OUDE RESTEN
Er was tot ongeveer 1950 een fundament van grote rode bakstenen van 11 bij 11 meter, 4 lagen hoog, waar de arbeiders van het naastgelegen bollenland op zaten te schaften. Deze stenen werden ‘kloostermoppen’ genoemd en het gebouw zou het verdwenen klooster der Tempeliers zijn geweest. Zo werde er van alles verteld en nagesproken.

Behalve uit verhalen van Mientbewoners wisten wij van de aanwezigheid van ‘iets ouds’ doordat aan de oppervlakte, op plaatsen waar de koeien van de pachter ligplekken hadden op het hoogste deel van het terrein, in het blootgewoelde zand allerlei scherven en puin te vinden was.

Bij verkenningen hadden wij daarvan al het een en ander mee naar huis genomen. Ook zijn wij eens met een metaaldetector op onderzoek uit geweest, waarbij munten en voorwerpen boven kwamen. Daarbij was ook de voornaald, die achteraf zo iets bijzonders bleek te zijn.


VERSLAG VAN DE OPGRAVING MET DE KENNIS VAN NADIEN
Van de eerste dag af zijn foto’s gemaakt van alles wat wij deden en is aantekening gehouden in een ruitjesschrift. Dit verslag wordt opgemaakt aan het eind van het opgravingstraject, zodat van vragen die enkel jaren geleden ontbeantwoord waren nu gelijk het antwoord kan worden ingevuld.

PROEFSLEUF
Wij zjn op een volkomen willekeurig punt op het hoogste deel van het terrein begonnen met een proefsleuf die ongeveer Oost-West liep. De sleuf was 3 zoden breed, zodat wij er ruim in konden staan en de zijprofielen goed recht konden steken. Die profielen toonden allerlei lagen.
In het vlak was er meteen onder de zode een laag zwart-witte strepen, daaronder vaak ongerept wit zand. De bovenlaag van 30 cm die de zode vormde, was pikzwart.
Op een afstand van 11 meter van elkaar troffen wij 2 paalgaten aan. Onder in de ene zat nog wat onverteerd hout, met daaronder een halve gele steen.
Overal onder de zode lag puin en scherven.

Achteraf gezien waren wij teveel op zoek naar dingen die we dachten te vinden, terwijl we beter hadden kunnen afwachten wat we vonden.
Zo dachten wij in het geval van de paalgaten meteen aan de voeting van ongeveer 11 bij 11 meter die hier had gestaan, en meenden wij hier palen van dat gebouw te hebben gevonden. Daarop aansluitend dachten wij in het vierkant nog 2 palen te moeten aantreffen, wat echter niet het geval was. Pas veel later zagen wij in dat het hier palen betrof van het 20e eeuwse hek dat het perceel in tweeën heeft verdeeld.

Ook met de zwart-witte strepen hebben wij heel wat te stellen gehad. Betrof het hier een houten vloer waar vuil onder was gevallen? Dan was het wel een heel grote vloer, want die strepen waren echt overal.
Uiteindelijk bleek dat het kwam doordat eerst de pachter een keer of 6, 7 in opvolgende jaren met de mestinjecteur aan de gang was geweest, waardoor de bovenlaag minstens 30 cm diep doordrenkt was met drijfmest, vandaar dat de grond was pikzwart was. Daaronder was de prachtig witte oorspronkelijke zandgrond. Door het geheel te ploegen was wit opgetild en zwart gezakt, waardoor evenwijdige strepen waren ontstaan. In het profiel was dat goed te zien. Maar ook toen wij dat allang doorhadden zijn wij er nog wel ingetrapt en stonden we toch weer strepen vlak te schaven die we gewoon moesten negeren.

Op een haartje na trouwens waren wij met deze eerste proefsleuf meteen in de gedempte sloot terecht gekomen, maar omdat er eigenlijk aan de Westkant niets te vinden leek te zijn, besloten wij een sleuf Noord-Zuid te maken.

