige week. Nu de Fokkerfabrieken geraakt en in brand. Vannacht zwaar gevecht op zee, blijkbaar ook tegen Engelse schepen.
Van lichting 1922 kreeg Texel bijna algemeen op Ausweis uitstel tot December.
Evert van Leeuwen is krijgsgevangene, blijkbaar de enige van Texel. M.i. is hij ondergedoken. Tevoren was hij al ziek ook.

26-7-1943. M. Een warme rumoerige nacht met zwaar dreunen en ver afweer, terwijl ik 1 vliegtuig in 3 stukken brandend zag neerstorten.
Een halve (prima nog, 10 c) cigaar gerookt, en toen naar de Dennen, waar W.V. van de reis was thuis gekomen. Weinig nieuws. Toen hij in Heemstede in de trein zat, was er luchtalarm, en werd een vliegtuig neergeschoten in Haarlem.
Het grootste nieuws is dat Mussolini is afgetreden en door den koning in zijn plaats Badoglis is aangewezen. De mensen zijn nu toch zo optimistisch. Oorzaak gezondheidsredenen enz. W.V. dacht dat nu door den koning wel de bezettingstroepen uit Griekenland zouden worden terug geroepen. Wie weet. De mensen zijn zo gauw optimistisch.

27-7-1943. D. Vannacht 1 keer vrij fel afweer. Op zee is elke avond bijna zwaar geschut te horen.

28-7-1943.’s Middags vroeg naar Den Burg, waar Henk Broekman me aanklampte. Net bericht gehad dat hij Zaterdag naar Duitsland moet. Evenzo Marius Bakker, Max Mulder, Karel Boswijk. Aldus is de teerling gevallen. Voor de avond was ik aan het idee gewoon geworden. Mijn ziekte kan alles nog wel in de weg staan, als het zo ver is. Ben niet geheel rustig, maar word nog wel voorlopig niet meer overspannen. Het is een toer, om de gang naar Duitsland als een vacantietrip te beschouwen. Mijn gedachten wisselen geregeld, maar het hindert me niet te veel. De oorlog is toch, hopelijk volgende zomer wel beslist, in ieder geval voor de winter. Dit jaar kan m.i. de beslissing nog niet vallen. Ik zou niet weten, waar die vandaan moest komen.

29-7-1943. D. Prachtvolle dag. Wat Nan ook al zei, was, dat je zomaar bij de NSKK kon worden gestopt, en dan op het front kon rijden. Geraden zaak dus, dat ze zo min mogelijk vat en weet van je hebben. Geen radio en toch nieuwe liedjes: Song of Madeira en Mijn blond Capri, waar rozentuinen bloeien.
Ik reken er gewoon op niet naar Duitsland te hoeven door een doktersverklaring, en denk er verder weinig aan. Ik wil mijzelf immuun maken.

30-7-1943. V. Verjaardag van Nel, die niet minder dan 9 soorten gladiolen ontving. De kamer zag er vol en vrolijk uit. ’s Middags samen naar Den Burg, cigaretten gekocht, even bij Nan aan, en afscheid van Henk genomen, die triest was. Ik had er later hekel aan, dat ik hem niet wist op te monteren, en neem me voor, voor hem een rantsoen (20) cigaretten mee te geven. Ik weet dat het vlug moet gebeuren, anders krijg ik er spijt van, en vind ik het idee flauw en kinderachtig. Tegen zessen kwam Job van zijn reis terug. Na de melding had hij Amersfoort en Amsterdam doorkruist in zijn eentje. Ik had graag mee gewild.
’s Avonds Job en Dia alleen op de verjaardag. Job had in Amsterdam een boek voor Nel gekocht, wat ik verdraaid leuk vond. Zoo’n goeie kerel moest je toch nu en dan eens mogen aanhalen en die goeie krullekop eens stevig in de arm nemen.

31-7-1943. Z. Ys gegeten en toen naar huis, waar W.V. zat, een haas gebracht. Verdere avond pratend doorgebracht. Het begint ’s avonds weer vroeger donker te worden. Ik vind het wel prettig, of het verband houdt met op stap gaan, durf ik alleen mezelf te bekennen.

1-8-1943. Z. De zwartjes werden in hun bus door veel volk uitgeleide gedaan. Vooral onder de tulbanddragers vind ik prachtige, knappe typen. Ik zou wel graag eens met ze willen praten.

2-8-1943. M. Eerst in de namiddag naar Den Burg, o.a. om cigaretten, die ik niet weggaf. Henk gesproken, die 14 dagen uitstel had. De regeling geldt niet voor het hele land.
Toen ik om half 9 thuis kwam werd er geschoten op ± 11 Thommys die zee kozen. Een enkele kabelballon stak boven de duinen uit. Ik dacht aan een gezonken schip, hetgeen naderhand bleek waar te zijn.
Sicilië valt nog niet. De bunkerbouw gaat hier nog rustig voort. Ik zing en fluit en ben vrij gelukkig. Met kniezen heb je slechts jezelf te pakken, dus laat het. Toch is het een egoïstisch denkbeeld, dat de gemeenschap nadeel brengt. Want trok ieder zich meer het leed van anderen aan, was hij niet gelukkig, maar de strijd zou afnemen, en de wereld werd erdoor gebaat. Er is dus wel iets aan te doen, al noem je het noodlot. Maar het resultaat zou een volgend geslacht misschien pas kunnen merken, en daar kopen wij niets voor.

3-8-1943. D. Naar Job, en samen gingen we toen de tabaksplantage in het Priesveld bekijken. Amersfoorter, Virginana, Ir. Sliets zijn namen die je elke dag hoort. Binnendoor weer teruggelopen. In Bos en Duin in de achterzaal genoten van een gezellige avond voor de soldaten. Zang, muziek, cabaretière, schönheitstänzerin die plotseling alleen in een voile jurkje haar schone lichaamsdelen tentoonstelde, zodat Job van zijn stoel overeind bolderde. Hij vond het niks bijzonders, want hij had ze op de Mok wel helemaal naakt gezien. Ach ja, zoo’n man van de wereld. Ik was nu al gewoon overdonderd. In Amsterdam stevende Job af op beruchte kroegen om daar het nachtleven van dichtbij te aanschouwen. Maar f 20.- voor een avond vond hij toch te duur. Maar Job zegt doodnuchter: Daar wil ik meer van weten, en hij gaat doodleuk op onderzoek uit.

4-8-1943. W. In de troep heb ik een zwartharige soldaat tot vrind gekregen. Hij wuift trouw, ook als Nel er niet is. Ik noem hem maar Barendje Donderkop.

5-8-1943. D. Verder nichts neues, behalve het inrekenen van een radiotoestel. Nog even schieten op Thommys tussen de donder door.

6-8-1943. V.’s Middags naderhand naar Den Burg om cigaartjes en cigaretten. Verder is Catania gevallen en Oral, terwijl opgetrokken wordt naar Charkow. Berlijn schijnt te worden ontruimd voor de beloofde gelijkmakerij. Italië geeft geen kamp.
Radiotoestel was gevonden bij W. Bakker onder de Dennen. Het was van zijn zoon Cor v/d Koog. Meerdere onderzoeken vonden plaats.

8-8-1943. Z. Job zei van vrij officiële berichten over inscharing naar Duitsland zonder uitzondering.

10-8-1943. D. Aan de overkant verwachten de mensen over een maand de vrede. De Rijksdag zou bijeen zijn. 15 Augustus wordt Berlijn gelijk gemaakt, tenminste dag en nacht 1000 vliegtuigen er boven. De koers v/d Ned. Staatslening zakte. Ik liet me door de gedachte helemaal meeslepen. Later niet meer. Ik houd het op volgende zomer.

13-8-1943. V. Nieuws schijnt er niet te zijn. Af en toe een Thommy, die het afweer in beweging brengt. Voor de zwartjes schijnen hier 70 Franse meiden te zijn ingevoerd, om hen te amuseren. Je moet er maar zin in hebben.

14-8-1943. Z. Sicilië valt telkens, en staat dus telkens weer op ook. Wat een tijd, wat een tijd, in deez’ wereldse zaligheid van rouw en jolijt, alle ellende ten spijt. Ik zou niet meer dichten, om mijn duistere geest meer te verlichten en op een breder plan te richten, zodat ik bevrijd word van droomgezichten enz.

15-8-1943. Z. Na afloop [van de film] speelde op de Groeneplaats een zwartje zijn inheemse liederen op een fluit.

16-8-1943. M. Vannacht schijnt wel te zijn gevlogen, maar Berlijn zal nog niet plat liggen.

17-8-1943. D. Prachtige dag met tot slot een prachtige zonsondergang, die Job en ik vanaf de Fonteinsnol waarnamen. Er stond een mitrailleurspost, en we hadden een heel gesprek met de 2 soldaten. Later nog even afweer.

18-8-1943. W. Politiek nieuws schijnt er niet te zijn, behalve dat Sicilië een dezer dagen tenslotte is gevallen.

19-8-1943. D.’s Avonds naar Willem Visser, en daar zwaar werd geschoten, gingen we met de kijker naar de Fonteinsnol, waar het zeldzaam mooi was.

21-8-1943. Z. Vannacht om 1 uur uit het raam nog een cigaret gerookt, terwijl in de Kogerstraat ik de Duitse soldaten hoorde brallen en zingen.

22-8-1943. Z. In de Lindeboom met Henk Broekman gepraat. Hij heeft een bijzondere Ausweis. Lichtballen aan de lucht, hetgeen Willem Visser zeer interesseerde.

23-8-1943. M. Minstens 2 maal Thommys, waarvoor het afweer in actie kwam. Boven zee wordt nog al veel gevlogen, maar verder hoor je hiier ’s nachts ook niets. Messerschmidts zijn de laatste paar weken weer uit de lucht. Amerika vecht met Japan om een eilandje. Vandaag is Charkow stelselmatig ontruimd. Lang zo belangrijk niet, als je volgens de vijandelijke propaganda wel mocht vermoeden.

24-8-1943. D. Nel wam eerst over tienen thuis, zodat de nodige ongerustheid de sfeer in huis doortrok. Juist te bed, toen al Thommys overkwamen, en een serie zoeklichten deden opschieten. Daarna was een geluid als van een insectenzwerm hoorbaar, dat nu en dan in een soort gillend geluid overging. Het klonk vreemd en geheimzinnig. Achter den Hoorn waren telkens lichtbollen zichtbaar, en ik vermoed dat het geluid van uitvarende Schnellbote afkomstig was.

25-8-1943. W. Nel praatte dat Oral was gevallen, maar ik geloof dat dat al een maand geleden is gebeurd.

26-8-1943. D. Vond gisteren lintjes van zwartgemaakt zilverpapier, die zouden hebben gediend om storingen voor de vliegers te veroorzaken. Ik vind het nogal eigenaardig. Ook werden gisteren in de Dennen pamfletten neergeworpen. Komen er zwartjes in de Dennen?

27-8-1943. V. Vandaag grote oefendag aan de overkant, zodat we hier ongeveer soldaatloos waren.

30-8-1943. M. Koning Boris van Bulgarije doodgeschoten. Volgens de krant had hij meerdere zware ziekten. Zijn zoon Simeon volgt hem op.

31-8-1943. D. Koninginnedag, waarbij het werkvolk van de Staat maar had vrijgenomen. Taganrog is ontruimd in verband met de elastische verdediging. Verder broeit het tussen Duitsland en Zweden, hetgeen begon met Duitse vissersschepen, en een zuiver Engelse opinie in de dagbladen. Aldus volgens de krant. Het pesten gaat blijkbaar van Zweden uit, aangezien men er een Britse vloot achter veronderstelt. Verder is Denemarken ondeugend, en heerst er een toestand als hier tijdens de stakingen. Met zonsondergang binnen, staat van beleg afgekondigd, en natuurlijk een degelijke bezetting.
Vannacht een zware aanval op München. Galatz, en Reisz. Bemanning van Amerikaanse vaartuigen mogen geen kauwgummi gebruiken, daar de Duitse U-boten de papiertjes vinden (volgens WV uit de krant!).

1-9-1943. W. Naar de Veen om peren. Daar en in ’t Noorden waren vannacht bommen gevallen. Glasschade. Een vliegtuig schijnt op de Schorren te zijn gevallen. Gisteravond 5 kwartier vliegtuigen in groot aantal, terwijl in ’t begin zwaar afweer werkte, vooral van paal 9. Berlijn was het doel.
Volgens de krant van morgen zou de helft Berlijn niet hebben bereikt, meer dan 45 zijn neergeschoten en meer Engelse piloten dan Duitse burgers zijn gesneuveld. De lange afweerslag in Rusland duurt trouw voort.

3-9-1943. V.’s Avonds naar Paul Ostra, die een slecht beentje voorzette, zodat alleen de clown het hoogtepunt van den avond vormde. Naar huis gaande kwam een vliegtuig, wierp bommen op Vlijt, en ging weer weg. Achter Den Helder doorlopend zoeklichten, zodat daar wel veel werd gevlogen. Op bed weer een vliegtuig, gillende granaten, en harde knallen.
Invasie op Italië, Straat van Messina overgestoken, deze morgen vroeg. Verder scheepsconcentraties in de Midd. Zee en bij Z. Engeland, zodat Duitsland volgens de krant invallen verwacht, en paraat is aan alle kusten.

6-9-1943. M. De kust van Zeeland wordt veel gebombardeerd, kort geleden ook het knooppunt Rozendaal. Ook veel Zeeuwse jongens naar Duitsland. Of ze daar een invasie verwachten? Verder gaan uit Holland geen jongens meer naar Duitsland practisch.
Tsaar Boris bijgezet, meen ik. Graaf Ciano, schoonzoon van Mussolini, minister van Buitenlandse Zaken, eerst verdwenen, nu gearresteerd.
Nel werd de laatste dagen met insperring en verbanning naar de Heimat gedreigd wegens ‘sabotage’, aangezien ze niet naar Californië ging, als ze niet werd gehaald, of een fiets kreeg.
Het loopt nog los tot nu toe.

7-9-1943. D. ’s Morgens veel hoogvliegende Thommys in de blauwe lucht, soms groep van 23 stuks. Ik telde eenmaal 14. Afweer druk in actie, granaat door het dak v/d Boerenleenbank, zodat de Vismarkt een pannenregen ontving. Later kwam een klein convooi binnen, dat niet was aangevallen. Anders had ik het moeten horen. Bij gebrek aan licht om half 10 bij Job, die al diep in de dekens lag. Eigen teelt mee naar huis.

8-9-1943. W. Om half 6 om shag, wat er niet was. Na eten naar Visser, toen Theo Bakker me achter op reed om half 8, en me het kersverse nieuwtje v/d Engelse zender van Goënga bracht, dat Italië vandaag was gecapituleerd. Verder geen bijzonderheden. Stalino is gevallen. Verder de hele avond niet aan Italië gedacht. Ik had het nog niet verwacht. Of hier de reactie voelbaar is? Alleen onder de burgers, denk ik. Bijzondere maatregelen blijven wel uit. Nu geloof ik, dat we wel niet naar Duitsland meer raken, hoewel de oorlog m.i. nog vrolijk kan voortduren tot de volgende zomer. Het zou anders prachtig zijn, als deze winter overal weer licht brandde als we ‘a avonds gingen dansen en langzaam beneveld onder tafel gleden om verder ongezien door te vrijen, van de nacht een dag maken en tegen de morgen eerst thuis te komen. Ik bedenk zo, dat ik door den oorlog aardig ben veranderd. Verharden, zou je het noemen. Rijp- en geschiktmaking voor het (maatschappelijke) leven. De indrukken van Dieppe zijn vervaagd. Toen dwong ik me tot gevoel. Nu ‘dwing’ ik me tot onverschilligheid.

10-9-1943. V. Over Italië het volgende: Mussolini zit gevangen op een eilandje, terwijl verschillende invasies (bij Napels o.a.) zijn gedaan. Er wordt veel tegen de Duitsers gevochten in de laars zelf. Verder schijnt concentratie plaats te vinden in de Povlakte, terwijl troepen uit Frankrijk worden gehaald. Verder is in Berlijn een fascistische regering gevormd, die jammer genoeg verhinderd was de plechtigheid bij te wonen. Italiaanse vloot uit de Balkan heeft handelsvloot beschoten uit nijd, en schijnt zich te gaan overgeven. Tenslotte heeft Iran (Perzië) ook Duitsland oorlog verklaard. En allertenslotste is in Rusland Mariopol gevallen, terwijl Kiew op 130 km na bereikt is.
Nan gelooft dat we naar Indië moeten. Als we moeten is het samen met USA en Engeland, en dan redden we het wel. Maar Amerika gaat er wellicht zonder ons op af, of alleen met Engeland, en dan hebben wij het nakijken. Verder zegt hij evenals Job, al gauw hier in dienst te moeten. Als die lafbekkige emigrantenregering dat ook nog durft, nadat we jaren gewalgd hebben, van alles wat er mee samenhing, dan is het toch wel ten hemelschreiend. Ik heb er zoo’n hekel aan, afgezien van eventuele angst voor oorlog etc.

11-9-1943. Z. De mensen praten over aanstaande invasies aan onze kusten. Gisteren werd ook bericht dat Corsica op eigen gelegenheid zijn Duitse bezetting had overrompeld, terwijl in Albanië de Albanezen samen met de (vroeger zo gehate) Italianen de Duitsers het land uit willen vegen.
Hier gingen vandaag soldaten weg, naar men zei, allen tot 30 jaar. De zwartjes gaan morgen of overmorgen voor een deel weg. In het Geheim zitten zwarte handelaren (uit Vught?). Victorien zorgde dat ze voldoende eten hadden.

12-9-1943. ’s Middags eerst een poos met Nan en Dia geredekaveld, o.a. over de bevrijding van Indië en de doodslanerij van de NSB, waar ]bij Dia terecht opmerkte, dat Nan dan wel bij haar vader kon beginnen aangezien vóór dergelijke dingen was.
Met maan naar huis, terwijl een 60-tal fietsende Duitsers, vol uitgerust, ons voorbijreden. Gedachten aan invasies spelen den mensen door het hoofd. Er schijnen Russen op Texel te komen in de plaats van de Zwartjes, die de aftocht al bliezen. Nel en Dia samen naar de overkant, en niet teruggekomen.

13-9-1943. M. Vannacht uit bed getrommeld door een stoeterij paarden enz die naar het vliegveld moest. Om 12 uur kwam Nel. Gisteravond en vannacht voer de boot voor de Wehrmacht, zodat ze te laat waren en in Den Helder overnachtten. Een flinke troep Russen is op Texel gekomen met massa’s bagages. Een drukte van belang. ’s Middags naar Den Burg kwam ik een reeks huifkarren tegen met Russen, die er niet zo gek uitzagen als die Nel wel had gezien.
Eindelijk voor allen een pakje shag en zelfs een pakje vloei. Om Texla enz wordt een grote prikkeldraadversperring door de Duitsers aangelegd. ’s Avonds met shag naar Job en een brief in het Engels vertaald.