Dit ook omdat Maarten Brugge, met de metaaldetector, meer naar het Noorden wel meer puin vond, waaronder een groot stuk ijzer en dakpannenscherven.
Hier lag het “verbrande wandje” en een onaangetast daaraan evenwijdig lopend houten schot of plank. Dit deel van de resten hebben wij aan het eind van het eerste graafseizoen afgedekt met plastic en dichtgegooid en niet meer opengehaald.

STOOKPLAATS
Dwars op dat wandje lag in een halve cirkel een laag leem en as, met eronder een laag puin en scherven. Van muren van een gebouw was niets meer te zien.
Wie dit vuur gestookt hebben zal niet meer te achterhalen zijn. We hadden er wel allerlei bedenksels over, zoals over deserteurs uit de Franse tijd (1802), van wie een deel zich in de duinen zou hebben schuilgehouden.

GEDEMPTE SLOOT
Behalve een ‘houten vloer’ meenden wij ook een ‘lemen vloer’ te zien, naast het ‘verbrande wandje’, er schuin opstaand met een haakse hoek aan de Oostkant. Dit ‘vloertje’ liep een meter of 6 naar het Westen schuin naar beneden, wat voor een vloer niet gebruikelijk is.
Het moet een restant geweest zijn van het moeras dat er na afloop van de bewoning hier aan de Westkant van de terp geweest is, toen de afwatering verstoord was geraakt. Ook elders troffen wij deze laag aan (zie schets).
De schuin aflopende leemlaag sloot aan bij een kuil, waar bovenin meteen al een half bord in 2 stukken lag. De andere helft lag er ook, in nog 2 stukken. Eindelijk waren de scherven niet meer zo klein, en pasten ze aan elkaar!
Wij dachten: een beerput.
Al snel echter was deze beerput een kuil van ruim 3 bij 3 meter, die naar Noord en Zuid door leek te lopen. Een kuil aan weerszijden hiervan is gegraven, waaruit bleek dat het een sloot geweest moest zijn. Meteen onder de zode was een laag scherven, daaronder een laag zand, tot op een halve meter onder het maaiveld. Onder dat zand vonden wij weer een dikke laag scherven en ander spul over de hele lengte van de sloot, met de dikste kant van deze laag aan de Oostkant. Het was duidelijk van die kant af in de sloot gegooid.
Aan het eind van het eerste graafseizoen hadden wij honderden emmers met materiaal, terwijl de kuil nog verder doorliep. Deze kuil hebben wij dichtgegooid in februari 2002.
De schervenplakkers, die inmiddels waren begonnen met restaureren misten heel veel stukjes.

VERDER GRAVEN
Er was alle reden om het volgende jaar verder te werken.
Niet alleen het zoeken naar ontbrekende stukken, maar ook het inzicht in het bleekbedrijf dat wij inmiddels uit literatuur en bronnenonderzoek verkregen hadden maakte ons benieuwd naar wat er nog was overgebleven van de Oude Bleekerij.
In de loop van 2002 hebben wij de grote kuil tot de bodem en in de volle breedte leeggehaald. Hierbij leerden wij om te gaan met het grondwater, dat pas opkwam als we door de oever, de veenvulling van de sloot heengroeven. Het was de kunst om dat pas op het laatste moment te doen. Bij het laatste leeghalen van de kuil hebben wij de hele dag moeten pompen om bij de spullen op de bodem te kunnen komen. Dat leverde wel de kan van KLAERTIE CNELIS op, iets wat alle moeite volledig waard was.

De kuil was uiteindelijk 16 meter lang, 3 meter breed, behalve aan de beide uiteinden, waar de vulling slechts een meter breed was, eindigend in een ondiepe greppel. Aan de Noordwestelijke kant was een greppel met overloop, met na een meter in Westelijke richting weer een brede diepe veengevulde sloot. In de oever daarvan lag het “vulpotlood”.
Ook in 2003 naar het Noorden en Zuiden moesten wij daarom verder zoeken.