14-9-1943. D. ’s Middags kwam Jup en nog een soldaat het huis bekijken voor inkwartiering, die overal hier in de omgeving zal plaatsvinden op onbepaalde tijd.
Thuisgekomen hadden we al 7 soldaten in de donkere kamer op de vloer zitten.

15-9-1943. W. We kregen er nog logé’s bij. We hebben nu 9 soldaten en 2 onderofficieren. Zelfs de wacht overdag (kapper) heb ik nog niet gesproken. ’s Avonds kwamen Job en WV om eens de toestand te verkennen.

16-9-1943. D. Met Boer Weber gesproken. Verder was er niets nieuws. Overdag werken de soldaten hard op de Prinsenkoog [bunkercomplex Gerritsland]. Volgens de krant zijn dezer dagen (misschien ook morgen) Briansk en Nossorowrisk gevallen. Eergister Bari. Rome is volledig door Duitsland bezet, terwijl invasies plaats vinden bij Salermo.
Verder is Mussolini, die gevangen zat, door dappere Duitsers van zijn eiland verlost, en heeft nu de fascistische leiding weer zelf in handen. De krant loopt over van het verraad van de Italiaanse koning en Badoglio, en hekelt de laffe aanslag op Mussolini, die zich duchtig schijnt te hebben verweerd.
Zowat elke dag eenmaal afweer op Thommys boven zee. Verder is het zeer rustig.

17-9-1943. V. Vandaag vertrokken 3 soldaten. We hadden weer een boer (met zeer hoge stem) als wacht. Gisteravond zongen ze 4-stemmige volksliedjes, wat prachtig klonk.

18-9-1943. Z. Zeldzaam mooi weer, evenals de andere laatste dagen. De vrijgezel Knoppick als kamerwacht. De eerste die ook binnenkwam. Toch niet brutaal. Ze vallen wel reuze mee. Nu ondervind ik dat mijn standpunt tegenover de Duitse soldaat altijd goed is geweest, zodat ik nu niets behoef te wijzigen.
’s Avonds tot over negenen buiten gezeten, terwijl Knoppick en Hans om ons heen draaiden.

19-9-1943. Huss als kamerwacht, die Hans en Jan knipte. De soldaten werkten de hele dag, maar konden van 11- tot 3.30 naar de bios.

20-9-1943. M. Vrij goed na de Zondag. Hornbostel, de waard, als kameraad. Knoeppick, gisteren Gefreiter geworden, binnen het uur vandaag vertrokken. Hij zal schrijven. Nieuwe terug, Waegener (obergefreiter) en Rudolf Tobias, en nog 1. Tot nu toe de onderofficieren Willy Rechtenbach en Bongarts nog niet gesproken. Vooral de laatste vertikt het een woord te zeggen. Hij is 20 jaar, een kwajongen, onverschillig (verlegen) doend tegenover Nel. Verder de Tsjech Sobota, net een ruwe stoere zeeman, met veel onverschilligheid en praatjes. Geweldige optrek naar Smolensk, terwijl Kiew op 30 km na moet zijn bereikt. Italië geen nieuws.

22-9-1943. W. ’s Avonds lang gepraat met kapper Huss en musicus Tobias, over Wenen en de Prater enz. Na afloop zou ik vroeg te bed, maar vliegtuigen kwamen, en veel ver en dichtbij afweer (en bommen?), zodat ik met Bongartz helemaal de wacht hield bij huis. De anderen kropen te kooi en stoorden zich er niet aan. Om 12 uur hevig afweer, zodat ik granaatscherven op de weg hoorde vallen. Om half 1 nog eens, toen ik al zowat sliep. Bongartz dacht van een aanval op Hannover enz.

23-9-1943. D. De hele nacht schijnt vol actie te zijn geweest. Hannover was inderdaad aangevallen. Soldaten voor een deel weg, morgen de rest. Ze waren woedend dat ze wegmoesten naar de blokhutten in de Dennen.

24-9-1943. V. Om 11 uur bliezen de laatste soldaten de aftocht, zeer tot hun spijt.

25-9-1943. Z. De soldaten gingen vandaag vrolijk wuivend voorbij. Maar kijk je naar al het tegenstrijdige en onbegrijpelijke in deze wereld, dan stel je zoo’n godheid (een hoofdletter is hij niet waard) voor als een volslagen idioot en een tyran bovendien. Net als een kind met oneindig veel nukken. Ik zie soms de wereld, de dingen enz. als iemand van een ander hemellichaam, ik sper mijn ogen open, en vind alles nieuw en zeer vreemd in zijn ware gedaante, en denk dan, wat een machtig organisme van Joost mag weten wat al niet. Ik zie dan in zoo’n flits het geweldige, dat je overrompelt, dat je ontzag inblaast, zodat je je adem inhoudt, of dat je adem van beroering stokt. Het is vaak een flits van een seconde, meestal kan je die ‘ruime’ kijk op alles niet meer in je terugtoepen. Zou dat soms een soort afstemming op het oneindige zijn?

26-9-1943. Z. Russen in Den Burg. Verder niets. Smolensk is gevallen. Opmars naar Kiew.

27-9-1943. M. Onder eten kwam Knorppick ons opzoeken, al zei hij dan, dat hij niet wist, dat de anderen al weg waren. Duitsland gaat alsmaar terug, ook in Italië zei hij, verwachtte vóór volgende zomer het eind. Om half 4 vertrokken.
In een stortbui naar Anne, die alweer uit bed was. Hij en Jantje Visser, evenals Anne Alderliefste hebben vrijstelling v/d arbeidsinzet voor Duitsland. Namelijk moet 20 % van het overheidspersoneel enz. naar Duitsland.

29-9-1943. W. Naar Cor Bakker waar ik zijn bloementuin bekeek, toen Stoepker [van het Arbeidsbureau] me kwam zeggen, morgen om 10 uur op de Groeneplaats te verschijnen. ’t Zou wel in verband staan met Duitsland. Binnen massa’s tekeningen bekeken, en met tussenpozen naar buiten, aangezien om 9 uur al vliegtuigen kwamen. Bom in de duinen, brandbommen bij Vlijt, veel afweer. Nel kwam thuis terwijl om haar heen de scherven neer vielen, met zoemend geluid. Terwijl de Bakkers zich doodschrokken van de bom, was ik ijskoud. Thuis viel een vliegtuig brandend achter paal 9 in zee, na nog vrij lang te hebben gevlogen.

30-9-1943. D. Om 10 uur met Job er opaf. Arie Lap, Simon en Max Rijk en ik, om 2 uur op Loodsmansduin melden, anders concentratiekamp. Persoonsbewijs afgepakt. Daar stonden we in lichte schrik. Ik vroeg waar het doktersattest kon worden ingediend, en ging op de fiets direct naar dr. Renout, die me de verklaring gaf. Ik dacht bevrijd te wezen, maar mis. Zou wel worden overlegd met Commandant, toch naar Loodsmansduin, wat ik dus maar deed. Zoden steken en bunkers afdekken. Morgen 8 uur beginnen. Hartziekten Märchen.
Naar Den Burg, tot 5 uur bij Nan getikt, en persoonsbewijs met Ausweis gekregen. Aan doktersattest werd waarachtig gewerkt. Mijn gele kaart van Texelaarschap werd ingehouden. Als je weg wilt, kom je het maar halen. Dus soort gevangenen en onder curatele gesteld.

1-10-1943. V. Kwart voor 6 opgestaan en om 7 uur met een geriefelijke overkapte vrachtauto naar Den Hoorn. Zand kruien op een bunker, onder camouflage, met rechtstreeks toezicht van een Duitser, die zéér sympathiek was. Hij had gestudeerd voor dr. in het bouwvak. Mijn hart raasde, maar na de middag zakte dat, en werd ik benauwd om voor den dokter te verschijnen, die dan wellicht niets constateerde. Van het werk geroepen door Nel, die zei dat moeder was ingevallen, me drank liet slikken en zei dat ik moest flauwvallen op het werk, aangezien dr. Renouts verklaring niet werd geloofd, en hij zou worden opgepakt. Ik was naar Nel gerend, maar dat was dus niet nodig geweest.
Het was nu pas ernst, en ik zat erg met dr. Renout in, die op de verklaring niet mijn ziekte had vermeld op mijn verzoek (ambtsgeheim). Ik werd een meelzak, en bereidde me voor op een flauwte, die natuurlijk niet met Nel in verband mocht worden [gebracht]. Voor het zover was, werd ik naar het Revier geroepen, en wist ik dat het spel ging beginnen voor den Duitse dokter. Zwaar duin op en af, trap af, spanning van het ogenblik en daarbij zweepte ik me op tot hoogspanning, zodat bij het onderzoek mijn hart raasde. Alles verder eerlijk verteld, wat werd geloofd. Liet me wat slingeren van het lange staan enz, en liet een beste indruk van mijn ziekte achter.
Weer op het werk ‘Sondermeldung’ dat ik me niet meer hoefde in te spanen, verder gewoon kon doorgaan, tot lichter werk was gevonden. Ik kon dus met goed fatsoen niet meer flauw vallen, en achtte het niet meer nodig, omdar dr. Renout nu wel uit de brand was.
Om half 5 einde, tegen zessen aan Den Burg, naar huis, waar moeder helemaal niet ziek meer was (smoesje van Nel), en ik hoorde dat dr. Renout zenuwachtig bij ons om raad en hulp was gekomen. Naar het ziekenhuis opgebeld en alles was weer rustig. Zijnentwege kon ik morgen naar het werk, en nu naar de uitvoering gaan, wat ik grif deed. Cor, Anton en Willy Ruys, e.a. in ‘het Meisje met de 9 punten’. Schitterend.

2-10-1943. Z. Om kwart voor 7 al op de Stenen Plaats, eerst om 9.15 op Loodsmansduin met paard en wagen. Ik kon zo bijna weer gaan om mijn papieren. Op de Commandatur kreeg ik mijn gele kaart terug en mag nu thuis wachten tot ze kantoorwerk hebben. Deutsches Büro verstond ik als Deutsch Tirol, wat me schrik op het lijf joeg. Thommys in de lucht.

3-10-1943. Z. In de bios dreunen en vliegen, na afloop nog een oplichtende gloed aan den hemel boven de duinen. Vliegtuig in 2 brokken naar beneden gevallen, brandend. Lopend samen naar huis. Piet Hogenbos vanmiddag gepakt voor diefstal van weermachtsfietsen. Later weer losgelaten. Fraai!

5-10-1943. D. Op de fiets naar de boot en met NBS-ers naar Den Helder, waar ik een poos met Mieneke v/d Nieuwenhuizen over de HBS praatte. Ze is assistente bij dr. Reiling. Mieneke’s studie in de medicijnen werd afgebroken, waardoor ze nu assistente werd, en zodoende me van alle kanten kon bekijken, en me vrij mager vond. Een dokter’s dochter met een goed hart. Ik werd 5 kwartier onderzocht en het resultaat was bevredigend. Tor slot moest ik nog trappen rennen en daarna een boek lezen.
Door dit alles miste ik de boot van 10.45 en stalde mijn fiets bij Korver, waarna ik de stad in ging. In ‘Formosa’ aan de erwtensoep en tenslotte Arie Lap naar het station gebracht, die vanmorgen moest helmtrekken. Gisteren en vandaag zijn een serie nieuwe mannen gevorderd voor het maken van versperringen. Zo meteen naar het werk, dus nog krasser als met ons. Comm. zei dat het voor ruim een maand was. Hij had een heel verhaal tegen Arie over mij, en daar de Beziehungsverwaltung een typist nodig heeft, zal ik wel gauw een ‘aanmaning’ krijgen.
Na aankomst naar Hermes, die was bang, ook gevorderd te worden. Met Ko was het goed.

7-10-1943. D. Doorgekruist: Mooie zonnige dag. Aan het open raam gestudeerd en ’s middags nog Anne opgezocht, die steeds beter wordt. Algemeen gerucht dat v. Sante zich had opgehangen, wat niet waar blijkt te zijn. A. v.d. Kerkhof, zwarte handelaar, wou niet werken voor de Weermacht. Tegen elven ’s avonds losgelaten, met zaklantaarn beschenen, en toen door 4 personen met gummistokken gaargeranseld, zodat hij in het ziekenhuis moest worden opgenomen. Niemand werd door hem herkend. Ik gun het hem niet, maar medelijden heb ik ook niet met die blaffende luilak. Jannetje v. Tetje, Annie de With, Leber en Hanna van Santen schijnen al een tiental dagen te zijn ondergedoken.

8-10-1943. V. Vandaag meer dan 100 Thommys tegelijk overgetrokken, zodat het afweer tekeer ging. In de helblauwe lucht kreeg je de toestellen niet gauw te pakken.

9-10-1943. Z. Vannacht trokken weer een flink aantal vliegtuigen over. De lange-afstandjagers hebben deze dagen al 7 reserve benzinetanks losgegooid, die hier op verschillende plaatsen neerkwamen. Gisteren kwam naast Nel en granaatsplinter neer. Nog geen weermachtsberichten.

12-10-1943. Om les met de traditionele grote boog, terwijl Arie Lap en Han Bakker me voorbijreden met hun broodtrommeltje onder de arm. Elke dag is er 1.
De Russen maken het de mensen (vooral natuurlijk de vrouwen) behoorlijk lastig door hen een tijdlang vast te houden enz. Er komt een bordeel van Franse juffers voor de Russen in Eierland. De divans zijn al gebracht.
In Den Helder (volgens Nel) is ‘de blauwe sluis’, waar op een avond ± 70 lui in de rij stonden, terwijl 6 meiden voor het vermaak moesten zorgen. Entree f 2.50. Ze schenen f 300.- per week te verdienen. En zo gaat de mensheid naar de bliksem toe. De grote verwildering door de oorlog? Zonder de oorlog zijn bordelen nog steeds winstgevende bedrijven. Ik zou me schamen in de rij te staan, afgezien van de afkeer die ik heb tegen een ontheiliging van zaken die voor mij iets heiligs betekenen. Het is een en al verdorvenheid en een teken van slapheid, speciaal v/d kant der mannen. Als je dan overloopt van z.g. mannelijkheid, toon het dan door een flinke dosis zelfbeheersing.

13-10-1943. W. De Krim ontruimd. Kiew wordt veroverd. De Dnjepr op sommige plaatsen gepasseerd.
En ging ik Anne bezoeken, die nog niet buiten mag. De dieverij van Hogenbos besproken, waar iedereen in groeit. Eerst fietsen stelen, dan aanpappen met den Feldwebel, er tussen uit knijpen met een 4-wekelijkse gedwongen arbeid bij de Weermacht zonder loon, en en namen van anderen opnoemen, zodat die ook vastraken. Boter ruilen om oude klare, eieren duur verkopen en dan nog propaganda v/d Engelse zender voeren, en zich zwaar Anti voelen.

14-10-1943. D. Bij Swama kwamen niet minder dan 400 personen om graan. Bij iemand kwamen er resp. 3 uit 1 huishouden, Oudeschilders natuurlijk. Bakker Dros bakt elke week Zaterdags meer dan 1000 kadetjes, terwijl alle meel gezeefd wordt voor het bakken. Oudeschild moppert op de boeren die niet voldoende geven. Buurvrouw Klaver gaf meel dat ze zelf gebruikte, en, evenals bij anderen, het verlopen jaar niet prima was. Oudeschild haalde zijn neus op voor die rommel. Oudeschild is lekker eten gewend, en krijgen ze dat niet, dan klagen ze steen en been over de onrechtvaardigheid des levens, tot ze de buit weer binnen hebben. Een varkensachtig dom, inhalig volk, dat zich richt op pronkzucht en lekkernijen. Met rechten 20^e eeuwse socialisten.

15-10-1943. V. Nog een pakje ‘Cambridge’ te pakken gekregen, dat evenwel slechter was dan de eenheidscigaret ‘Conti’. Wim Mulder ontmoet. Die krijgt al een half jaar schilderles van v. Boxtel, die vroeger als dienstweigeraar op Texel tekende enz.

17-10-1943. Z. Dat de Krim is prijsgegeven, wordt weer tegengesproken.

18-10-1943. M. Anne de Boer en Kikkert zijn onverwachts uit hun gevangenschap ontslagen.
Nog voor zevenen begonnen veel vliegtuigen over te trekken tot over half 8, waarbij nu en dan een flinke schervenregen rondom neerkwam. Op het laatst gonsde het in je oren van de vliegtuigmotoren. Richting was Oostelijk. Na de schervenregen kwam Job. Tegen tienen kwam een partij vliegtuigen weer terug, waarop weer werd geschoten.

19-10-1943. D. Met Nel naar Den Burg gewandeld, en een pakje cigaretten gekocht. Ik heb nu ook nog 10 cigaartjes en een pakje shag, terwijl vader ook al 10 cigaren heeft. Nan twijfelde aan het feit dat de mens een hoger wezen is dan de dieren, wat ik best had kunnen weerleggen, als hij niet zo de spot had gedreven. Toen kregen we het werken bij de Weermacht, zwarte handel en het heilige Anti-schap. Nan vond het hetzelfde als je direct om de centen naar de Weermacht ging, en wanneer je, als je haast niet anders kon, van lieverlee noodgedwongen naar de Weermacht ging.
Dia’s en mijn oordeel was toch dat het beste altijd is, zolang mogelijk je te handhaven, hetgeen toch een bewijs is van een goede wil en vastheid van karakter. Nan vindt iemand alleen te prijzen, als hij zich laat doodtrappen, de anderen zijn sukkels volgens hem. Je hebt anders met mensen te doen, en niet met Christusfiguren, dus mag je wel een minder strenge maatstaf aannemen, wil je een onderscheid maken tussen de goeden en verkeerden. Enfin, verschil van mening houdt een gezonde verhouding, anders zouden er licht roestplekken ontstaan, net als de vooroorlogse Ned. maatschappij, waar alles vredig en koek en ei was, maar ondertussen veel verkeerds ontdekt werd. Rotte plekken.
Gisteravond is Hannover bestookt.