Wij besoten om dit meer verantwoord aan te pakken en eerst de bovenlaag te verwijderen.
Het bleek dat de sloot aan de Noordkant (“bottensloot”) na x meter omboog naar het Westen. Ook was er daar een smal slootje dat Oostwaarts gelopen had, van de brede sloot gescheiden door een dam van 3 meter breed. Ook daarin vonden wij in het veen wat scherven, maar vooral ruim 100 loden musketkogels, de naam “kogelslootje” was dan ook snel bedacht.

Aan de Zuidkant vonden wij een dam met overloop-greppel, met dwars daarop een brede sloot met in de bovenlaag allerlei planken, de ‘houtsloot’.
Er waren nu al 3 brede sloten in Westelijke richting, evenwijdig aan elkaar met 16 meter van oever tot oever.

DE WEG
Op zoek naar de ontbrekende stukken bedachten wij dat men vroeger as en puin op het’slag’ gooide. Nu was er in de geul, die SBB in 2001 had gegraven een profiel te zien geweest van een slootje met puin.
Door het rechtsteken van de oever was dit goed te zien: twee slootjes, de ene dieper dan de andere, met daartussen een puinbed van krap 10 centimeter hoog. De bovenlaag van deze weg is in de jaren 50 weggegraven door de toenmalige pachter, die er last van had ‘bij het maaien met de trekker’. Hij heeft in die tijd ook het fundament van 11 bij 11, vier grote bakstenen hoog, weggehaald. De resten heeft hij verspreid of het bos in gebracht (met de kruiwagen).

LAMMERTS SLOOT
Behalve door archeologie zijn er andere mogelijkheden om dingen te vinden die onder de zode verborgen zijn. Zo is er door enkele wichelaars onderzoek gedaan op het terrein. Wij hadden een zeer concrete vraag: “Waar is de put?”.
Lammert Hingstman uit Bronneger in Drente wees die aan en tegelijk ook ronde en rechthoekige bebouwingen. Na zijn vertrek hebben wij gegraven, maar vonden geen put op de aangegeven plaats, echter wel een nieuwe sloot, die we ‘Lammerts sloot’ noemden.
Die sloot had aan de Oostkant een oever met veen en scherven, maar was verder gevuld met schoon zand. Blijkbaar was iemand ons daar voor geweest, die had de sloot leeggehaald. Rond 1830 zijn deze gebieden ontgonnen tot weiland. Waarschijnlijk zijn pas toen de percelen nr x, x en x ontstaan zoals op de stafkaart aangegeven.
Op een kaart van 1810 is slechts heide te zien. Het is mogelijk dat men de afwatering heeft hersteld door een eerder gedempte sloot weer open te graven. Later heeft een ander persoon de sloot weer gevuld. Waar kwam dat zand vandaan? Hier keken we naar het keurig vlakke perceel voor het huis van Windy Ridge, ontgonnen uit de ruwe Mient. Maar weer later kwamen we erachter dat dat veld pas rond 1962 was ontgonnen door Willem Maas.

Wij hebben spullen in de veenrand van Lammerts sloot geborgen. Het verdere verloop van de sloot hebben wij door middel van coupe’s om de 5 meter gevolgd. Het was teveel werk om al dat zand er weer uit te graven. Het bleek dat deze sloot op 25 meter evenwijdig liep aan de Westelijke sloot.
Wij kwamen hierbij de aansluiting van de brede sloot die pas na 1985 (weer) gedempt was tegen, vrijwel recht tegenover de “houtsloot”. Het was goed aan de veenoever goed te zien dat deze sloot niet later was gegraven, maar meteen bij de aanleg van het slotensysteem.
Aan de Zuidkant kwam de sloot van Lammert uit bij de veengevulde greppel langs de weg.
Naar het Noorden vonden wij, nu bewust van het systeem dat in de plattegrond leek te zijn, naar een sloot tegenover de middelste van de 3 aan de Westkant. Dat bleek er te zijn. Nu konden wij het perceel x aangeven op onze schets.