20-10-1943. W. Nog voor zevenen ’s avonds kwam een vliegtuigvloot overgetrokken, zodat het afweer zeer actief was. Bommen bij Cocksdorp, bij Holland voornamelijk, waar 5 koeien werden gedood. Veel glasschade. Een vliegtuig zag ik ver weg brandend neerstorten. Na de schervenregens ging ik naar Cor Bakker, die op zijn beurt naar Den Burg ging. Ik ging vóór tienen alweer naar huis met het oog op de terugkerende vliegtuigen, en ik was nog niet thuis of ze kwamen er al aan. Het vliegen is doorgegaan tot 12 uur ’s nachts, terwijl veel meer terug, dan heen gingen. Loodsmansduin is net zoo’n brullende leeuw.

21-10-1943. D. Twee weken geleden verklaarden Victor Emmanuel en Badoglio aan Duitsland de oorlog. De krant windt dat natuurlijk bespottelijk. Kiew valt nog niet. Er is een grote conferentie gaande tussen Rusland en de andere geallieerden. Uitslag? Daaromtrent komen we natuurlijk alleen datgene te weten, wat ze kwijt willen.

22-10-1943. V. Al vrij vroeg thuis en tegen tienen naar bed, hetgeen niet door ging daar een lange stroom Thommys naar huis ging en veel hevig afweer in actie bracht. Nu en dan veel zoeklichten, maar geen vliegtuig er in, voor zover ik kon waarnemen. Ik weet niet waar ze Woensdagavond zijn geweest. Duitsland zal na de oorlog wel ongelofelijk veel ruines tellen. Alleen de straten van getroffen steden worden nog maar opgeruimd. De rest blijft liggen, met de lijken enz eronder. Zo zullen er toch zeker ziekten uitbreken. Het schijnt dat 12000000 vreemdelingen in Duitsland werken, volgens Freek Tromp, die daarover administratie schijnt te voeren.

23-10-1943. Z. Dwars door het bos om Amerikaanse eik te plukken [staat tegenover Visser op 20 meter van de weg] terwijl ik een troep Russische ruiters passeerde.

29-10-1943. V. Mistig, ’s avonds mooi. ’s Middags door Den Burg om les waar ik het neerslaand nieuws hoorde, dat not. studenten niet langer vrij waren van Duitsland, terwijl begin December 2 nieuwe lichtingen zouden worden opgeroepen. Wat dit laatste betreft, in de loop der avond kon ik me aan het verstand brengen, daaraan nog geen geloof te hechten, maar het eerste komt van Wim Mulder en dus waar. Naar meerderen zeggen, moeten er meer dan 1000000 soldaten zijn omsingeld. Ik zou haast weer het verloop der oorlog punctueel gaan volgen.

1-11-1943. M. Een uur bij den kapper gezeten, waar in vernam dat Buijs, Wonder en Ferrmann uit de NSB waren getreden, waarschijnlijk meer uit angst, dan uit overtuiging.
Naar Hermes om tabaksbladeren. Met een flinke voorraad bladeren naar huis.
Na het eten in een stille avond met Job naar Den Burg. Die had een bonnenband gekregen, leverde nu een oude in. Na het biljarten Nan ontmoet, die ook al een band had gekregen. Alleen Nel, die hem werkelijk nodig had, krijgt niets.

1-11-1943. D. Een band gehaald [bij Job], die Nan moet tonen om een bandenbon te krijgen.
Nel moest vanmorgen weer op het Arbeidsbureau komen, waar ze vernam 1 dag per week te moeten werken bij onze zeer geëerde buren Goënga. Aldus ging ze met me mee, om zich te melden.
In Rusland strijd t. W. v. Melitipol en bij Krivoi-Rog. Verder in Italië gevechten bij de rivier Volturno. Rusland verder strijd bij Kiew, Gomel en t. W. v. Smolensk, en vooral in de grote bocht van de Dnjepr. Aldus is het huidige front weer enigszins vast te stellen. De krant bevat vrij veel over de Moskou’se conferentie, die op een eind loopt. Praatjes vullen geen gaatjes. Landingspogingen op de Krim worden afgeslagen. Als de Krim wordt afgesneden, begint het er voor Duitsland bedenkelijk uit te zien. De Oekraïne is ook voor een flink deel al in Russ. handen, terwijl de kortste afstand tot de Duitse grens geen 1000 km meer bedraagt naar mijn berekening. Ik stel me voor dat Nederland zonder Indië de vrede ingaat en tenslotte in een volgende oorlog graag zijn heil zoekt in de bescherming van het Duitse Rijk. Zo gaan toch alle kleine staten naar de maan. Eens komt het er toch van. En eerst zal je ook weer heibel hebben, evenals nu onder het Nazi-regiem. Een regiem dat verovert, is nu eenmaal gen innemend geval. Maar als de gemoederen tot rust komen, rolt de zaak wel weer.
Onze onafhankelijkheid bestaat tenslotte allang meer in naam dan in werkelijkheid.
Economisch vallen de grenzen vaak geheel weg. Het grote bezwaar is in hoofdzaak wel een regering niet in overeenstemming met de volksaard, en dat zal met één Europa wel zo blijven, als het niet erger wordt. Maar uit hoeveel staatjes bestaat Duitsland, alle onder 1 regering, heel broederlijk. Nederland zal er later wel bij passen. In zijn geheel is een eenheid zonder vakjes beter, alhoewel voor elk vakje de nodige handicaps blijven.

3-11-1943. W. Er trokken overdag veel vliegtuigen over, hetgeen een schitterend gezicht was. Voor het merendeel zag je witte, voortbewegende strepen in de blauwe lucht, die zich een stuk achter het toestel weer oplosten, zodat het geheel me voorkwam als dolfijnen in een blauwe zee. Nel die aan Den Helder was om een jas, zei dat 2 toestellen door een luchtgevecht daar waren neergekomen. Ze kon aan Den Helder een bontjas van f 2400.- en 1 van f 900.- kopen. De laatste was tot de verbazing der winkeljuffrouw nog niet verkocht. Ze vlogen nl. weg.

4-11-1943. D. Zowaar woei het deze avond dusdanig, dat we iets licht hadden, zodat ik boven studeerde.

5-11-1943. V. Dit keer kwam ik niet in aanmerking voor shag, hetgeen eigenlijk niets bijzonders is. De Krim is afgesneden bij Perekop, terwijl de positie daar volgens de krant nog wel als stevig werd aangemerkt. Er waren al eerder aanvallen vanuit zee gedaan. Bij de Volturno wordt zonder veel effect doorgevochten.

6-11-1943. Z. Volgens den ontvanger is nu Rusland de hele lengte van de Dnjepr overgetrokken, en is de monding met Cherson geheel in Russisch bezet. Verder zitten ze tegen Odessa. Het is duidelijk ‘den Weg zurück’. De frontlinie is langzamerhand 1 rechte lijn, dwars door Oekraïne. Duitsland heeft ongeveer 2/3 van het gewonnen Russisch terrein afgegeven m.i.

8-11-1943. M. Kiew is gevallen. De Krim is ontruimd doordat ze zee in vluchtte. Vrijdagmiddag, toen Thommys overkwamen vielen brand- en phosforbommen in Den Helder en deden de Rialto-bioscoop en een winkelzaak uitbranden. Een slachtoffer.
Cor Maas met verlof uit Hagen, 1/3 platgebrand door phosphor- en brisantbommen, die de binnenstad troffen. De mensen verlangen naar het eind, hopen op door Hitler beloofde vergelding. Hij klaagde niet.
Afgesproken om Woensdag gelijk met Nel naar Den Helder te gaan om o.a. een hoed voor Job en een cadeau voor Nan, nl een rookstel.

10-11-1943. W. Erg vroeg opgestaan en in de duisternis gescharreld tot ik was aangekleed. Dikke mist. Job kwam om 7 uur en toen samen met Nel, en later Dia Koorn naar Den Helder, waar we de dames niet meer zagen. De hele morgen practisch gelopen, en een deel van de middag bovendien. In Formosa tweemaal brood gegeten. Job was echt blij er eens uit te wezen. Ik had spijt dat we niets voor Nan konden vinden. Job moest zonder hoed naar huis. Winkelen was vroeger een avontuurlijk werk, maar het is nu een naargeestig geval.
Jo Heutinck de hand gedrukt. Moe naar huis gevaren. Nel was om 10.45 al vertrokken met haar bontjas. In Den Helder de restanten van de bioscoop etc. bekeken.
Van de fronten geen groot nieuws. De Krim is volgens de krant nog in Duitse handen. Bij de Volturno wordt blijkbaar wel zwaar gevochten, maar het effect is gering. In de krant van Maandag stonden hele stukken over het Vaticaan, waar 4 bommen op waren gevallen, zodat de confererende paus hevig was geschrokken. Zoiets is natuurlijk koren op de Duitse molen. Voor vorige week blijkbaar is Keulen weer eens genomen, zodat de Dom zwaar werd beschadigd.

11-11-1943. D. Verder was er deze dag niets, behalve ’s avonds een enkel vliegtuig met een snufje afweer.

13-11-1943. Z. Gisteren vliegerij, maar om 1 uur vanmiddag was het een zwermerij van bommenwerpers en jagers. Ze waren naar Bremen geweest, tot nu toe de grootste afstand door jagers afgelegd. Ik telde er 70, maar er vlogen er tegen de 200.

14-11-1943. Z. Krijntje zei, dat Hans Rienks tbc patient geworden is ten gevolge van de Vughtse dagen.

15-11-1943. M. De Krim is niet gevallen, zoals uit de krant ook wel viel op te maken. Duitsland heeft het erover, dat Engeland de zenuwenoorlog heeft verloren. Het Britse volk wordt benauwd voor de vergelding, terwijl elke nacht Duitse bommenwerpers van zeer snel allooi, Engeland bestoken, en hoogstens een kwartier boven Engeland verkeren. Verder is tussen Amerika en Japan de (5^e) zoveelste zeeslag aan de gang bij Bougainville, al een poosje, en zal USA de hoofdmacht van de vloot verliezen. In Rusland 75 km v/d Poolse grens en 200 van Bessarabië, door wigvormige frontlijn. De Duitsers gaan een aanval doen op Leros, dat in Britse handen is.

16-11-1943. D. Het is nu de tijd dat de jongens met vrijstelling voor de oogst zich moeten melden, daar 30 Nov. de Ausweis afloopt. Gevolg is een algemeen sauve-qui-peut terwijl practisch niemand (100 man?) zich meldt. Dick Veeger, Cor Witte, Meyert [Bakker], Wim Roeper, ze verdwijnen allen naar onbekende oorden [de Peel].

18-11-1943. D.’s Avonds een stroom van vliegtuigen met afweer, zodat ik 1 in de duinen zag ontploffen. Nel mopperde, omdat ze voor scherven wachten moest, toen ze naar Frans Wouters ging. Zo heeft ieder op zijn manier de nodige last van de vliegtuigen. De aanval betrof achteraf Berlijn en Ludwigshafen, waarbij meer dan 30 vliegtuigen verloren gingen. Ze kwamen op de terugweg hier niet langs, op een enkele na.

19-11-1943. V. Leros is door de Duitsers veroverd, terwijl de Russen zeer weinig terrein meer winnen.

20-11-1943. Z. Verder was er geen politiek nieuws, afgezien van het feit dat Duitsland verbeten weerstand biedt in Rusland. Maar dat het daar van een leien dakje zou gaan, heb ik nooit verwacht. Duitsland had vroeger ook stagnatie bij Kiew, maar kwam later toch maar tot Maikop en Stalingrad.

21-11-1943. Z. O. Klaas vertelde dat Wim bij hen sliep en verder thuis at, hetgeen de organisatie goed vond. Ik keurde het zeer streng af, hij kan dan beter hier komen. Er zijn lui die, na ondergedoken te zijn, nu weer terug zijn en vrij rondlopen. Maar op den duur loopt het spaak. Van de 100 zouden 5 (waarvan 4 afgekeurd) zich maar hebben gemeld.
Italianen liepen vrij in Den Burg met hun korte capes, en hoeden met fasantenveer. Een Russisch hogere ging met een Franse hoer de bios in, terwijl natuurlijk overal Duitsers liepen tussen de Hollanders. Aldus een internationale gemeenschap. De Rus droeg een soort vlag (oranje met kwasten) op zijn rug, een plus-four en een Persianer muts, leek m.i. veel op een Kozak.

22-11-1943. M. Dag en avond thuis doorgebracht. De stemming der mensen daalt weer, want Duitsland toont weer zijn ijzeren vuist. Sjitomer is door Duitsland veroverd. Vroeger werd die plaats nooit genoemd. Verder moet de Rus troepen hier en daar bij de Dnjepr concentreren, waardoor elders zwakke plekken ontstaan. In de omgeving van Leros werden eilandjes bezet. Ik verwachtte waarlijk van Rusland geen ononderbroken triomphtocht, al heeft het er soms op geleken. Enfin, het is nog geen zomer. Al om vóór zessen kwam een stoet Thommys over wat voortdurend afweer ten gevolge had en een bom in of achter Den Burg. Als er zoveel overvliegen, hoor je slechts één egaal geluid, net een koepel, zonder begin of eind. Veel scherven zijn er niet gevallen. Het schieten bepaalde zich meer vóór ons huis. Het valt wel op dat alle vliegtuigen in een smalle stroom tussen ons en Loodsmansduin schijnen te bewegen, het afweer concentreert zich tenminste vrijwel altijd op dat gebied.
Om 10 uur vond de terugtocht plaats, alhoewel minder intensief, en duurde wel tot half 1. Op de heenreis was om 7 uur alles voorbij en was de lucht als gewoonlijk weer schoon.
Van de ondergedoken aardappelschilsters is nu ook Annie de With weer opgedaagd.

23-11-1943. D. Toen om les, waar even over 6 een luchtgevecht zich ontwikkelde en we een vliegtuig hoorden neersuizen. Niets te zien. Even later een viertal bommen in de richting van ons huis, weer niets te zien. Maar toen kwamen een zwerm vliegtuigen langzamerhand aanvliegen. Nog eens naar buiten, en we zagen een bom inslaan in de richting van ons huis, terwijl het geluid ± 6 seconden later ons in het gezicht blafte, zodat de ontvanger voor de scherven naar binnen schoot. Schrikken deed ik niet, maar ik was erg bang voor ons huis, al begon er niets te branden. Later weer een bom en nog eens en wij weer naar buiten toen richting het Noorden een hele reeks brandbommen alles in het licht zette. Ondanks alles werd de les voortgezet, en deden we 40 van de 60 bladzijden. Maar toen de verrassing, toen we buiten kwamen. Bij Oudeschild, naast de Waal aan beide kanten en meer in Eierland brandde het en niet weinig. Om de Waal waren het duidelijk twee boerderijen. Waar, kwam ik niet te weten. Het vliegen en schieten bleef aanhouden, hoewel de grote vlucht voorbij was.
Bij Nan was niets naders bekend. Om 9.15 vertrok ik al om vóór de terugkerende vliegtuigen thuis te zijn, als daar tenminste alles nog overeind stond. Het brandde nog flink toen ik over de Kogerweg ging, waar meer huizen staan voor beschutting dan op de Laanweg.
Aangehouden door een soldaat die me tot voorzichtigheid maande, daar vliegtuigen waren neergeschoten, en er patrouille werd gelopen. Er konden parachutisten zijn gedaald.
Het stormde, ik kwam niemand tegen, en vond het huis intact. Maar ik zag glas blinken en de deur was kapot in de knip. We hadden 18 ruiten kapot, boven gelukkig niets en ook het slaapkamerraam beneden was heel. Bij Goënga, Broere en op de Kapberg was ook averij.
Ik had dus wel goed gezien, en mijn angst was dus niet ongegrond.
Een kwartier na thuiskomst kwamen de vliegtuigen terug, gelukkig nu zonder bommen.
We gingen tenminste gerust naar bed. Hans was met de stoel omgevallen toen het glas over de broodtafel vloog. Jan zat op mijn plaats en had de nodige splinters in het haar. Hans had geen kik gegeven en zat maar stil zijn gezicht met een nat washandje af te vegen, omdat zijn neus bloedde van het glas. Die kent geen zenuwen.
Ik hoorde dat een vliegtuig in de duinen was gevallen, een bom bij het Westerslag (300 m van d bunker), een brand op paal 9 en verder nog een sliert brandbommen op Eierland. Al met al dus wel de ergste dag die Texel in de oorlog meemaakte.
Gisteravond viel de bom achter de Noodslachtplaats, waardoor veel glasschade in den Burg werd aangericht. Verder een bom bij hoeve Schiller. De reis was gisteravond weer naar Berlijn. Engeland liet zich ‘hoopvol’ over de toestand uit, twijfelde nogal.
Later op de avond gaf het storm en regen uit het Zuiden, zodat alles min of meer gespannen was. Thuis allen blij om de goed afloop. Alleen jammer van de glas-in-lood ramen, die verbogen en geknapt zijn. Een geluk dat in het woonhuis overal luiken voor de ramen konden. In de kamer 1 raam intact.

24-11-1943. W. In de loop van de dag hoorden we, hoe er gisteravond was huisgehouden op Texel. ‘Onze bom’ viel ± 170 m van ons huis op ons land. Het was gelukkig een lichte. De pannen op de schuur waren verschoven, terwijl op de overloop een plank naar binnen was gedrukt. De ene boerderij was van Simon Wuys in het Noorden, waar veel kon worden gered, alleen boven van Nelle is alles verbrand. De andere was hoeve Schiller, waar bijna alles kon worden geborgen. Daar was ook een bom ontploft, wardoor het huis van Verberne geheel werd ontzet. Met breekijzers moesten de deuren worden geopend.
Bij Plassendaal viel 40 m van het huis een zware bom, waardoor het huis werd gekraakt. Enfin, Verberne en Witte verkochten grif aan de Moffen. Het neergeschoten vliegtuig viel in zee en de brandbommenlast is bij de Koog gevallen. Verder is bij Brakenstein een klamp verbrand, terwijl een begin van brand aan de gebouwen kon worden geblust.
Verder sprong om 11 uur boven Oudeschild een vliegtuig uit elkaar. Een der motoren viel voor bakker Dros in de straat, anderen op de dijk blijkbaar, terwijl het toestel achter de kerk viel, en de 5 lijken over het land lagen verspreid.
Het is opmerkelijk dat onder de mensen weer geen slachtoffers vielen, terwijl het vee overal bijna levend bleef. De tocht was weer naar Berlijn. Engeland schijnt te hebben beloofd, 45 achtereenvolgende dagen Duitsland te zullen bombarderen.
We hadden vandaag geen gebrek aan bezoek. De luiken waren overal gesloten, zodat het binnen en buiten een somber gezicht was. Vanavond was het weer zeker te slecht, het bleef stil.