BOTTENSLOOT
De naar het Noorden lopende sloot hadden wij, na de ontdekking van de sloot van Lammert, laten liggen. Wel was de bovenlaag al verwijderd.
In de zomer van 2003 is deze sloot keurig vlak geschaafd door leden van de NJBG (Nederlandse Jeugdbond ter Bestudering der Geschiedenis), die bij ons een zomerkamp hielden.
Deze sloot boog af richting West, bij de bocht was de breedte wel 5 meter.
In deze sloot vonden wij voornamelijk botten van landbouwhuisdieren, meest in losse delen, maar ook een vrijwel compleet paard, althans, de meeste botten van een paard op een hoop.
Scherven lagen er weinig in, een aardige vondst was een half schapen-melkemmertje, dat er vanaf de westkant in was gevallen.
De sloot was hier niet zo breed, totaal met overloop 2 meter, maar in aanleg slechts minder dan een meter.

HOUTSLOOT EN KADE
Terwijl de Jeugdbond bezig was met de bottensloot gingen wij op gepaste afstand aan het werk bij de houtsloot.
De NJBG heeft een groot profiel gemaakt van de zogenaamde houtsloot aan de Westkant van de kuil die was ontstaan door het bergen van het hout daaruit.
Behalve allerlei los hout, een luik, een achtereind van een bootje, was er in deze kuil een beschoeiing van de kade, gemaakt van hergebruikt (jut) hout. Dit lijkt een constructie gemaakt door Jan Bos, om aan de slootkant een schuurstoep te maken.
De veenvulling bevond zich hier een meter meer naar het Westen dan de oever van de grote kuil. Bij het rechtsteken van het profiel tegenover dat van de NJBG bleek dat de sloot daar nog doorliep, gevuld met zand. Toen wij dat zand laag voor laag weghaalden vonden wij een kade van plaggen, met in het midden een meerpaal. Onder de plaggen lag een hergebruikte dikke balk. In het zand, dat al kort na 1731 in de sloot gegooid moet zijn, was allerlei rommel. Eronder, tussen de beschoeiing en de kade, lagen stekken, twijnbordjes, een houten klosje en ander bleekersgereedschap.

BLOEMENDAALSE PLATTEGRONDEN
Bij het begin van het broedseizoen van 2004 hadden wij 3 evenwijdige sloten gevonden, met een verbinding van greppels en diepere gedeelten. Van de Plakgroep hoorden wij klachten over het grote aantal ontbrekende stukken. Zou er niet ergens wat onopgemerkt liggen? Als er naar het Noorden een sloot doorliep, zou dat ook naar het Zuiden kunnen. Er was genoeg ruimte op het veld. Een proefsleufje toonde aan dat het inderdaad niet afgelopen was, weer een emmer scherven uit een veengevulde sloot.
Inmiddels hadden wij boeken over Bloemendaal te leen gekregen. Daarin stonden kaarten van de bleekerijen in die omgeving. Eindelijk verkregen wij inzicht in wat wij nu eigenlijk aan het onderzoeken waren, want al die bedrijven bestonden uit een aantal evenwijdige sloten, meestal ongeveer vier of vijf per huis.

VIJF GIETSLOTEN
Wij hadden al drie sloten gevonden. Aangezien de afstand tussen twee sloten vaststaat, 16 tot 16,5 meter land tussen sloten van drie meter breed, was het niet moeilijk om vast te stellen hoeveel gietsloten er op onze bleekerij waren. Naar het Noorden was er geen meer, wat niet vreemd is aangezien de Noordelijke sloot omboog. Aan de Zuidkant vonden wij er nog twee, waarvan de meest Zuidelijke was vergraven bij de ‘natuuraanleg’.
De verbindingsloot werd naar die kant steeds smaller en ondieper.
Bij gietsloot nummer x was nog de overloop te zien, er was 2 meter grond tussen de gietsloot en de verbindingssloot, waar het water overheen heeft gelopen, dit om de waterstand zo hoog mogelijk te houden.
Bij gietsloot nr x was deze overloop met een greppel doorgegraven, iets wat door de boer moet zijn gedaan om zijn landjes te ontwateren. Voor het bleekbedrijf moest het water juist zo hoog mogelijk staan.

INDELING VAN HET BEDRIJF
Het bleek dat tegenover elke gietsloot aan de Oostkant ook een sloot(je) lag.