25-11-1943. D. Zware buien uit het Westen. Hoegenaamd geen vliegtuig gehoord.
’s Avonds naar Dia, waar in intieme kring de verjaardag werd gevierd. Je bent er zo thuis, al zit je dan met NSB ers onder één dak. Dia’s eerste geschenken voor haar uitzet kwamen al binnen. Van verloven is nog geen sprake. Ik geef ze geen ongelijk. Zoiets is in vredestijd m.i. veel leuker. Met Nel alleen naar huis, zij op haar eigen fiets met sportstuur en nieuwe achterbanden, dank zij de Weermacht.

26-11-1943. V. De keuken en bijkeuken zijn gisteren weer in orde gebracht.
Voor eten kwamen 4 groepen van 46, 35, 40 en 59 Thommys vrij hoog over, zonder veel afweer. Onder en na eten kwam eerst een hele vlucht terug, aanmerkelijk leger, terwijl enkele viermotorige bommenwerpers (vliegende forten, alias doodkisten?) zeer laag naar verhouding vlogen. Het afweer had geen uitwerking. Van de twede zwerm telde ik 150 toestellen, waarvan enkel zeer grote kisten laag en zeer langzaam overtrokken. De laatste werd aardig onder vuur genomen, evenwel zonder resultaat. Hij vloog erg langzaam en, naar men zei, met 2 motoren. Na de les was Loodsmanduin nog even in actie, maar verder bleef het rustig.

27-11-1943. Z. Het was slecht weer, en er werd niet gevlogen. Gisteravond laat kwamen een stroom vliegtuigen hier over op de terugweg. Gomel gevallen.
De krant braakt over de terreuraanvallen, die practisch aldoor op Berlijn zijn gericht. Er wordt veel toegegeven in het algemeen, het moet in Duitsland branden van de haat. Maar vergelding komt. Hoe, en wanneer, dat zullen we dan wel zien.

28-11-1943. Z. Verder valt er voor deze avond niets te filosopheren, ook al zullen de Engelse vliegers weer massamoorden moeten begaan. Is dat Fatum, Noodlot?
Er gebeuren dingen, die onmogelijk onder woorden kunnen worden gebracht. Het lijkt op uitroeiing. 1943. Ze gebeuren om je heen. Je kan het lang niet bevatten. Ik probeer het me vaak te realiseren, maar ik stuit dan op onmacht. Je weet alleen alles, maar je wordt het je niet bewust. De mens is maar een prul. En toch weer een apparaat met ongekende mogelijkheden. Ja kan je op allerhande gezichtspunten plaatsen, je geest verruimen, vervormen etc. waardoor al die erge feiten een gedaanteverwisseling ondergaan. Hoe meer je je geest verruimd, des te kleiner kunnen de feiten worden, en zee hebben geen vat op je. Ontleed je angst voor de dood of ellende, en de angst blijkt maar waan te zijn.
Bekrompenheid van geest, onmacht om je op en wijder plan te stellen, maken een philister van je, een doorsnee-mens, met al zijn angsten en zwakheden. Een ruime geest te houden kost ook veel energie. Sommige momenten zie je de dood etc. als een natuurlijk iets, je voelt je. dan zeker een onderdeel van de natuur, en cijfert je eigen Ik weg. Maar dat beeld is gauw weer verdwenen. Ik kan het me zo wel voorstellen, maar het kost de nodige concentratie. En die ontbreekt zodra je met je gedachten tot het gewone terugkeert.
In een luchtgevecht ‘popel’ ik een vliegtuig te zien neerstorten met een reuzegang. Al denk ik dan later dat het niet van pas komt, en dat ik zo hard toch niet ben, het feit bestaat! Er is dus al concentratie van geest nodig om bij de actie te denken dat de dood meevliegt. De mens zo zonder zelfbedwang, zo ‘in zijn nakie’, zoals hij dus au fond is, stel ik me voor als een stuurloos varend schip. Zo kunnen alles mensen wel precies gelijk zijn. Maar evenals het schip goed gaat varen met stuur, bemanning en zeilen, en wind, zo is de mens zichzelf, doordat hij uitgerust wordt met allerlei middelen, die niet voor ieder gelijk zijn. Sommigen kunnen veel zeilen bijzetten, en dobberen niet rond, anderen hebben genoeg zeilen, maar een tekort aan bemanning (wil) en weer anderen missen een stuurman, zodat ze af en toe door de bemanning op een strand worden gestuurd. En sommigen hebben zonder bemanning of zeilen steeds die wind, die recht op de haven staat. De omstandigheden. Maar de zielen zijn de grondslagen van het karakter, je talenten, waarmee je winst moet doen.

29-11-1943. M. Plaatsman herstelde de glasschade. Na de middag vliegtuigen boven de wolken, op weg naar Duitsland. Later kwamen er ontelbaren terug. In een klein vakje blauwe lucht telde ik er zo al 20. Verder bleef alles bijna onzichtbaar. Een paar bommenwerpers kwamen onder de wolken voorbij. Een raakte in gevecht met een Messerschmitt. Ik zag hem uit zijn staart vuren, terwijl de jager ook schoot. Heet afweer rammelde, maar de bommenwerper verdween boven den Helder in een bui.
Joop Kurvers [kennis te Den Haag] meldde zich op eigen houtje voor de Kriegsmarine. Ook al 17 jaar. Aad in Duitsland, Gerard aan het Oostfront, en de heer des huizes met zijn werk buiten de provincie. Zo is het momenteel in Den Haag gesteld.

30-11-1943. D. Tegen verwachting in kwamen overdag en ’s avonds geen vliegtuigen over. Ik las een groot relaas over wat zich in Berlijn afspeelde. Het zal wel een loeiende vuurmassa zijn geweest. Brandende phosphor, dat van de daken druipt, brandend asfalt, brandende voertuigen, terwijl elk huis een brandende, gloeiende oven is. Hoge steekvlammen, waar gaslantaarns stonden enz. Daarbij oorverdovend lawaai van bommen, vlammen en instortende gebouwen, mensen, brandweer. Hitte en verstikkende rook en dampen. Zo is de hel in de fantasie der mensen ook. De piloten schijnen in Engeland woonblokkenkrakers te worden genoemd. Massa’s mensenlevens, grote kunstschatten, voortbrengselen van vroegere generaties, gebouwen van historische waarde etc. Te veel om op te noemen en te massaal om zich te kunnen realiseren. En zo gaat het op zoveel plaatsen, hoe lang al en hoe lang nog?
Nic. Witte stierf 20 Nov. in Duitsland aan keelontsteking, Bert Koorn heeft etterende voeten, Klaas Dogger was overspannen, Max Mulder nierontsteking, en hoeveel overlijdensberichten stonden enkel al in Holl. Noorderkwartier. Enfin, schrijven erover helpt toch niet.

1-12-1943. W. December wilde voor mij zeggen dat de oproepingen weer begonnen. Ik heb er niet veel erg in en wacht maar af. Elke avond verwacht ik even vliegtuigen, maar er gebeurt maar niets. Toch schijnt Duitsland en vooral Berlijn voortdurend te worden gebombardeerd. Berlijn de vorige week 5 maal. De eerste aanval was 29 minuten, maar was een hel gelijk.

2-12-1943. D. Het loopt al aardig naar Sinterklaas, maar er zal bij ons wel weinig van worden gemaakt. Van mijn kant wordt er tenminste niets aan gedaan. In de eerste plaats kan je niet winkelen, zodat je moeilijk op een goed idee komt. In de twede plaats is er weinig te koop, wat meest duur en slecht is.
Nel was vandaag naar Den Helder, om schoenen etc, kwam gelijk met Nan terug.
’s Avonds naar Cor Bakker, in de bloemen verzeild, tot ik om 10 uur weer vertrok, even voor de vliegtuigen van Duitsland terugkwamen en overvlogen tot half 11. Daarna kwam Nel nog terug van de avond met Teun Klomp en zijn makker. Onder eten scheen ergens een bom te vallen, waar Hans erg van schrok.

4-12-1943. Z. Vannacht om 2 uur wakker door een klap, die in mijn slaap kort en bomachtig leek. Een vliegtuig kwam tweemaal van Den Helder, toen een snufje afweer met anderhalve dreun. Daarna sliep ik weer en hoorde niet het afweer om 4 uur met vliegtuigen en bommen, die Loodsmansduin zouden hebben getroffen. Voor zover ik kon zien, was alles intact. 20
Volgens Job waren bij paal 12 bommen en een rits brandbommen gevallen.
Naar ik meen is Leipzig erg geraakt. Precies heb ik het niet verstaan.

5-12-1943. Z. Sint Nicolaas en Zondag. Hoewel het vannacht ruig had gevroren, was de dag prima. Vannacht geen vliegtuigen. Naast mijn bord lag een harde tandenborstel en een pot vanishing creme. Jan had een eigengemaakte stoffen portefeuille. O. Klaas bracht cadeaux voor Hans. Hij zei dat de Groene politie op Texel waren geweest, en alle onderduikers waren gewaarschuwd. Zo ook Wim Roeper.
Er was van het vliegtuig te Oudeschild een wagen vol weggestolen door Gerrit de Boer en zijn vader, die onderdoken. Zijnde zwarte handlaars, werd bij huiszoeking veel gevonden. In een schuurtje werden 3 motorfietsen ontdekt. Ik hoorde dat Herman Boekel laarzen van een der lijken had gehaald. Dat is nu lijkenroof. Laagstaand volk.

7-12-1943. D. In zijn geheel is het erg stil in de lucht. Duitsland prevelt maar over de vergelding, die Engeland’s zenuwen zal knakken. Op een onverwacht, psychologisch juist moment zal deze plaats vinden. Niet met bommen, maar op een andere, meer inslaande manier. Het zal me sterk benieuwen. Ik geloof eigenlijk niet dat het gas zal worden.

8-12-1943. W. Geen vliegtuigen. Er is vorige week een (rubber) boot met 8 Duitsers omgeslagen, toen ze achter Den Helder een wrak wilden opzoeken. Verder is in de Zes het lijkje van een pasgeboren kind gevonden, naar men zegt, van de vrouw van Simon Rijk, en een Mof. De grote verwildering.
Verder van het Oostelijk front geen nieuws. Het elastieke front wordt wat gerekt nu en dan. Het Italiaanse frontweet ook niet veel. Turkeye voelt veel voor de geallieerden, maar bepaalt zich nog steeds tot woorden, en niet tot daden. Columbia moet enige tijd geleden ook aan Duitsland de oorlog hebben verklaard. Er kan nog meer bij.

11-12-1943. Z. Er gingen deze dag geruchten over dienstplicht voor 18-45 jaar, tengevolge van het recente bezoek van Mussert aan Hitler. Ik geloof er niet veel van, en dat is maar geraden ook. Tussen de middag kwamen een massa vliegtuigen boven de wolken terug (van W. Duitsland), waarvan een deel een uur tevoren was heengegaan. We zagen maar enkele.
’s Avonds kwam Job weer aan en at bij ons. We hadden voor Nan de gramophoon van Goënga gekocht en genoten aldus van onze oude zagende platen. Piet Verstegen, die was ondergedoken, werd kortgeleden gesnapt en naar Ommen overgebracht.

12-12-1943. In normale tijden was het nu Ouwe Sunderklaas en gingen we buiten Den Burg de avond dansend doorbrengen. Wat opgewonden door de gemaskerden en het min of meer intieme idee, waar deze dag niets van was te merken.

13-12-1943. M. Even voor de middag trokken 56, 65 en 52 vliegtuigen over door de helderblauwe lucht. Voor 1 uur kwamen ze in meerdere groepen van soms wel 80 toestellen vrij laag terug, zonder witte strepen na te laten. Een gieuweren door de lucht en een lange rits phosforbommen zag ik voor en in de Dennen tot ontploffing komen. Het waren in ieder geval geen brisant- of brandbommen, terwijl het vuur boven de bomen met rook vermengd omhoog barstte. Verder werd er vrij wat geschoten zonder effect blijkbaar.

14-12-1943. D. Jane kwam met grote verhalen van het vliegtuig achter haar huis. 7 van de 8 zijn gevonden. Huis onder de olie.

15-12-1943. W. Vliegtuigen in de lucht. Weinig van te zien, daar alles boven de wolken bleef.

16-12-1943. D. Wat beter. ’s Middags vliegtuigen, waarvan alleen wat afweer was waar te nemen. ’s Avonds eerst een kleine stroom, daarna een afwisselend geronk in de lucht. Enige keiharde klappen, die ik op rekening van Loodsmansduin stelde. Nel liet zich gisteren weer eens pijpekrullen in het haar draaien in Den Helder. Een paar dagen en dan worden ze er meestal weer uitgekamd. Het staat haar verder goed.

17-12-1943. V. De klappen van gisteravond zijn wel bommen geweest, terwijl het ergens achter ons fel moet hebben gebrand. ’s Middags werd een Amerikaans vliegend fort neergeschoten (in Eierland?), terwijl 4 a 5 parachutisten werden gevonden. Van anderen schijnt men alleen de parachute te hebben gevonden, zodat er zijn ondergedoken.
Om over half 10 naar huis gefietst. N. Duitsland en Schiphol zijn deze week gebombardeerd. Op Schiphol honderden Hollanders gedood? Verder Insbrück en Berlijn. In Rusland rukt Duitsland volgens de krant min of meer op. De Engelse inval in Italië is afgeweerd. Ik geloof dat Engeland in Italië niets presteert. Duitsland schreef in de krant dat de plannen van invasie (deze winter misschien al) hem niet dwars zitten. Benesj verbond zich met Rusland tot iets. Rooseveldt die van Teheraanse conferentie terugkeerde, moest een noodlanding maken. De Engelse aartsbisschop gaf zijn zege aan de Bolsjewistische humaniteit. Etc. etc. De krant biedt wel variatie en sensatie.

18-12-1943. Z. De bommen van Maandag zijn wel bij paal 12 gevallen, en de brand waren brandbommen bij het Noorden. In de Dennen waren bommen die uit rubber, olie etc. waren samengesteld.

19-12-1943. Z. Nan en Dia, met wie ik het nieuwe deel van het kerkhof bekeek. Het wordt prachtig, met water, heesters en bomen en paden.

20-12-1943. M. Heldere lucht en geest, zodat ik om 11 uur de eerste groep vliegtuigen al in de verte observeren. Vanuit mijn kamer telde ik er gauw 300, zag en benzinetank achter het voetbalveld vallen, en ging naar beneden met de kijker. Achter huis langs waren er al 100 voorbijgetrokken. Beneden zag ik er ook nog een 100 in flinke troepen overtrekken. Bar grote tostellen waren de bommenwerpers in de kijker. Trace tanks vielen achter de Dennen, een brok viel achter huis en vlak daarna een boog van een mitrailleurkoepel (?), die ik in de tuin zag vallen. Het bestond uit aluminium. Er kwamen maar enkele terug, die hevig onder vuur werden genomen. Bremen bleek later het doel.
In de duinen bij Maas is een vlieger neergekomen, zonder toestel o.i.d. Het brok achter huis kon ik niet vinden.

21-12-1943. D. Kortste dag. Amerikanen deden een aanval op New-Britain.

22-12-1943. W.’s Middags gingen eerst een paar vliegtuigen heen, daarna kwamen flinke troepen terug, terwijl het afweer loeide en nachtjagers de kust onveilig maakten. Ik heb geen vliegtuig gezien. Na mitrailleurvuur in de lucht hoorden we zwaar motorgeronk en een klein plofje. Even later steeg rook op achter in de duinen. Een ander zwaar toestel keerde boven ons terug, en bleek naderhand achter Oosterend vermoedelijk in zee te zijn gevallen, terwijl 1 parachutist totaal in de war neerkwam. Aldus was de jacht weer niet onfortuinlijk. En dan komt de vergelding ook nog. Er wordt blijkbaar veel gevochten bij Keriwograd, Newel e.a. plaatsen. Ondertussen is in Rusland de winter begonnen, hetgeen wel een rustpauze kan meebrengen.

23-12-1943. D. Er zijn gisteren achter ons in zee een jager en een bommenwerper neergestort (uit de laatste 5 of meer parachutisten) en op de Schorren een Duitse jager met een vliegend fort. De Russen schijnen de neergekomen parachutisten hier eens meteen te hebben doodgeschoten. Zoiets vind ik nog veel erger dan de oorlog. Als je hulpeloos naar beneden komt bij de vijand, is de oorlog toch af. Als je zulke mensen neerschiet, is dat niet vanwege de oorlog, maar omdat je karakter van laagstaande aard is. Dat is moord, want het hoeft niet, je mag het zelfs niet. De Duitsers hebben dat hier nooit uitgehaald, en ik denk dat het achter de schermen ook wel los loopt. Je hoort over de krijgsgevangenen meest heel weinig.
Ik wil nu en dan dat er kermis is met een vrolijke keuken. Daar zou ik dan mijn kermiscenten totaal besteden. Het is soms een behoefte, om allerhand te kraken en tebarst te slaan. Gisteren zeer hevig tumult en ruzie, want Nel werd weer voor 3 dagen gevorderd bij Klumper. Dat daapse gejammer helpt toch immers niks.
’s Avonds WV op bezoek. De Duitse Kerstboom wordt versierd met de uitgestrooide zilveren bandjes. Duitse soldaten staken op de Eiffeltoren hun tong uit naar Engeland. Begin der vergelding.

26-12-1943. Z. 2^e Kerstdag. ’s Middags waren Duitsers, Italianen, Russen, Hollanders en Franse meiden in Den Burg. Na afloop weer samen naar huis, net als gisteren.

27-12-1943. M. Nu de Kerstdagen voorbij zijn, kunnen volgens Engeland grote gebeurtenissen worden verwacht. Maar een vliegtuig werd vandaag nog niet gehoord. Vreemde stilte, die iedereen lijkt te voelen. Je zat eigenlijk alweer te wachten op motorgeronk na de rustige kerstdagen.

29-12-1943. W. Nel ging zich te melden naar Klumper. Het schikt nogal. Zij en moeder waren net thuis toen een sliert vliegtuigen overkwam. Later kwam Job. Om 10 uur kwamen veel meer vliegtuigen terug, het duurde tot 11 uur. Weinig afweer. Op de heenreis bommen, op de terugreis brandbommen en een branden toestel, dat heel ver achter de duinen uit elkaar viel in zee.

31-12-1943. V. Vliegtuigen werden niet gehoord zodat het ’s avonds stemmig was buiten.
Ik speculeerde dat Job op de uitnodiging zou ingaan, en hij kwam ’s avonds inderdaad, zodat we met zijn zessen nu en dan zeer luidruchtig de avond doorbrachten met kwartet, kaart en kurketrekken. Van de Wodka, Sherry, brandy en de wijn moest ik afblijven, en genoot dus maar van de appeltaart.